Στόμαχος

Το στομάχι (επιστημονικά στόμαχος, αρχαία ελληνικά γαστήρ) είναι ένα μυϊκό όργανο στην άνω κοιλιακή χώρα που παίζει βασικό ρόλο στην πέψη. Αποτελεί ένα από τα όργανα που συγκροτούν το γαστρεντερικό σύστημα.^[1] Λειτουργεί ως προσωρινή δεξαμενή τροφής, αναμειγνύοντας και διασπώντας την τροφή με τα γαστρικά υγρά και στη συνέχεια μεταφέροντάς τα στο λεπτό έντερο.^[2] Τα βασικά μέρη του στομάχου είναι η καρδία, ο θόλος, το σώμα και ο πυλωρός.^[3][4]

Στόμαχος
Μέρη του στομάχου: καρδία, θόλος, σώμα και πυλωρός.
Αναγνωριστικά
MeSH	D013270
TA	A05.5.01.001
FMA	7148
Ορολογία ανατομίας

Στη βασική λειτουργία του στομάχου, οι μύες του στομάχου αναδεύουν και ανακατεύουν την τροφή, διασπώντας την σε μικρότερα κομμάτια και ανακατεύοντάς την με τα πεπτικά υγρά. Παράλληλα, το στομάχι εκκρίνει υδροχλωρικό οξύ και ένζυμα (όπως η πεψίνη) που ξεκινούν τη χημική διάσπαση των πρωτεϊνών. Ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας (στην κορυφή του στομάχου) και ο πυλωρικός σφιγκτήρας (στο κάτω μέρος) ελέγχουν την κίνηση της τροφής μέσα και έξω από το στομάχι. Κι ενώ το στομάχι κυρίως χωνεύει, απορροφά επίσης και ορισμένες ουσίες, όπως το νερό και το αλκοόλ.^[1]

Οι ασθένειες που προσβάλλουν το στομάχι, επίσης γνωστές ως γαστρικές ή γαστρεντερικές παθήσεις, περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα παθήσεων που επηρεάζουν το στομάχι και τα γύρω πεπτικά όργανα. Αυτές οι παθήσεις μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες και προσωρινές έως σοβαρές και χρόνιες και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη συνολική υγεία και ευεξία ενός ατόμου.^[5] Οι παθήσεις μπορούν να προκληθούν από διάφορες αιτίες, όπως βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις, φλεγμονές, δομικές ανωμαλίες, αυτοάνοσες διαταραχές και παράγοντες του τρόπου ζωής.^[6][7] Στον γαστρικό καρκίνο, τα κακοήθη (καρκινικά) κύτταρα σχηματίζονται στο εσωτερικό τοίχωμα του στομάχου. Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι το αδενοκαρκίνωμα, ενώ λιγότερο συνηθισμένοι τύποι είναι το λέμφωμα και οι γαστρεντερικοί στρωματικοί όγκοι.^[8][9]

Η διάγνωση των παθήσεων του στομάχου συχνά περιλαμβάνει έναν συνδυασμό μεθόδων, όπως φυσικές εξετάσεις, αξιολόγηση συμπτωμάτων, εργαστηριακές εξετάσεις και τεχνικές απεικόνισης. Οι γαστρεντερολόγοι, ειδικοί στις πεπτικές διαταραχές, μπορούν να χρησιμοποιήσουν ενδοσκόπηση, κολονοσκόπηση ή άλλες διαδικασίες για να απεικονίσουν την πεπτική οδό και να λάβουν δείγματα ιστών για ανάλυση.^[10][11] Η θεραπεία για τις παθήσεις του στομάχου ποικίλλει ανάλογα με την εκάστοτε πάθηση, αλλά γενικά περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, αλλαγές στον τρόπο ζωής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χειρουργική επέμβαση. Οι συνήθεις προσεγγίσεις περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας, όπως η λοίμωξη ή η φλεγμονή, και τη διαχείριση συμπτωμάτων όπως ο πόνος και η δυσφορία.^[12][13][14]

Δομή

Δομή του στομάχου:
1.Σώμα στομάχου
2. Θόλος
3. Πρόσθιο τοίχωμα
4. Μείζον τόξο
5. Έλασσον τόξο
6. Καρδία
9. Πυλωρικός σφιγκτήρας
10. Πυλωρικό άντρο
11. Πυλωρικό στόμιο
12. Γωνιαία εντομή
13. Γαστρική οδός
14. Γαστρικές πτυχές

Στον άνθρωπο, το στομάχι έχει χωρητικότητα περίπου 2.000 κυβ. εκ. και βρίσκεται στο πάνω μέρος της κοιλιακής κοιλότητας. Συγκοινωνεί με τον οισοφάγο με ένα στόμιο, που ονομάζεται καρδιακό στόμιο. Προς τα κάτω συγκοινωνεί με το λεπτό έντερο, με το πυλωρικό στόμιο. Το πάνω μέρος του στομαχιού ονομάζεται θόλος και περιέχει συνήθως αέρια. Η περιοχή που βρίσκεται κάτω από το θόλο, λέγεται σώμα του στομαχιού, ενώ η περιοχή που βρίσκεται προς τον πυλωρό λέγεται πυλωρικό άντρο.^[15][16] Το τοίχωμα του στομαχιού αποτελείται από 4 χιτώνες, που είναι από τα έξω προς τα μέσα: ο ορογόνος, ο μυϊκός (πολύ αναπτυγμένος και αποτελείται από λείες μυϊκές ίνες), ο υποβλεννογόνιος και ο βλεννογόνος, στον οποίο υπάρχουν οι γαστρικοί αδένες που εκκρίνουν το γαστρικό υγρό (υδροχλωρικό οξύ και ένζυμα).^[17]

Αναλυτικά^[15][16]:

• Καρδία: Το ανώτερο τμήμα του στομάχου, το οποίο συγκοινωνεί με τον οισοφάγο. Εκεί βρίσκεται το καρδιακό στόμιο, το οποίο διαθέτει έναν σφιγκτήρα, τον καρδιακό σφιγκτήρα (λέγεται επίσης κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας), έναν μυ που εμποδίζει το οξύ του στομάχου να ρέει πίσω στον οισοφάγο.
• Θόλος: Το άνω τμήμα του στομάχου. Παίζει βασικό ρόλο στη δεκτική χαλάρωση, στην αποθήκευση τροφής και υγρών, καθώς και στις λειτουργίες του γαστρικού βηματοδότη. Ο θόλος εκκρίνει επίσης γαστρικά υγρά, συμπεριλαμβανομένου του υδροχλωρικού οξέος και ενζύμων όπως η πεψίνη, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την πέψη.
• Σώμα: Το βασικό μέρος του στομάχου, όπου η τροφή αναμειγνύεται και διασπάται από τα γαστρικά υγρά.
• Πυλωρικό άντρο: Το κάτω μέρος του στομάχου, το οποίο αποθηκεύει τροφή πριν αυτή μετακινηθεί στον πυλωρό.
• Πυλωρός: Το τελικό τμήμα του στομάχου, που συνδέεται με το λεπτό έντερο. Εκεί βρίσκεται το πυλωρικό στόμιο, το οποίο διαθέτει τον πυλωρικό σφιγκτήρα, έναν μυ που ρυθμίζει την απελευθέρωση του χυμού στο λεπτό έντερο.

Ανατομία του τοιχώματος του στομάχου.

Το τοίχωμα του στομάχου αποτελείται από τα εξής στρώματα (από τα έξω προς τα μέσα)^[17]:

• Ορογόνος χιτώνας: Το εξωτερικό στρώμα του στομάχου, μια λεπτή μεμβράνη που καλύπτει το στομάχι και το βοηθά να κινείται ομαλά μέσα στην κοιλιά.
• Μυϊκός χιτώνας: Ένα στρώμα λείου μυός υπεύθυνο για το ανακάτεμα και την ανάμειξη της τροφής.
• Υποβλεννογόνιος χιτώνας: Ένα στρώμα συνδετικού ιστού που περιέχει αιμοφόρα αγγεία και νεύρα.
• Βλεννογόνος χιτώνας: Το εσωτερικό στρώμα, που περιέχει γαστρικούς αδένες που εκκρίνουν βλέννα, οξύ και ένζυμα.

Στα μηρυκαστικά ζώα το στομάχι αποτελείται από τέσσερα τμήματα (μεγάλη κοιλία, κεκρύφαλος, εχίνος και ήνυστρο) και προσφέρεται για το μηρυκασμό. Στα πτηνά το στομάχι περιλαμβάνει εκτός από το μυώδες στομάχι, το αδενώδες στομάχι και τον πρόλοβο. Τα περισσότερα από τα άλλα ζώα, έχουν έναν ή περισσότερους πεπτικούς θύλακες.

Λειτουργία

Η κύρια λειτουργία του στομάχου είναι η πέψη. Αποθηκεύει τροφή, την αναμειγνύει με γαστρικά υγρά (συμπεριλαμβανομένων οξέων και ενζύμων) και αρχίζει να τη διασπά σε μια ημίρρευστη ουσία που ονομάζεται χυμός. Αυτή η διαδικασία προετοιμάζει την τροφή για περαιτέρω πέψη και απορρόφηση στο λεπτό έντερο. Το στομάχι παίζει επίσης ρόλο στην μικροβιακή άμυνα και μπορεί να απορροφήσει ορισμένες ουσίες όπως νερό, φάρμακα και αλκοόλ.^[18][19]

Αναλυτικά οι λειτουργίες του στομάχου είναι οι εξής:

1. Αποθήκευση: Το στομάχι λειτουργεί ως προσωρινή δεξαμενή συγκράτησης τροφής, επιτρέποντας μια πιο σταδιακή απελευθέρωση στο λεπτό έντερο.
2. Ανάμειξη και ανακάτεμα: Οι μύες του στομάχου συστέλλονται και χαλαρώνουν, ανακατεύοντας την τροφή και αναμειγνύοντάς την με τα γαστρικά υγρά, διασπώντας την περαιτέρω σε μικρότερα σωματίδια.
3. Έκκριση οξέων: Το στομάχι παράγει υδροχλωρικό οξύ, το οποίο βοηθά στην εξόντωση των βακτηρίων στα τρόφιμα και ενεργοποιεί τα ένζυμα που είναι απαραίτητα για την πέψη.
4. Έκκριση ενζύμων: Το στομάχι εκκρίνει ένζυμα όπως η πεψίνη, η οποία ξεκινά τη διαδικασία της πέψης των πρωτεϊνών.
5. Σχηματισμός χυμού: Η ανάδευση και η χημική διάσπαση στο στομάχι έχουν ως αποτέλεσμα ένα ημίρρευστο μείγμα που ονομάζεται χυμός, το οποίο στη συνέχεια απελευθερώνεται στο λεπτό έντερο.
6. Απορρόφηση: Ενώ είναι κυρίως πεπτικό όργανο, το στομάχι μπορεί να απορροφήσει ορισμένες ουσίες όπως νερό, φάρμακα και μια μικρή ποσότητα αλκοόλ.
7. Μικροβιακή άμυνα: Το όξινο περιβάλλον του στομάχου βοηθά στην εξόντωση επιβλαβών βακτηρίων που μπορεί να υπάρχουν στα τρόφιμα.
8. Πολλαπλασιάζει το περισταλτικό αντανακλαστικό: Αυτό αναφέρεται στις κυματιστές μυϊκές συσπάσεις που μετακινούν την τροφή μέσω του πεπτικού σωλήνα.^[20]

Κένωση του χυμού του στομάχου στο δωδεκαδάκτυλο μέσω του πυλωρικού σφιγκτήρα.

Παθήσεις στομάχου

Εικόνα που δείχνει τα στάδια του καρκίνου του στομάχου. T1: Ο όγκος έχει εισβάλλει στο βλεννογόνο ή στον υποβλεννογόνιο. Τ4: Ο όγκος έχει εισβάλλει σε παρακείμενες δομές.

Γενικά, οι γαστρεντερικές παθήσεις (οισοφάγου, στομάχου, λεπτού εντέρου, παχέος εντέρου (κόλον), ορθού και πρωκτού) μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κύριους τύπους: λειτουργικές γαστρεντερικές παθήσεις και δομικές γαστρεντερικές παθήσεις. Οι λειτουργικές γαστρεντερικές παθήσεις χαρακτηρίζονται από διαταραχές στην κανονική λειτουργία του πεπτικού συστήματος χωρίς ορατές δομικές ανωμαλίες. Αυτές οι παθήσεις συχνά σχετίζονται με τον τρόπο λειτουργίας του πεπτικού συστήματος και όχι με ένα συγκεκριμένο πρόβλημα των οργάνων. Οι δομικές γαστρεντερικές παθήσεις χαρακτηρίζονται από ορατές ανωμαλίες ή αλλαγές στη φυσική δομή του πεπτικού συστήματος. Υποκείμενα ιατρικά προβλήματα ή τραυματισμοί συχνά προκαλούν αυτές τις παθήσεις.^[21]

Ως εκ τούτου, οι παθήσεις του στομάχου περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα ασθενειών που επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία του στομάχου. Αυτές περιλαμβάνουν τη γαστρίτιδα (φλεγμονή), τα έλκη, τους όγκους (καλοήθεις και κακοήθεις) και τις παθήσεις όπως η εντερική μεταπλασία και δυσπλασία, οι οποίες μπορεί να είναι πρόδρομες ασθένειες του καρκίνου.^[6]

Κοινές παθήσεις και διαταραχές του στομάχου^[22][23][24]:

• Γαστρίτιδα: Φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου, που προκαλεί συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, ναυτία και έμετο.
• Γαστρεντερίτιδα: Φλεγμονή τόσο του στομάχου όσο και του λεπτού εντέρου, που συχνά προκαλείται από λοίμωξη και οδηγεί σε διάρροια και έμετο.
• Έλκη στομάχου: Ανοιχτές πληγές στο στομάχι ή στο δωδεκαδάκτυλο (πάνω μέρος του λεπτού εντέρου), που συχνά προκαλούνται από λοίμωξη με βακτήρια H. pylori ή χρήση ΜΣΑΦ.
• Καρκίνος στομάχου: Κακοήθεις όγκοι στο στομάχι, με συμπτώματα όπως απώλεια βάρους, αιμορραγία και απόφραξη.
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Το οξύ του στομάχου επιστρέφει συχνά στον οισοφάγο, προκαλώντας καούρα και άλλα συμπτώματα.
• Γαστροπάρεση: Μια πάθηση όπου το στομάχι δεν αδειάζει σωστά, οδηγώντας σε ναυτία, έμετο και κοιλιακό άλγος.
• Μη ελκώδης δυσπεψία: Χρόνια ή επαναλαμβανόμενη δυσπεψία που δεν προκαλείται από έλκη.
• Άλλες παθήσεις: Περιλαμβάνουν την υπερτροφική γαστρίτιδα ή νόσο του Menetrier (που χαρακτηρίζεται από διευρυμένες πτυχές του στομάχου) και διάφορες λειτουργικές διαταραχές.

Τα συνήθη συμπτώματα των παθήσεων αυτών περιλαμβάνουν το κοιλιακό πόνο ή τις κράμπες, τη ναυτία και τον έμετο, τη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα, την καούρα και τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, το φούσκωμα και τα αέρια, την απώλεια όρεξης και την απώλεια βάρους, και τέλος την κόπωση και την αδυναμία.^[22][23] Η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με την συγκεκριμένη πάθηση και τη σοβαρότητα. Μπορεί να περιλαμβάνει την φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση των συμπτωμάτων, τη μείωση της φλεγμονής ή την εξάλειψη των λοιμώξεων, τις αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, σε ορισμένες περιπτώσεις τη χειρουργική επέμβαση, και ενδοσκοπικές επεμβάσεις για τη θεραπεία κάποιων από τις παθήσεις.^[13]