Hebron

Hebron edo Al-Khalil^[1] (arabieraz: الخليل al-Ḫalīl; hebreeraz: חֶבְרוֹן) Zisjordaniako hiririk populatuena da. 2007an 163.000 biztanle inguru zituen. 1993ko Osloko Hitzarmenaz geroztik Palestinaren menpe dagoen hiria da.

Hebron / Al-Khalil الخليل חֶבְרוֹן‬
hiria
Erdigunea Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Palestina
Gobernazioa	Hebron
Alkatea	Khaled Osaily
Izen ofiziala	الخليل
Jatorrizko izena	الخليل חֶבְרוֹן‬
Geografia
Koordenatuak	31°32′06″N 35°05′55″E
Azalera	74,102 km²
Altitudea	930
Demografia
Biztanleria	215.452 (2016)
Dentsitatea	2.908 bizt/km²
Informazio gehigarria
Hiri senidetuak	Saint-Pierre-des-Corps eta Rio de Janeiro
http://www.hebron-city.ps/ www.hebron-city.ps

Patriarken hilerria duenez, judaismoaren bigarren hiririk santuena da eta haren erdigunean 500 kolono judu inguru bizi dira 150.000 palestinarren inguruan. Hebron hiri santua da musulmanentzat, juduentzat eta kristatuentzat. Haien arabera, hirian, Makpelako haitzuloan daude lurperatuta Abraham, haren emazte Sara, Isaak eta Jakob semeak, Isaaken emazte Rebeka, eta Jakoben emazte Lea. Haitzuloaren gainean, Ibrahimi meskita dago egun. Hebrongo hiria ezaguna da kale mehar bihurgunetsuengatik, harrizko etxeengatik, eta merkatuengatik. Egun Israelgo eta Palestinako gudarosteen kontrolpean dago. Juduak bizi diren alderdia Israelgo gudarosteak zainduta dago.

Historia

Armarria

Eskualdeko eta munduko hiririk zaharrenetarikoa da: K.a. IV. milurtekoan kanaandarrak bizi ziren, eta hiria haien erresumako hiriburua izan zen. Biblian Hebrongo erresuma aipatzen da K.a. XVIII. mendean.

Dabid erregea Hebronen izendatu zuten Israelgo erregea, eta Jerusalem eskuratu arte, Israelgo erresumako hiriburua izan zen.

Greziak menderatu zuen, eta Erromak gero. Bizantziar Inperioaren mende gelditu zen gero, eta Justiniano enperadoreak eliza kristau bat eraikiarazi zuen Abraham hilobiratuta dagoen haitzuloan, baina persiarrek suntsitu zuten. 638an musulmanek okupatu zuten, eta lehengo eliza kristaua meskita bilakarazi zuten.

1967. urtean, Sei Eguneko Gerraren ondoren, Hebron Israelen mendean geratu zen, eta 1971n judu-herri bat, Qiryat Arba, sortu zuten Hebronen ekialdean. 1994ko otsailaren 25ean, Baruch Goldstein kolono juduak 29 palestinar tirokatu zituen Ibrahimi meskitan otoitzean ari ziren bitartean. 1997. urtean oso istilu larriak izan ziren, harik eta Israelgo gudarosteak Hebron hartu zuen arte, iskanbilak kontrolatzeko asmoz.

Klima

Datu klimatikoak (Hebron)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	11.4	13.2	16.5	20.7	25	27.5	29.2	29.4	27.8	24.4	20	14.9	21.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	5.4	6.6	8.6	11.4	15.3	17.5	19.2	19.6	17.8	15.9	11.3	7	13
Euri egunak (≥ 1 mm)	10	9	5.2	3.5	1.3	0	0	0	0.7	2.6	5.4	7.7	45.4
Eguzki orduak	164.3	156.7	214.5	261.3	313.1	337.9	363.8	346.9	279.3	243.2	186.5	165.7	3033.2
Hezetasuna (%)	73	69.5	63.9	56.3	52.4	55	56.5	60.6	68	66.6	67.8	71.2	63.4
Iturria: Palestinian Meteorological Department[2]

Demografia

Urtea	Musulmanak	Kristauak	Juduak	Guztira	Iturria
1538	749 etxegune	7 etxegune	20 etxegune	776 etxegune	[3]
1774			300		[4]
1817			500		[5]
1820			1000		[6]
1824			60 etxegune		[7]
1832	400 etxegune		100 etxegune	500 etxegune	[8]
1837			423		Montefioreren zentsua
1838	6000-7000 inguru	«gutxi»	700	7000-8000	[9]
1839	1295 familia	familia bat	241		[10]
1840			700-800		[11]
1851	11.000		450		[12]
1851			400		[13]
1866			497		Montefioreren zentsua
1871/2	2800 etxegune		200 etxegune	3000 etxegune	[14]
1875	8000-10.000		500		[12]
1875	17.000		600		[12]
1881			1000-1200		[12]
1881			800	5000	[15]
1890			1490		[16]
1895			1400		[17]
1906			1100	14.000	[16]
1922	16.074	73	430	16.577	[18]
1929			700		[5]
1930			0		[5]
1931	17.277	109	134	17.532	[19]
1945	24.400	150	0	24.560	[20]
1961				37.868	[21]
1967	38.073	136		38.348	[22]
1997			530[5]	119.093	[23]
2007			500[5]	163.146	[24]

Alkateak

• Abdullah Yusuf Mohtasib (1880-1890)
• Ahmed Zablah (1890-1895)
• Abdul Rahman Al-Sharif (1895-1900)
• Sheikh Arif Sharif (1900-1912)
• Sheikh Hussein Al-Sharif (1912-1920)
• Sheikh Mokhlis Hammouri (1920-1935)
• Nasiruddin Nasir al-Din (1935-1936)
• Abdullah Kardous (1936-1938)
• Nassif Khairi (1938-1940)
• Mohammad Ali Al-Jabari (1940-1958)
• Rashid Arafa (1958-1962)
• Abdul Khaliq Yagmore (1962-1964)
• Sheikh Mohammad Ali Jabari (1964-1972)
• Sheikh Mohammad Ali Jabari (1972-1976)
• Fahd Qawasmi (1976-1980)
• Mustafa Natsheh (1980-1983)
• Zamir Shemesh (1983-1986)
• Abdul Majeed Al-Zeer (1986-1994)
• Mustafa Natsheh (1994-2007)
• Khaled Osaily (2007-2012)
• Daoud Zatari (2012- 2017)^[25]
• Tayseer Abu Sneineh (2017 - gaur egun)^[26]

Herri eta hiri senidetuak

•  Amman (Jordania)^[27]
•  Arcueil (Frantzia)^[28]
•  Bağcılar (Turkia)^[29]
•  Belford (Frantzia)^[30]
•  Beyoğlu (Turkia)^[31]
•  Buenos Aires (Argentina)^[28]
•  Bursa (Turkia)^[32]
•  Casablanca (Maroko)^[30]
•  Derby (Ingalaterra)^[33]
•  Donostia (Euskal Herria)^[34]
•  Fez (Maroko)^[30]
•  Genova (Italia)^[28]
•  Keçiören (Turkia)^[29]
•  Kordoba (Espainia)^[30]
•  Makassar (Indonesia)^[35]
•  Medina (Saudi Arabia)^[30]
•  Newcastle (Ingalaterra)^[28]
•  Pisa (Italia)^[28]
•  Saint-Pierre-des-Corps (Frantzia)^[36]
•  Şanlıurfa (Turkia)^[37]
•  Thies (Senegal)^[38]
•  Turin (Italia)^[39]
•  Vacaria (Brasil)^[40]
•  Yiwu (Txina)^[41]

Hiritar ezagunak

• Yitzhaq Shami (1888-1949), idazlea
• Sulaiman Ja'abari (1912-1994), muftia
• Anwar Khatib (1917-1993), politikaria
• Abdul Qadeem Zallum (1924-2003), politikaria
• Aziz Dweik (j. 1947), politikaria
• Khaled Al Osaili (j. 1947), enpresaburu eta politikaria
• Sufian Sultan (j. 1948), nekazaritza ingeniari, irakasle eta politikaria
• Azzam Tamimi (j. 1955), ekintzailea
• Mazen Dana (1962-2003), kazetaria
• Hasan Hourani (1974-2003), artista
• Dima Tahboub (j. 1976), idazlea
• Laith Al-Juneidi (j. 1978), film-zuzendari eta zinema ekoizlea
• Issa Amro (j. 1980), ekintzailea
• Fadi Elsalameen (j. 1983), enpresaburua