Blokĉeno
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Blokĉeno (angle: Blockchain) estas disa libro kun kreskantaj listoj de registroj (blokoj), kiuj estas sekure ligitaj per kriptografiaj haŝoj.[1][2][3][4] Ĉiu bloko enhavas kriptografian haŝon de la antaŭa bloko, tempomarkon kaj transakciajn datumojn (ĝenerale reprezentitajn per Merkle-arbo, kie la datumaj nodoj estas folioj). Ĉar ĉiu bloko enhavas informojn pri la antaŭa bloko, ili efektive formas ĉenon (komparu kun datenstrukturo de ligita listo), kie ĉiu nova bloko ligas al la antaŭaj blokoj. Sekve, blokĉeno-transakcioj estas nereturneblaj, kio signifas, ke unufoje kiam ili estas registritaj, la datumoj en iu ajn bloko ne povas esti retroaktive ŝanĝitaj sen modifi ĉiujn sekvajn blokojn.
Blokĉenoj kutime estas administrataj per komputilaj samtavolaj komunikadoj (P2P-retoj) kaj funkcias kiel publika disa libro, kie nodoj kolektive obeas konsentan algoritmon por aldoni kaj validigi novajn transakciajn blokojn. Kvankam blokĉeno-registroj ne estas absolute neŝanĝeblaj (ĉar blokĉeno-dividoj estas eblaj), ili estas konsiderataj sekuraj laŭ sia dezajno kaj reprezentas ekzemplon de disdonita komputa sistemo kun alta toleremo al bizancaj eraroj.[5]
Blokĉeno estis kreita de persono (aŭ grupo da homoj) uzante la nomon (aŭ pseŭdonimon) Satoshi Nakamoto en 2008 por servi kiel publika disa libro por transakcioj de kriptovaluto bitmono, bazita sur antaŭa laboro de Stuart Haber, W. Scott Stornetta kaj Dave Bayer.[6] La realigo de la blokĉeno ene de bitcoin faris ĝin la unua cifereca valuto solvi la problemon de duobla elspezo sen la bezono de fidinda aŭtoritato aŭ centra servilo. La desegno de bitcoin inspiris aliajn aplikaĵojn.[3][2] kaj blokĉenoj kiuj estas legeblaj de la publika kaj estas larĝe uzataj de kriptovalutoj. La blokĉeno povas esti konsiderata kiel speco de paga fervojo.[7]
Privataj blokĉenoj estis proponitaj por komerca uzo. Computerworld nomis la merkaton de tiaj privatigitaj blokĉenoj sen adekvata sekurmodelo "Snake oil";[8] Tamen, aliaj argumentis ke permesitaj blokĉenoj, se atente dizajnitaj, povas esti pli decentralizitaj kaj tial pli sekuraj en praktiko ol senpermesaj.[4][9]
Remove ads
Historio
Kriptografo David Chaum unue proponis protokolon similan al blokĉeno en sia disertaĵo de 1982 "Komputilaj Sistemoj Establataj, Konservataj, kaj Konfidataj de Mutualsuspektaj Grupoj".[10] Pli posta laboro pri kriptografie sekurigita ĉeno de blokoj estis priskribita en 1991 de Stuart Haber kaj W. Scott Stornetta.[4][11] Ili deziris realigi sistemon, en kiu tempmarkoj de dokumentoj ne povus esti falsitaj. En 1992, Haber, Stornetta, kaj Dave Bayer enkorpigis Merkle arbojn en la dizajnon, kio plibonigis efikecon per permesado de kolektado de pluraj dokumentaj atestiloj en unu bloko.[4][12] Sub ilia firmao Surety, la ĥaŝkodoj de iliaj dokumentaj atestiloj estis publikigitaj en The New York Times ĉiusemajne ekde 1995.[13]
La unua decentraligita blokĉeno estis konceptita de persono (aŭ grupo da personoj) konata kiel Satoshi Nakamoto en 2008. Nakamoto plibonigis la dizajnon en grava maniero, uzante metodon similan al Hashcash por tempstempligi blokojn sen postulado, ke ili estu subskribitaj de fidata partio. Li ankaŭ enkondukis malfacilecparametron por stabiligi la rapidecon, je kiu blokoj estas aldonataj al la ĉeno.[4] La dizajno estis realigita la sekvantan jaron de Nakamoto kiel ĉefa komponanto de la kriptovaluto bitmono, kie ĝi funkcias kiel publika libro de ĉiuj transakcioj en la reto.[3]
En aŭgusto 2014, la grandeco de la bitmono blokĉeno, kiu enhavas registraĵojn de ĉiuj transakcioj okazintaj en la reto, atingis 20 GB (gigabajtoj).[14] En januaro 2015, la grandeco kreskis preskaŭ al 30 GB, kaj de januaro 2016 ĝis januaro 2017, la grandeco de la bitcoin blokĉeno kreskis de 50 GB al 100 GB. La grandeco de la libro superis 200 GB-n frue en 2020.[15]
La vortoj "bloko" kaj "ĉeno" estis uzataj aparte en la originala papero de Satoshi Nakamoto, sed poste populariĝis kiel unu vorto, "blokĉeno" (aŭ "blockchain" en la angla), ĝis 2016.[16]
Laŭ Accenture, apliko de la teorio de disvastiĝo de inovoj montras, ke blokĉenoj atingis adoptadon je 13.5% en la sektoro de financaj servoj en 2016, kaj do atingis la fazon de fruaj adoptantoj.[17] Industriaj komercaj grupoj aliĝis por krei la Tutmondan Blokĉenan Forumon en 2016, kiu estis iniciato de la Ĉambro de Digebla Komerco.
Remove ads
Referencoj
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads