Gabriel Bethlen

Gabriel Bethlen (hungarieraz: Bethlen Gábor; Marosillye, 1580ko azaroaren 15a – Gyulafehérvár, 1629ko azaroaren 15a) Transilvaniako printzea izan zen 1613tik hil zen arte eta Opoleko dukea 1622tik 1625era. Gainera, Hungariako errege hautatua izan zen 1620tik 1621era, baina ez zuen inoiz lurraldearen erabateko kontrola lortu.

Gabriel Bethlen
Irudi gehiago
Hungariako erregea 1620ko abuztuaren 25a - 1621eko abenduaren 31 ← Matias Germaniako Erromatar Inperio Santukoa - Fernando II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa → Prince of Transylvania (en) 1613ko urriaren 23a - 1629ko azaroaren 15a ← Gabriel Báthory (en) - Catherine of Brandenburg (en) →
Bizitza
Jaiotza	Ilia (en) , 1580ko azaroaren 15a (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Transilvaniako Printzerria
Lehen hizkuntza	hungariera
Heriotza	Alba Iulia, 1629ko azaroaren 15a (49 urte)
Hobiratze lekua	St. Michael's Cathedral (en)
Familia
Aita	Farkas Bethlen
Ezkontidea(k)	Zsuzsanna Károlyi (en)  (1605eko abuztua -  1622ko maiatzaren 13a) Catherine of Brandenburg (en)  (1626ko martxoaren 2a, 1626 -  1629ko azaroaren 15a)
Seme-alabak	ikusi baliorik ez
Haurrideak	ikusi Stephen Bethlen (en)
Leinua	Bethlen family (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	hungariera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Hogeita Hamar Urteko Gerra
Ideologia eta sinesmenak
Erlijioa	Kalbinismoa

Farkas Bethlen eta Fruscina Lazarren semea izan zen, eta Eztebe Bethlenen anaia zaharrena. Sigismundo Báthoryko gortean hazi zen, eta hamabost urterekin turkiarren aurka borrokatu zuen Valakian, baita Mihai Viteazuren aurka ere. 1604an Istvan Bocskairentzat Transilvaniako printze izendapena lortu zuen otomandarren onespenarekin.

1605ean Zsuzsanna Károlyirekin ezkondu zen eta 1607an Gabriel Báthoryren aholkulari bihurtu zen. Báthory Habsburgotarrengana hurbildu ondoren, Bethlen Turkiara joan zen 1611n, eta 1613an Transilvaniako printze izendatu zuten sultanaren onarpenarekin.

Printzerriaren independentzia indartu zuen Matias enperadorearekin hitzarmen bat sinatuz, baina Lipova hiria turkiarren esku utzi behar izan zuen 1616an. Koloszvár hiriburu garrantzitsu bihurtu zuen eta eskola protestanteak eta mertzenarioen armada sortu zituen.

Hungariako erresuma bateratu nahi izan zuen eta Hogeita Hamar Urteko Gerran Habsburgotarren aurkako kanpaina militarra hasi zuen. 1619an, protestante txekiarrekin aliatu zen, eta austriarren mende zeuden hungariar eskualdeak okupatu zituen, Vienaraino iritsiz.

Hungariarantz erretiratu behar izan ondoren, Besztercebányako Batzarrak Hungariako errege aukeratu zuen 1620ko abuztuaren 25ean. Txekiar protestanteen porrotaren ondoren, enperadorearekin bakea negoziatu behar izan zuen, eta 1622ko urtarrilaren 6an, Gabriel Bethlenek hungariar errege tituluari uko egin zion. Trukean, Opole eta Raciborzeko duke titulu inperiala eta iparraldeko zazpi probintzia hungariar lortu zituen.

Habsburgotarren aurkako bigarren kanpaina militar batean porrot egin zuen 1624an, eta Vienako bakean Silesiari uko egin zion. 1626an koalizio protestante handi bat bildu zuen Habsburgotarrei berriro erasotzeko eta Katalina Branderbugokoa protestantearekin ezkondu zen. Garaitua izan ondoren, Bratislavako bakea sinatu zuen.

Genealogia

Iruditegia

• 
  Transilvaniako Printzerria Gabriel Bethlenen garaian.
• 
  Gabriel Bethlen.
• 
  Sigilua
• 
  Transilvaniako dukat
• 
  Gabriel-Bethelenen jauregia, Berehove
• 
  Bethlenen estatua, Hősök tere, Budapest.
• 
  Bethlen, 2000 forinteko billetea (1998).
• 
  Bethlenen armarria

Kanpo estekak

• Datuak: Q313494
• Multimedia: Gábor Bethlen / Q313494