Kenozoiko

Kenozoiko estis la tria kaj lasta erao post la antaŭkambrio, dum kiu formiĝis la terciara kaj kvaternara formacioj. Terciara epoko subdividiĝas je paleocena, eocena, oligocena, miocena kaj pliocena periodoj, kaj la Kvaternaro - je plejstocena kaj holocena periodoj. Kun la Kenozoika erao (proksimume 65 jarmilionoj ĝis hodiaŭ) venis mamuloj, plej precipe, homoj kaj iliaj antaŭuloj. Dum multo de la Kvaternara periodo de la Kenozoika epoko, plejparte la Plejstoceno, plimulto de la tersurfaco estis kovrita per glacio. Ĉi tiu epoko komenciĝis antaŭ 60 milionoj jaroj kaj inkluzivas la geologian nuntempon. Populara nomo: Aĝo de Mamuloj.

Epoko	Jarlongo1	Periodo	Karakteristiko
Terciaro (Paleogena epoko)	ĉ. 60	Paleoceno (60) Eoceno (50) Oligoceno (40)	Gravaj tektonikaj movoj kaŭzas formiĝon de Andoj (Kordiljeroj). Unuaj mamuloj krom marsupiuloj; Abunda insekta loĝantaro; Konstanta pliigo de grandaj mamuloj; Mamuloj proksime similaj de hodiaŭaj bestoj.
Terciaro (Neogena epoko)	ĉ. 30	Mioceno (30) Plioceno (12)	Kreiĝis montaraj sistemoj de Kaŭkazo, Alpoj, Himalajo. Plantaro kaj animala mondo fariĝas proksima al la nuntempa. Neogena sistemo riĉas je krudaĵoj de nafto, gaso, karbo, saloj, baŭksito.
Kvaternaro (Antropogena epoko)	1	Plejstoceno (Glacia Praepoko)	Ĝenerala malvarmigo de la terklimato. Kvar grandaj glaciaj formigoj nomiĝas Günz, Mindel, Riss, kaj Würm, originale la nomoj de riveroj. Lastaj glaciigoj finiĝis antaŭ 10000-15000 jaroj antaŭ apero de diversaj formoj de fruaj homoj.
Kvaternaro	0.02	Holoceno	Komenco koincidas kun la lasta materika glaciigo de Nord-Eŭropo. La lastaj 3000 jaroj estas nomitaj "historio".

Geologiaj periodoj (simpligita)
komenco Antaŭ Nuno kaj longo de daŭro en mil. da jaroj (rondumitaj al entjeroj)

eono	erao	periodo	p	d
fanerozoiko	kenozoiko	kvaternaro	3	3
		neogeno	23	20
		paleogeno	66	43
	mezozoiko	kretaceo	145	79
		ĵurasio	201	56
		triaso	252	51
	paleozoiko	permio	299	47
		karbonio	359	60
		devonio	419	60
		silurio	443	24
		ordovicio	485	42
		kambrio	541	56
proterozoiko			2500	1959
arĥaiko			4000	1500
hadaiko			4600	600

¹ En milionoj da jaroj.

• Kategorio Kenozoiko en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Kenozoiko en ReVo