kazać

See also: kazac and kázać

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kāzàti with a semantic shift of to show, to draw one's attention with words or gestures -> to speak/tell -> to preach/to command. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ka(ː)zat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /kazat͡ɕʲ/, /kɒzat͡ɕʲ/

Verb

kazać impf or pf

1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to command, to order; to tell [with accusative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 9:

     On kazal (mandavit) y stworzona sø

     [On kazał (mandavit) i stworzona są]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:

     Ne otworzil iesm vst mogich, bo ies ti kazal (quoniam tu fecisti)

     [Nie otworzył jeśm ust mojich, bo jeś ty kazał (quoniam tu fecisti)]

   • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 8, Poznań:

     Micolay kasal Stascovi precz

     [Mikołaj kazał Staszkowi precz]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 7:

     Wstan, gospodne bosze moy, w kazny, iøsz ies kazal (quod mandasti)

     [Wstań, Gospodnie Boże moj, w kaźni, jąż jeś kazał (quod mandasti)]

   • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 10, Poznań:

     Jaco my Sandziwog kazal swemu ludu wzøndz dwoye skota

     [Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 15:

     Pomdlecz kazal ies (tabescere fecisti) iaco paiøk duszø moiø

     [Pomdleć kazał jeś (tabescere fecisti) jako pająk duszę moję]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎, Krakow, page 183b:

     Gacz tobe, Drusiana, kaszø boszø moczø, aby thy... fstala

     [Jać tobie, Druzyjana, każę bożą mocą, aby ty... wstała]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 28:

     Kazacz imperare

     [Kazać imperare]

2. (attested in Lesser Poland) to preach (to teach moral values; to give a sermon)
   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 719:

     Brath wszelky... ma tho chovaczi, yzby mylczenye myal..., a tho kyedy mszą czthą... [albo] gdy kazą (praedicationis verbum proponitur) a slovo boze po[wiadają]

     [Brat wszelki... ma to chować, iżby milczenie miał.., a to kiedy mszą cztą... [albo] gdy każą (praedicationis verbum proponitur) a słowo boże po[wiadają]]

3. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to hand over; to entrust
      • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 474, Poznań:

        Jacusz ne kazal swemu owczarzewi owecz ani tego vzitka ma

        [Jakusz nie kazał swemu owczarzewi owiec ani tego użytka ma]

4. to portray, to picture, to show
   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 34, 1:

     Wisedw Moyzesz... na gorø Nebo... y *kazø gemv pan (ostenditque ei dominus) wszitkø zemyø galaadskø

     [Wyszedw Mojżesz... na gorę Nebo... i każe jemu Pan (ostenditque ei Dominus) wszytkę ziemię galaadską]

Derived terms

adjectives

• kazany

nouns

• doskazanie
• kazanie

verbs

• dokazać pf, dokazować impf
• nakazać pf
• odkazać pf
• okazać pf, okazować impf
• przekazać pf
• przekazać pf, przekazować impf
• przykazać pf, przykazować impf
• rozkazać pf, rozkazować impf
• skazać pf, skazować impf
• ukazać pf, ukazować impf
• wskazać pf, wskazować impf
• wykazać pf, wykazować impf
• zakazać pf, zakazować impf

Related terms

adjectives

• niekazany
• skazany
• ukazany

nouns

• dokazanie
• dokazowanie
• kaźność
• kaźń
• niekazanie
• nieukazanie
• odkaz
• odkazanie
• odkaźca
• okazanie
• pokazanie
• pokazowanie
• pokaźń
• przekazanie
• przykaz
• przykazanie
• przykazowanie
• przykaźń
• rozkazanie
• skazacz
• skazanie
• skazawanie
• skazowanie
• skaźca
• skaźń
• ukazanie
• ukaziciel
• ukazowanie
• wskazanie
• wskazowanie
• wykazanie
• zakazanie
• zakaźń

verbs

• doskazać pf
• odewskazać pf
• odskazać pf

Descendants

• Polish: kazać
• Silesian: kŏzać

References

• Boryś, Wiesław (2005), “kazać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “kazać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “kazać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “kazać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kazać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN