Τσεκούρι του βοσκού

Το τσεκούρι του βοσκού είναι ένα μακρύ, λεπτό, ελαφρύ τσεκούρι ευρασιατικής προέλευσης, το οποίο χρησιμοποιούταν τους περασμένους αιώνες από βοσκούς στα Καρπάθια Όρη και σε άλλες περιοχές που αποτελούν σήμερα τη Σλοβακία, την Τσεχία, την Πολωνία, την Ουκρανία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία.^[1] Τα χαρακτηριστικά του τσεκούρι του βοσκού συνδυάζουν ένα εργαλείο με ένα μπαστούνι, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ελαφρύ όπλο. Έχει συμβολικές ιστορικές και πολιτιστικές συνθέσεις και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως στήριγμα σε πολλούς παραδοσιακούς χορούς, για παράδειγμα τον σλοβακικό οντζεμόκ.

Διακοσμητικό αντίγραφο όλο από ξύλο τσεκουριού του βοσκού.

Αρχαίος Ούγγρος πολεμιστής με φόκος.

Ρουμάνος («Βλάχος») βοσκός στο Βανάτο, με ένα τσεκούρι του βοσκού (Ντενί Ωγκύστ Ραφέ, περ. 1837).

Γλώσσες

Ανάλογα με τη γλώσσα, το τσεκούρι ονομάζεται ως εξής: ουγγρικά: fokos (φόκος), τσεχικά: valaška (βαλάσκα, κυριολεκτικά «Βλάχος», πολωνικά: (ανάλογα με την περιοχή): ciupaga, rąbanica, obuszek, cekanka, wataha, wataszka (τσουπάγκα, ρομπανίκα, ομπούσεκ, τσεκάνκα, βατάχα, βατάσκα), οι δύο τελευταίες από το ρουμανικό vătaf (βατάφ, «αρχιβοσκός»),^[2] ρουμανικά: baltag, secure (μπάλταγκ, σέκουρε), ρουθηνικά: валашка (βαλάσκα), σλοβακικά: valaška (βαλάσκα, κυριολεκτικά «Βλάχος»),^[3] ουκρανικά: бартка, топірець (μπάρτκα, τοπιρέτς).

Εμφάνιση

Το τσεκούρι του βοσκού είναι ένα ελαφρύ τσεκούρι με μακρύ και ίσιο ξύλινο κοντάρι, συχνά με μεταλλικό άκρο. Το μήκος του κονταριού είναι συνήθως λίγο περισσότερο από 1 μέτρο. Τα κοντάρια ήταν συνήθως σκαλισμένα, καθώς οι ιδιοκτήτες τους είχαν αρκετό χρόνο για την κατασκευή.

Ένα μικρό μεταλλικό κομμάτι κεφαλής είναι αιχμηρό στη μία πλευρά, ενώ η άλλη πλευρά είναι επίπεδη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σφυρί. Το κομμάτι του κεφαλιού είναι διαμορφωμένο ώστε να χωράει άνετα στο χέρι, ώστε το τσεκούρι του βοσκού να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μπαστούνι.

Τα σημερινά τσεκούρια του βοσκού είναι ως επί το πλείστον διακοσμητικά, με μερικά να έχουν στις κεφαλές μέρη από χρυσό ή ασήμι (κυρίως ορείχαλκο, σίδερο, επιχρωμιωμένο σίδερο, ξύλο ή αλουμίνιο - είναι σπάνιο οποιαδήποτε κεφαλή τσεκουριού θα είναι κατασκευασμένη από μασίφ χρυσό ή ασήμι). Πολλά θεωρούνται έργα τέχνης (ιδίως εκείνα που κατασκευάστηκαν μέχρι τη δεκαετία του 1960 από ορεσίβιους). Σφραγίστηκαν επιδέξια ή στολίστηκαν σύμφωνα με την αρχαία παράδοση. Τα κύρια μοτίβα ήταν ο ήλιος, τα αστέρια, οι κομήτες, το δέντρο της ζωής, τα λουλούδια, τα δέντρα όπως έλατα ή πικέες και διάφορα γεωμετρικά σχέδια. Μερικοί σιδηρουργοί χρησιμοποίησαν πολλές διαφορετικές, περίτεχνες σφραγίδες.

Ιστορία και χρήση

Η πρώτη γραπτή αναφορά του τσεκουριού του βοσκού προέρχεται από την αυλή του αυτοκράτορα Τσιν Σι Χουάνγκ.^[4] Απεικονίζεται επίσης σε σκύθιες εικόνες. Οι πρώτοι χρήστες του τσεκούρι του βοσκού ήταν Ευρασιατικοί νομάδες. Πολλά από αυτά βρέθηκαν σε τάφους Άβαρων. Εκτός από τα κοινά τσεκούρια του βοσκού της ανατολικής στέπας, η επιρροή των Άβαρων μπορεί να γίνει αισθητή στα κοντάρια του ουγγρικού τσεκουριού του βοσκού.^[5]

Τον 9ο αιώνα, οι Μαγιάροι πολεμιστές χρησιμοποίησαν ελαφριά τσεκούρια σε μακριά κοντάρια, που ονομάζονται φόκος (fokos), στο στρατιωτικό οπλοστάσιο τους κατά την εισβολή τους στην Κεντρική Ευρώπη.^[5] Εκτός από αυτούς, οι Πρωτοβούλγαροι, οι Αλανοί και οι Σλάβοι χρησιμοποίησαν παρόμοια όπλα  .

Οι Βλάχοι βοσκοί έφεραν τα τσεκούρια του βοσκού τους στην Κεντρική Ευρώπη όταν μετανάστευσαν κατά μήκος των Καρπαθίων και των Δειναρικών Όρεων από τον 14ο έως τον 17ο αιώνα.^[6] Χρησιμοποιήθηκαν από βοσκούς ως πολυχρηστικά εργαλεία, παρέχοντας ένα μικρό τσεκούρι, ένα συμπληρωματικό σφυρί και ένα μπαστούνι. Αν και το τσεκούρι του βοσκού δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να κόψει αποτελεσματικά τα βαριά δέντρα, ήταν ακόμη σε θέση να κόψει μικρότερα κλαδιά.

Στη Σλοβακία και την Πολωνία, τα τσεκούρια του βοσκού ήταν αδιαχώριστα εργαλεία γηγενών βοσκών, μαζί με βαριές διακοσμητικές ζώνες. Στο σλοβακικό πολιτισμός, το τσεκούρι του βοσκού έγινε δημοφιλές από τον τοπικό ιστορικό θρύλο Γιουράι Γιανοσίκ.

Στην Ουγγαρία, τροποποιημένα τσεκούρια χρησιμοποιήθηκαν επίσης ως πολεμικά όπλα από Ούγγρους πολεμιστές στην πρώιμη νεότερη περίοδο, που χρησιμοποιήθηκαν, για παράδειγμα, τον 18ο αιώνα στον πόλεμο της ανεξαρτησίας του Ράκοτσι εναντίον Αυστριακών στρατιωτών. Τον 17ο και 18ο αιώνα, ο Όυγγρος Κουρούτσος ηγέτης Ιμρέ Τόκολι και οι στρατιώτες του χρησιμοποιούσαν τα τσεκούρια του βοσκού ως όπλα. Οι Ούγγροι βοσκοί στις βόρειες περιοχές τα χρησιμοποίησαν επίσης ως εργαλεία.

Πολλοί άνθρωποι της περιοχής της Γαλικίας αποτυπώθηκαν να κρατούν μπάρτκα (bartka), ιδιαίτερα τα μέλη της τοπικής αντίστασης αγροτών του 19ου αιώνα, γνωστοί ως ορπισκί (опрішкий), οι οποίοι συχνά συνδέονται με τον εξέχων αρχηγό τους, Ολέξα Ντόμπους.

Τρέχουσα χρήση

Επί του παρόντος, τα τσεκούρια του βοσκού κατασκευάζονται και πωλούνται ως αναμνηστικά και για διακοσμητικούς σκοπούς. Χρησιμοποιούνται ακόμη και σε πολλούς παραδοσιακούς χορούς. Περιστασιακά μπορεί να παρατηρηθούν στις αγροτικές περιοχές της χώρας, όπου οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να τα χρησιμοποιούν ως μπαστούνια. Σπάνια χρησιμοποιούνται ως εργαλεία ή όπλα.

Εικόνες

• 
  Ο Κλέμενς Μπαχλέντα κρατάει ένα τσουπάγκα.
• 
  Ο Γιουράι Γιανοσίκ κρατάει το βαλάσκα του.
• 
  Ο Ιμρέ Τόκολι κρατάει ένα τροποποιημένο φόκος.
• 
  Ο Βασίλ Μπάγιουρακ κρατάει ένα μπάρτκα.
• 
  Απεικόνιση του μπάρτκα από τον Σεβέριν Ομπστ (1882).