From Wikipedia, the free encyclopedia
Prusiako urdina (alemanez: Preußisch Blau edo Berliner Blau - «Berlingo urdina») kolore urdin iluneko substantzia bat da, askotan pinturan pigmentu gisa erabiltzen dena eta, antzina, planoetan maiz erabiltzen zena (hortik dator ingelesez planoei blueprint deitzea).
Prusiako urdina izeneko pigmentua ustekabean aurkitu zuen Heinrich Diesbach kimikariak Berlinen 1704an, eta horregatik deitzen zaio batzuetan Berlingo urdina. Parisko urdina edo Miloriko urdina ere deitu izan zaio. Zenbait izen kimiko ditu, hala nola burdin ferrozianuroa (III), ferrozianuro ferrikoa, burdin (II) hexazanoferratoa (III) eta burdin hexazanoferratoa. Oso ohikoa da laburtuta PB deitzea.[1] Bere formula kimiko laburtua da. Prusiako iurdina izena XVIII. mendean hasi zen erabiltzen, Prusiako uniforme militarren oihalak tindatzeko erabiltzen zen koloratzailea zelako.[2]
Prusiako urdinaren identifikazio zehatza konplexua da, neurri batean hiru faktore direla eta:
Dunbar & Heintzen berrikuspen klasikoan laburtzen den bezala, Prusiako urdinaren formula kimikoa da, non x 14tik 16ra doan balioa baita. Egitura molekularraren esleipena infragorrien espektroskopia bidez aztertu da azken hamarkadetan egindako laginen gainean, eta Moessbauer espektroskopia, X izpiak eta neutroien kristalografia bidez ere aztertu da.
Paraleloan egindako azterketa batzuek erakusten dute Mn3[Co(CN)6] eta Co3[Co(CN)6]2 edukia (hau da, Co5(CN)12). X izpien bidezko difrakzioan karbono atomoak eta nitrogeno atomoak ezin direnez bereizi, elementu horien kokapena zeharka ondoriozta daiteke Fe zentroen distantzien posizioek aztertutako beste metodo espektrografiko batzuen bidez. 10 M HCl kontzentrazio-kristalak handituta, Prusiako urdin-kristalek akats ordenatuak dituztela ikusi zuen Ludik. Ikertzaile batzuek ondorioztatu dutenez, Prusiako urdinaren konposizioaren esparru orokorra Fe(II)-CN-Fe(III) motako lotuneak dira, Fe(II)-C 1,92 Å eta Fe(III)-N distantziak 2,03 Å dituztenak. Fe(II)-ren zentroak, spin baxua dutenak, sei karbono-ligandoz inguratuta daude. Fe (III)-zentroak, aldiz, spin altua dutenak, batez beste 4 nitrogeno-zentroz eta 1,5 oxigeno-zentroz inguratuta daude. Bestalde, konposizioa hain da aldakorra, sareko akatsak direla eta. Horri esker, egitura kristalinoan dauden ur molekula batzuek hidratatzen dute.
1704an jakin zen Prusiako urdina nola egin laborategi batean, kasualitatez, Heinrich Diesbach kimikari eta kolore ekoizleari esker.[3] Diesbach koloratzaile gorri bat egiten ari zen, koloratzaile gorria hauspeatzeko errautsa falta zitzaionean. Hori dela eta, Johann Conrad Dippel lankideak Dippel olioa edo «hezur-olioa» izeneko ordezko material bat eman zion, baina olio hori gehituta koloratzaile urdin bat agertu zen nahi zuen gorriaren ordez. Diesbachek efektuaren berri eman zuenean, lankideak errezeta hobetu zuen, eta elkarrekin merkaturatu zuten koloratzaile berri hori, eta Berlingo lantegi batean ekoitzi zuten, «Berlingo urdin» izenarekin. Errezeta isilpean gorde zuten denbora batez, baina 1724an Woodward ingelesak aurkitu zuen eta urte horretan bertan argitaratu zuen Philosophical Transactions aldizkarian. Handik gutxira, Parisko urdin izeneko pigmentu baten erabilera zabaltzen hasi zen, Parisen egina. Delften egiten zen zeramikan ere antzeko kolorea erabiltzen hasi zen, Delfteko urdina izenekoa.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.