psikologia stato, en kiu individuo tenas proponon aŭ premison vera; Kogna supozo en la homa konscio, kiu havas neniun pruvon From Wikipedia, the free encyclopedia
Kredo aŭ kredaro estas modelo kreita de la menso kiel adaptiĝo al la medio, ĉu natura aŭ socia, aŭ por plenumi neceson. Aludas ĝenerale al la interpretado de kona enhavo aŭ de fakto (ĉu reala aŭ imaga) el kiuj oni malkonas aŭ ne oni postulas justigon aŭ racian fundamenton. La kredo tiam konvertiĝas en fundamento de kono kiel vero aŭ kiel agomodelo, kiel moralo.
Kredo aŭ kredaro grupigas iel ĉiujn individuojn kiuj kunhavas la saman modelon kaj kiuj bonigos proponon kaj agados kvazaŭ tiu estas vero (kvankam tiu ne estus tia), kolektante kaj stokante en sia scio kio alĝustiĝas al tiu, formante kulturan kaj socian interplektaĵon kio konsistigas ian grupidentecon.
Kiam tiu kultura kaj socia identeco formuliĝas kiel aro de esencaj veraĵoj kiuj superiĝas super la individuo, tiuj kredoj konstituiĝas en tio nomata dogmo, difinante necesan moralon por povi pluhavi la grupon. Tiel okazas ĉe la religia kredaro, aŭ ĉe la ideologioj.
Ĉe kredoj, la fontoj el kiuj devenas tiuj estas variaj kaj jenaj:
Kredo povas havi aŭ ne havi empirian bazon. Ekzemple, la religiaj kredoj, ĉar bazitaj sur dogmoj, kutime ne havas empiriajn bazojn; kio kontraŭstarigas ilin al la scienco, kiu konstruiĝas el datumoj havitaj per eksperimenta metodo aŭ per preciza kalkulado.
Kvankam ĉe normala lingvaĵo oni ne atentas pri la jena distingo, tamen koncepte indas diferencigi:
La kredaro estas unu el la bazoj de la tradicio. Kredo estas subjetiva valorigo kiun oni faras pri si mem, pri aliuloj aŭ pri la ĉirkaŭa mondo. La plej grava kredaro estas la konvinkoj kaj la antaŭjuĝoj, kiam tiuj ne estis kontrastigitaj kun la principoj kaj metodoj de la scienco.
Kiam la kredaro akceptas diskutadon kaj kontrastadon, estas diversaj tipoj de markoj de disvolviĝo, kutime klasita en jenaj du tipoj:
Ekzistas pluraj proverboj pri kredo en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili[1]:
 |
|
|
|
|
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
