chleb

See also: chléb and chlěb

English

Etymology

From Polish chleb. Doublet of khleb and loaf.

Noun

chleb (uncountable)

1. (rare) Polish bread.
   • 1997, Noëlle Janaczewska, “Historia”, in Peta Tait, Elizabeth Schafer, editors, Australian Women’s Drama: Texts and Feminisms (Currency Plays), Sydney, N.S.W.: Currency Press, →ISBN, page 280:

     Upstairs at the Polish Club / Among plastic palms and gossip, / While Wujiu Jerzy / Sells kielbasy and chleb—[…]

   • 2000, Tarisa Ann M. Matsumoto, “Zoltan’s Food”, in Shadowgraph and Zoltan’s Food‎, Ames, Ia.: Iowa State University, →DOI, →OCLC, section “Advent of Red”, page 55:

     […] dough for the chleb beaten down with imprints of her fists and knuckles […] the moist ferment staring at her in anticipation of being molded baked buttered into something fantastic succulent artistic slices of chleb […]

   • 2004, Helen McCourt Mentek, “The Wheel of Life”, in Ripples on a Puddle: A Collection of Short Stories, Victoria, B.C.: Trafford Publishing, →ISBN, page 228:

     Mountains of chleb teetered on plates.

   • 2008, Polly Courtney, chapter 15, in Poles Apart, Leicester: Matador, →ISBN, page 81:

     In the safety of her bedroom, with a litre of water and a slice of chleb inside her, things felt better again.

   • 2016 July 7, Michel Faber, “Since You Last Visited Sopot”, in Undying: A Love Story, Edinburgh: Canongate Books, →ISBN:

     The diner where the soup was almost free (three zloty, with chleb and margarine) has closed, dumping its coarse clientele into history.

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Old Polish chleb

Inherited from Proto-Slavic *xlě̀bъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xlʲɛːp/
• IPA^(key): (15^th CE) /xlʲep/

Noun

chleb m inan (related adjective chlebny or chlebowy)

1. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Kuyavia, Masovia, Silesia) bread; sacramental bread (baked good made of flour and water, usually sourdough or yeast; single loaf of this, sometimes used in the Christian ritual of the Eucharist before the consecration)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 13, 8:

     Ne iest strach boszi przed oczima gich. Czili ne poznaiø wszitcy, czso stroiø lichotø, gisz to szrø lud moy iaco karmø chleba?

     [Nie jest strach boży przed oczyma jich. Czyli nie poznają wszytcy, cso stroją lichotę, jiż to żrą lud moj jako karmią chleba?]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 40, 10:

     Czlowek..., w iegosz iesm pwal, iensze iadl chleby moie, vweliczil na mø zdradø

     [Człowiek..., w jegoż jeśm pwał, jenże jadł chleby moje, uwieliczył na mię zdradę]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 41, 3:

     Bili mi sø zlzi moie chlebowe we dne y w noczi, gdi molwø mi na kaszde: Gdze iest bog twoy

     [Były mi są słzy moje chlebowe we dnie i w nocy, gdy mołwią mi na każde: Gdzie jest Bog twoj?]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 79, 6:

     Karmicz bødzesz nas chlebem zlez a pyczye dasz nam we zlzach w merze

     [Karmić będziesz nas chlebem słez a picie dasz nam we słzach w mierze]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 101, 5:

     Zeschlo iest sercze moie, bo iesm zapomnal giescz chleba mego

     [Zeschło jest serce moje, bo jeśḿ zapomniał jeść chleba mego]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 101, 10:

     Popyol iaco chleb iadl iesm, a pyczye moie se płaczem smeszal iesm

     [Popioł jako chleb jadł jesm, a picie moje z płaczem zmieszał jeśm]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 103, 16:

     Aby wiwyodl chleeb z szemye

     [Aby wywiodł chleb z ziemie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 103, 17:

     Chleeb *serczse czlowyeczye sczwyrdzy albo possyly

     [Chleb sierce człowiecze śćwirdzi albo posili]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 104, 39:

     Prosyly y przyszla cyecyerza, y chleba nebyesskego nasycyl ge

     [Prosili i przyszła ciecierza, i chleba niebieskiego nasycił je]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 131, 16:

     Vboghe gego naszyczø chlebow

     [Ubogie jego nasycą chlebow]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ann 7:

     Napelneny pyrzwey, za chlebmy sø se posadzely

     [Napełnieni pirzwej, za chlebmi są sie posadzieli]

   • 15th century, Ojcze nasz - Modlitwa Pańska - Oratio Dominica, page 3:

     Chleb nasz phszedny day nam dzysya

     [Chleb nasz powszedni daj nam dzisiaj]

   • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎, Łęczyca, Poznań, line 10:

     Stol weliky sweboda, staye na nym pywo y voda, y k temu møszo y chlep

     [Stoł wieliki świeboda, staje na nim piwo i woda, i k temu mięso i chleb]

   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 56:

     Wsząl chleeb w swąthe y teesz welebnee rancze swoy

     [Wziął chleb w swiąte i też wielebne ręce swoj]

   • 1876-1929 [1449], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎, volume XV, page 475:

     Proverbium: Mowa szyą da movycz, a chleb yescz

     [Proverbium: Mowa się da mowić, a chleb jeść]

   • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎, volume V, page 254:

     Chleba panis

     [Chleba panis]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 16, 12:

     Wyeczyor bødzeczye geszcz myøsso, a rano nasyczeny bødzeczye... chlyebem

     [Wieczor będziecie jeść mięso, a rano nasyceni będziecie... chlyebem]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 16, 15:

     To gest ten chleb, *kto dal wam pan k gedzenyu... Sbiray yø kaszdi, czso dosycz ma k *genyv

     [To jest ten chleb, kto[ry] dał wam Pan k jedzeniu... Zbiraj ją każdy, cso dosyć ma k je[dze]niu]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 34, 25:

     Nye bødzesz offyerowacz na kwassonem chlebye krwye offyery mey

     [Nie będziesz ofierować na kwasonem chlebie krwie ofiery mej]

   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 21, 8:

     Bo iest poswyøczon bogv swemv a chlebi obyetne offyerowacz bødze

     [Bo jest poswięcon Bogu swemu a chleby obietne ofierować będzie]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 4, 7:

     Stoi... obietny owinø modrim plasczem... Chlebi zawszdi na nyem bødø

     [Stoi... obietny owiną modrym płaszczem... Chleby zawżdy na niem będą]

   • 1930 [c. 1455], “I Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 21, 6:

     Tedi kaplan dal gemu chleb poswyøtni, bo gynego chleba tu nye bilo, geno chlebowye obyetowany

     [Tedy kapłan dał jemu chleb poświętny, bo jinego chleba tu nie bilo, jeno chlebowie obietowany]

   • 1930 [c. 1455], chapter III, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, Reg 14, 3:

     Weszmy na swø røkø dzesyøcz chlebow a pokrøtø

     [Weźmi na swą rękę dziesięć chlebow a pokrętę]

   • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 9, 29:

     Ktorim poleczoni bili ssødi swyøte, wlodnøly nad chlebi a nad wynem

     [Ktorym polecony były sędy *święte, włodnęli nad *chleby a nad winem]

   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 10, 33:

     Abi z nas kaszdi dal trzecyznø szelyøgow... ku chlebom obyetnim

     [Aby z nas każdy dał trzeciznę szelągow... ku chlebom obietnym]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 50:

     Myesczanyn, czo szyedzy w lawyczy a przedawa chleb albo czokolwyek gynnego, thego dobrze wybracz w radą

     [Mieszczanin, co siedzi w lawicy a przedawa chleb albo cokolwiek jinnego, tego dobrze wybrać w radę]

   • 1881 [1460], “Wydanie krakowskie dzieła Jana z Turrekrematy Explanatio in Psalterium”, in Józef Przyborowski, editor, Przegląd Bibliograficzno-Archeologiczny. Dwutygodnik ilustrowany poświęcony bibliografii, archeologii, numizmatyce, heraldyce, historii, sztukom pięknym i literaturze, volume I, Bydgoszcz, page 187:

     Boze, daj pokoy, myr a k themu pokratha chleba y czeszky szyr!

     [Boże, daj pokoj, mir, a k temu pokrętą chleba i czeski syr]

   • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej‎, Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 399:

     Panis comeditur... chleb szyą gye

     [Panis comeditur... chleb się je]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 19:

     Obyethnymy chleby proposicionis panibus

     [Obyethnymy chleby proposicionis panibus]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 39:

     Po skybye chleba colidriam panis

     [Po skibie chleba colidriam panis]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 85:

     W chlebyech in panibus

     [W chlebiech in panibus]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎, Krakow, Brodnia, page 88a:

     Melchyszedech chleb y wyno w szluszbye boszkyey offyerowal

     [Melchysedech chleb i wino w służbie boskiej ofierował]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 300:

     Yeszlysz szyn boszy, rzekny, yszeby kamyenye tho chlebem szyą stalo

     [Jesliś syn boży, rzekni, iżeby kamienie to chlebem się stało]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 300:

     Nye w samym chlyebye szyvye czlovyek alye ve wsszelkym slove, chtore pochodzy z vsth boszych

     [Nie w samym chlebie żywie człowiek ale we wszelkim słowie, chtore pochodzi z ust bożych]

   • 1874-1891 [XV ex.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXV, Zator, Lesser Poland Voivodeship, page 142:

     Po skybye chlyeba post buccellam

     [Po skibye chleba post buccellam]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 204:

     Beda mieni, iże po roce *myny uczynił a po czworgu chleba tegoż dnia cudo

     [Beda mieni, iże po roce *myny uczynił a po czworgu chleba tegoż dnia cudo]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 274:

     Przyjacielu, daj mi wza­jem troje chleba

     [Przyjacielu, daj mi wza­jem troje chleba]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 535:

     O Judaszu,... ty ręce, które... chleb na puszczy rozmnożyły, umywają tobie twoje nogi niedostojne

     [O Judaszu,... ty ręce, które... chleb na puszczy rozmnożyły, umywają tobie twoje nogi niedostojne]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 540:

     Yen vzywa chlyeba mego nye przeto, by pomogl, alye by tayemnye zavadzyl, podnyeszye pyątą svoyą nad mye

     [Jen używa chleba mego nie przeto, by pomogł, ale by tajemnie zawadził, podniesie piętę swoję nad mie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 553:

     Tego dla Judasz jest wziął kęs chleba rozmoczonego

     [Tego dla Judasz jest wziął kęs chleba rozmoczonego]

   • XV p. post., Wokabularz petersburski II, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.F.ch.XVI.12, page 10:

     Turestia ogorzali chlep

     [Turestia ogorzali chleb]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 86r:

     Muscidus panis splesznyaly chleb

     [Muscidus panis splesznyaly chleb]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 101r:

     Pinsere id est pistare panem facere backen chleb pyecz

     [Pinsere id est pistare panem facere backen chleb piec]

2. (attested in Masovia, Lesser Poland, figuratively) bread (maintenance, food, often paired with salt)
   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXIV, page 81:

     Bo z wczena mødrego dobywayø czczy y chleba dobrego

     [Bo z uczenia mądrego dobywają czci i chleba dobrego]

   • 1922 [1471], “Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich”, in Kazimierz Tymieniecki, editor, Prace Komisji Hisorycznej, volume 3, Masovia, page 15:

     Jaco moy synowyecz rodzony, Wawrzinyecz, nye wyschethschy s mego domv, s mego chleba y s moyey soly... any zabil gwaltem Andrzeyowego czlowyeka

     [Jako moj synowiec rodzony, Wawrzyniec, nie wyszedszy s mego domu, s mego chleba i s mojej soli... ani zabił gwałtem Andrzejowego człowieka]

   • 1922 [1472], “Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich”, in Kazimierz Tymieniecki, editor, Prace Komisji Hisorycznej, volume 3, Masovia, page 77:

     Gernold pr[ze]sz svego syna Pyothra, kthorego choua w domv swem y na szvem chlebye, nye sbil barthnyka

     [Gernold pr[ze]z swego syna Piotra, ktorego chowa w domu swem i na swem chlebie, nie zbił bartnika]

   • 1950 [1472], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 3087, Warsaw:

     Jako sszyn moy badacz ssze mną na genem chlebye y w yenem domv nyedzelny przikaza* nym moym *dzewthky szluzebney Dorothyey oth *Ondrzeya... nye odegnal

     [Jako syn moj badać sie mną na jenem chlebie i w jenem domu niedzielny przykaza nim moim *dziewki ślużebnej Dorotjej ot *Ondrzeja... nje odegnał]

   • 1885-2024 [XV p. post.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume VIII, Chęciny, page 19:

     Maczey Zakrzewsky nye zachowal w do­mu swogym na swym chlebie y na pywye zlodzeyow, lotrow

     [Maciej Zakrzewski nie zachował w domu swojim na swym chlebie i na piwie złodziejow, łotrow]

Derived terms

nouns

• chlebica
• chlebodarca
• chlebojedźca
• nagnieciony chleb
• świni chleb
• Świętego Jana chleb

verbs

• chlebić impf
• jeść swój chleb impf

Related terms

adjectives

• chlebojecowy

Descendants

• Polish: chleb, chlib, kleb (Middle Polish)
  • → English: chleb
• Silesian: chlyb

References

• Boryś, Wiesław (2005), “chleb”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “chleb”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “chleb”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “chleb”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Krystyna Długosz-Kurczabowa (2021), “chleb”, in Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, →ISBN
• K. Nitsch, editor (1954), “chleb”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 233
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chleb”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “chleb”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba; Krystyna Długosz-Kurczabowa; Stanisław Dubisz; Zygmunt Gałecki; Justyna Garczyńska; Halina Karaś; Alina Kępińska; Anna Pasoń; Izabela Stąpor; Barbara Taras; Izabela Winiarska-Górska (2008), “chleb”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 13

Polish

Polish Wikipedia has an article on:

chleb

Wikipedia ^pl

Alternative forms

• chlib, kleb (Middle Polish)

Etymology

Etymology tree

Proto-Germanic *hlaibaz

Gothic 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 (hlaifs)bor.

Proto-Slavic *xlě̀bъ

Old Polish chleb

Polish chleb

Inherited from Old Polish chleb.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈxlɛp/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈxlep/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛp
• Syllabification: chleb

Noun

chleb m inan (diminutive chlebek or chlebuś, related adjective chlebowy)

1. (countable) bread (food product made from flour and water with yeast or leaven, shaped into round or elongated lumps; single loaf of this product)

   kromka chleba ― a slice of bread

   bochenek chleba ― a loaf of bread

   chleb razowy ― whole-meal bread

2. (uncountable, literary, figuratively) bread (job; work performed for a fee)
3. (uncountable, literary, figuratively) bread (all the means to meet basic life needs)

   Synonyms: chleb powszedni, utrzymanie, życie

4. (obsolete, uncountable) synonym of zboże
5. (obsolete, uncountable) synonym of dobrobyt
6. (Middle Polish, more generally) synonym of pożywienie

Declension

Declension of chleb

	singular	plural
nominative	chleb	chleby
genitive	chleba	chlebów
dative	chlebowi	chlebom
accusative	chleb	chleby
instrumental	chlebem	chlebami
locative	chlebie	chlebach
vocative	chlebie	chleby

Derived terms

adjectives

• chlebny

adverbs

• o chlebie i wodzie

nouns

• biały chleb
• chleb powszedni
• chleb świętojański
• chlebak
• chlebodawca
• chlebodawczyni
• ciemny chleb
• ciężki kawałek chleba
• czarny chleb
• lekki kawałek chleba
• łaskawy chleb

phrases

• z tej mąki chleba nie będzie

proverbs

• głodnemu chleb na myśli

verbs

• chlebić impf

verbs

• jeść chleb impf
• podzielić się ostatnim kawałkiem chleba pf, dzielić się ostatnim kawałkiem chleba impf
• wiedzieć, z której strony chleb jest posmarowany impf
• z niejednego pieca chleb jeść impf

Related terms

adverb

• chlebno

nouns

• chlebaczek

verbs

• pochlebić pf, pochlebiać impf
• schlebić pf, schlebiać impf

Descendants

• → English: chleb

Further reading

• chleb in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chleb in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “chleb”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CHLEB”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 12.07.2018
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “chleb”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “chleb”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chleb”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 278
• chleb in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego