palec

See also: Palec and palëc

Czech

Czech Wikipedia has an article on:

palec

Wikipedia ^cs

Etymology

Inherited from Old Czech palec, from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈpalɛt͡s]

• Audio:

  (file)

Noun

palec m inan (relational adjective palcový, diminutive paleček or palček)

1. thumb
2. big toe
3. inch

   Synonym: coul

Declension

Declension of palec (soft masculine inanimate reducible)

	singular	plural
nominative	palec	palce
genitive	palce	palců
dative	palci	palcům
accusative	palec	palce
vocative	palci	palce
locative	palci	palcích
instrumental	palcem	palci

Derived terms

nouns

• palcovka
• palčák
• palčáky
• palečnice

verbs

• držet palce
• mít pod palcem

Further reading

• “palec”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935–1957
• “palec”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
• “palec”, in Internetová jazyková příručka (in Czech), 2008–2025

Anagrams

• palce
• place

Old Czech

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): (13^th CE) /ˈpalɛt͡s/
• IPA^(key): (15^th CE) /ˈpalɛt͡s/

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger
2. (unit of measure) finger (length measure corresponding to the width of the thumb)
3. tooth of a gear

Declension

Declension of palec (soft o-stem reducible)

	singular	dual	plural
nominative	palec	palcě	palci, palcové
genitive	palcě	palcú	palcóv
dative	palcu	palcoma	palcóm
accusative	palec	palcě	palcě
vocative	palcu	palcě	palci, palcové
locative	palci, palcu	palcú	palcích
instrumental	palcem	palcoma	palci

This table shows the most common forms around the 13th century.

Descendants

• Czech: palec

References

• Jan Gebauer (1903–1916), “palec”, in Slovník staročeský (in Czech), Prague: Česká grafická společnost "unie", Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *pōlo-der.?

Proto-Slavic *pàlъ

Proto-Indo-European *-ikos

Proto-Balto-Slavic *-ikas

Proto-Slavic *-ьcь

Proto-Slavic *pàlьcь

Old Polish palec

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /palʲɛt͡sʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /palʲɛt͡sʲ/

Noun

palec m animacy unattested

1. (anatomy, attested in Lesser Poland, Greater Poland) digit; finger; toe
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^{scan transliteration, transcription}, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 8, 4:

     Bo vzrzø nebossa twoia, dzala palczow twogich (opera digitorum tuorum), mesøcz y gwazdy, iesz ies ty vczinil

     [Bo uźrzę niebiosa twoja, działa palców twojich (opera digitorum tuorum), miesiąc i gwiazdy, jeż ieś ty uczynił]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎, volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 491:

     Noszny palecz pedica

     [Nożny palec pedica]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 97v:

     Pedicus nozny pąlecz

     [Pedicus nozny palec]

Derived terms

adjectives

• paleczny

nouns

• palec boży
• palec mały
• palec wielgi
• palec średni

Descendants

• Polish: palec, palic (Lasovia)
• Silesian: palec

References

• Boryś, Wiesław (2005), “palec”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “palec”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “palec”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “palec”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “palec”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Old Slovak

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь. First attested in 1473.

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger; toe
   1. (anatomy, more specifically) big finger; big toe
2. (unit of measure) finger
3. tooth of a gear

Descendants

• Pannonian Rusyn: палєц (paljec)
• Slovak: palec

References

• Majtán, Milan et al., editors (1991–2008), “palec”, in Historický slovník slovenského jazyka [Historical Dictionary of the Slovak Language] (in Slovak), volumes 1–7 (A – Ž), Bratislava: VEDA, →OCLC