Φόρος της δεκάτης

Ο φόρος της δεκάτης ήταν τακτικός φόρος για την αγροτική παραγωγή, τον οποίο επέβαλε ο Σουλτάνος στους υπηκόους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, κυρίως τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας σε πρώην βυζαντινά εδάφη. Ο φόρος της δεκάτης διατηρήθηκε μέχρι το 1880.^[1]

Περιεχόμενο δεκάτης

Σε όλες τις μορφές της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής επιβαλλόταν φόρος ίσος προς το 10% της αξίας των προϊόντων της συνολικής ακαθάριστης παραγωγής και εισπράττονταν σε είδος ή χρήμα.

Χαρακτήρας δεκάτης

Ο φόρος αυτός ήταν η εξαγορά της ιδιοκτησίας, [...]το επί της Τουρκοκρατίας λαμβανόμενον δέκατον δεν ήτο φόρος αλλά δικαίωμα ιδιοκτησίας, διότι κύριος όλης της γης εθεωρείτο ο Σουλτάνος και απαρχής ήτο αντιπρόσωπος του κυρίου της γης^[2]

Η δεκάτη επί Καποδίστρια

Η φορολογική πολιτική του Κυβερνήτη περιγράφεται στις διατάξεις του Γ’ Ψηφίσματος της Δ’ Εθνοσυνέλευσης. Τη δεκάτη ως φόρο ο Καποδίστριας θέλησε να την εισπράττει σε χρήμα και όχι σε προϊόντα. Το θετικό σε αυτό ήταν πως το κράτος δεν επιβαρυνόταν από έξοδα είσπραξης του φόρου, όμως οι καλλιεργητές θα γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους τοκογλύφους και την κερδοσκοπική μανία των αγοραστών αγροτικών προϊόντων. Επειδή όμως η διάταξη της πληρωμής της δεκάτης σε χρήμα προκάλεσε γενική αγανάκτηση, ο Καποδίστριας αναγκάσθηκε να την καταργήσει.^[3]

Η κατάργηση του φόρου της δεκάτης

Το Δεκέμβριο του 1877 ο Κουμουνδούρος είχε αλλάξει με νόμο τον τρόπο πληρωμής της δεκάτης στο δημόσιο, προβλέποντας πλέον για τους ενοικιαστές την προκαταβολή του ενοικίου σε μετρητά, κάτι επωφελές για τα κρατικά ταμεία.^[4] Η κατάργηση του φόρου της δεκάτης συζητήθηκε στη Βουλή ενενήντα ημέρες μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Κουμουνδούρου και την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Χαρίλαο Τρικούπη. Έτσι ψηφίστηκε ο νόμος "ΩΙ’" (810) περί καταργήσεως του μέχρι τούδε ισχύοντος φορολογικού συστήματος και αντικαταστάσεώς αυτού διά φόρου επί αροτριώντων ζώων. ^[5] Οι συζητήσεις διήρκεσαν από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Μαΐου 1880. Υποστηρικτής της διατήρησης της δεκάτης ήταν ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο οποίος αν και παλαιόθεν πολέμιος του φόρου, τελικά συντάχθηκε με τους υποστηρικτές της δεκάτης, αντιπροτείνοντας τη μείωσή της σε ποσοστό 5% επί της ακαθάριστης παραγωγής. Ο Κουμουνδούρος ήθελε να προσεταιριστεί τους βουλευτές υπέρμαχους της διατήρησης της δεκάτης, που ήταν στην πλειοψηφία τους βουλευτές ενοικιαστές. Τελικά μόλις είκοσι ένας βουλευτές καταψήφισαν την κατάργηση της δεκάτης, ενώ εξήντα εννέα απείχαν της ψηφοφορίας, μεταξύ αυτών και ο Κουμουνδούρος.^[6]