Scutmâj

Al scutmâj (in italiân nomignolo) l'è na parôla 'dl' Arzân,^[1][2] ch' l'a 's câta ânca in tânt êter dialèt, cme al Mudnèiṣ e al Frarèiṣ ^[3], e ânca fōra regiòun d'intōren al Po.^[4][5][6]

Artécol in dialèt arzân

“Al ruśgnōl ed Queriêgh”, scutmâj dl'Orietta Berti

Un scutmâj l'é na sôrta ed nòm inventê, druvê ânca al dé d'incō, ch' al 's tâca a la gînta per tōr in gîr na quêlch qualitê o un quêlch difèt; al pōl ânca arfêres al nòm, al cugnòm, al mistēr o a l'urégin (la faméja o la sitê) dla persòuna.^[7]

Cun al tèimp, i scutmâj a pōlen dvintêr quêşi di secònd cugnòm.^[8] Còl ch'l'é sicûr l'é che na vôlta tachê an 's chêva pió.

La stôria dla parôla l'an n' é mia sicûra, mó la duvré deşgnîr dal medioēv ed èser lighêda ai scongiurâs e per difènder e tgnîr luntân, dal persòuni, la ièta e al malatéi. Dal spiegasiòun pusébil în:^[9][10] dal tudèsch antîgh Scottname (un nòm dê per schêrs o per tōr in gîr), dal latèin excutere malia (= scongiurêr j incantèişem), excutere mala (= scongiurêr i mêl) o scutum in mallo (= scûd purtê int al j adunânsi ed piâsa).

Esèimpi per l'Arzân

Al vocabulâri ed Ferâri e Sèra al gh'à e-sânta eşèimpi de scutmâj, gióst per fêr la lésta ed quî pió comûn.

Bèndla	dét ed quî ch' în şvêlt dimòndi	Blésga	dét ed quî ch' în scapadés o fêls e dòpi
Carabinēra	dét dal dòni sevēri, bróschi, cun al pōls dûr	Ganâsa	dét ed quî ch' în di spacòun, o di magnandōr
Ligēra	dét ed quî ch' în mât e scavès	Mardlèint	dét ed quî ch' a fân i cagòun o i sustgnû
Maróch	dét ed quî ch' în intēr e imbalsê	Mericân	dét ed quî ch' în stê in Amèrica
Mudnèiṣ	dét ed quî 'ch a deşvînen da Môdna	Nîgher	dét pr'al culōr ed la pèla o di cavî
Paterlènga	dét ed quî ch' a gh'àn al nêṣ ròs	Picâja	dét ed quî ch' în êlt e mêgher dimòndi
Prèsia	dét ed quî ch' în (o în mìa) ṣmaniōṣ	Rampèin	dét ed quî ch' în ed j apéli o di pluchîn
Sgalbēder	dét ed quî ch' a gh'àn na cēra zâla	Sguldèvel	dét ed quî ch' în inghignôş o inculèint
Sôp	dét ed quî ch' a bâten mìa pêra	Strinê	dét ed quî ch' a gh'àn la pèla ed la ghégna pâsa
Stumpâj	dét ed quî ch' în céch dimòndi	Trabiscân	dét ed quî che sarfòjen o a barbàjen