La Noktosimioj, ankaŭ konataj kiel la Strigosimioj aŭ Durukulioj, estas la membroj de la genro Aotus de novmondaj simioj (monotipaj en la familio Aotedoj). La vivotempo de natura noktosimio estas nekonata; tamen, ili havas vivotempon de 20 jaroj en kaptiteco. La nombro da noktosimioj estas simile nekonata, ĉar la simioj vivas proksime de la kanopeo de foliarbaroj, malfaciligante nombradon. Noktosimioj estas unu el la malmultaj simiaj specioj kiuj estas trafitaj de la ofte mortiga homa malaria protozoo Plasmodium falciparum, igante ilin utilaj kiel ne-homaj primataj eksperimentaj modeloj en malario-esplorado.[1]
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Noktosimio en Panamo | ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Aotus Illiger, 1811 | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||||||||
Ekologio
Noktosimioj povas esti trovitaj en Panamo, Kolombio, Ekvadoro, Peruo, Brazilo, Paragvajo, Argentino kaj Bolivio. La specioj kiuj vivas ĉe pli altaj altitudoj tendencas havi pli densan felon ol la simioj ĉe marnivelo. La noktosimio povas vivi en arbaroj neĝenataj fare de homoj (praarbaro) same kiel arbaroj, kiuj renormaliĝas post homa lignoprenado (sekundara arbaro).[2]
Fizikaj karakteroj
Noktosimioj havas grandajn, brunajn okulojn kaj tio pliigas kapablon aktivi dum la nokto. Iliajn orelojn malfacilas vidi, kaj ilia genronomo, "Aotus", signifas "senorela" pro tio. Kaj masklaj kaj inaj noktosimioj pezas praktike la saman. Noktosimioj povas pezi de 1,76 ĝis 2,76 funtoj. La masklo estas iomete pli alta ol la femalo, je 1.14 futoj kaj 1.12 funtoj, respektive.[3]
Konduto kaj inteligenteco
La nomo "noktosimio" venas de la fakto ke ĉiuj specioj estas aktivaj dum la nokto kaj estas fakte la nuraj vere noktaj simioj (escepto estas la subspecio Aotus azarae azarae, kiu estas noktotagulo). Noktosimioj faras precipe vastan gamon de voĉaj sonoj, kun ĝis ok kategorioj da apartaj vokoj (malafablaj gruntoj, resonancaj gruntoj, timkrioj, malaltaj triloj, ĝemoj, glutoj, ternogruntoj kaj ululoj), en frekvenca intervalo de 190-1,950 Hz.[4] Nekutimaj inter la novmondaj simioj, ili estas monokromatoj, t.e., ili havas neniun kolorvidon, supozeble ĉar ĝi estas de neniu avantaĝo pro iliaj noktaj kutimoj. Ili havas pli bonan spacan rezolucion sur malaltaj malpezaj niveloj ol aliaj primatoj kio kontribuas al ilia kapablo kapti insektojn kaj moviĝi dum la nokto.[5] Noktosimioj vivas en familigrupoj de paro kun siaj nematuraj idoj. Familigrupoj defendas teritoriojn per laŭtaj vokoj kaj odormarkado. La noktosimio estas socie monogama, kaj ĉiuj noktosimioj formas parligojn. Nur unu bebo estas naskita ĉiujare. La masklo estas la unuaranga flegisto, kaj la patrino nur portas la bebon dum la unua semajno de ĝia vivo. Tiu konduto verŝajne formiĝis ĉar ĝi pliverŝajnigas la supervivon de la bebo kaj reduktas la metabolajn kostojn por la femalo. Ne estas nekutime, aliflanke, ke ina noktosimio "divorcas" masklan noktosimion por trovi alian amikon.[6]
Taksonomio
Ĝis 1983, ĉiuj noktosimioj estis metitaj en nur unu (A. lemurinus) aŭ du speciojn (A. lemurinus kaj A. azarae). Kelkaj verkintoj daŭre kredas ke ekzistas nur du aŭ tri veraj specioj, la ceteraj klasifik-grupoj estantaj subspecioj de tiuj. Ofte-uzita distingo estas simetria disigo de ok specioj inter nordaj, grizkola grupo (A. lemurinus, A. hershkovitzi, A. trivirgatus kaj A. vociferans) kaj suda, ruĝkola grupo (A. miconax, A. nancymaae, A. nigriceps kaj A. azarae). Verŝajne, la klasifik-grupoj alie konsideritaj subspecioj de A. lemurinus - brumbacki, griseimembra kaj zonalis - fakte devus esti konsideritaj apartaj specioj,[7][8] dum A. hershkovitzi verŝajne estas juna sinonimo de A. lemurinus.[7] Nova specio de la grizkola grupo ĵus estis priskribita kiel A. jorgehernandezi. Kiel estas la kazo kun iuj aliaj disigoj en tiu genro,[9] esenca parto de la argumento por agnsoko de tiu nova specio estis diferencoj en la kromosomoj.[8] Kromosoma indico ankaŭ estis utiligita kiel argumento por kunfandado de specioj", kiel estis la kazo por konsideri infulatus subspecio de A. azarae prefere ol aparta specio. Fosiliaj[10] specioj asigniĝis (ĝuste aŭ neĝuste) al tiu genro, sed nur vivantaj specioj estas listigitaj malsupre.
Klasifiko
Familio Aotedoj
- Aotus lemurinus (grizkola) grupo:
- Grizventra noktosimio, Aotus lemurinus
- Panama noktosimio, Aotus zonalis
- Grizmana noktosimio, Aotus griseimembra
- La noktosimio de Hernández-Camacho, Aotus jorgehernandezi
- La noktosimio de Brumback, Aotus brumbacki
- Tristria noktosimio, Aotus trivirgatus
- La noktosimio de Spix, Aotus vociferans
- Aotus azarae (ruĝkola) grupo:
- Azara noktosimio, Aotus azarae [11]
- Perua noktosimio, Aotus miconax
- La noktosimio de Nancy Ma, Aotus nancymaae
- Nigrakapa noktosimio, Aotus nigriceps
Referencoj
Eksteraj ligiloj
Fonto
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
