Kodex

Kodex (latinez caudex, "zuhaitzaren enborra") eskuz idatzitako dokumentu zahar bat da, elkarri jositako eta koadernatutako kaierez osatua.

Rodako kodexa, 990. urteko eskuizkribua.

Haralds saga ins hárfagra liburuaren orri bat Codex Frisianusen arabera.

Erromatarrek asmatu zuten bere taulak lotzeko eta pixkanaka-pixkanaka biribilkia ordezkatu zuen.^[1] Kristautasunarekin batera zabaldu zen, Eliza kristauak formatu hau hautatu baitzuen Bibliarako^[1].

Nahiz eta teknikoki edozein koadernaketa moderno kodexa izan, egun hitza eskuizkribuentzat baino ez dugu erabiltzen, batez ere Berant Antzinaroko eta Erdi Arokoentzat^[2]. Liburu hauek ikertzen dituen zientziak kodikologia du izena; antzinako agiriak ikertzen dituena, berriz, paleografia.

• 
  Kopistak scriptorim batean lan egiten. "Libro de ls jeugos" Alfondo X. Gaztela eta Leongoa ,1283.
• 
  Jean Mielot eskribaua codex bat biribilki batean kopiatzen. Jean Le Tavernieren ilustrazioa, XV. m.

Zenbait kodex

Normalean kodexek dauden tokien izena hartu dute, hiri batena, liburutegi batena. Hauek dira ezeagunetariko batzuk:

Leongo Biblia mozarabiarra (X. mendea). Lukasen irudikapena, agian Pablo Picassok buruan zuena Gernika margolana sortzerakoan.

Europako kodexak

• Donemiliaga Kukulako Becerro Galicano.
• Codex Abrogans edo Abrogans Kodexa.
• Codex Aleppo.
• Codex Alexandrinus.
• Codex Alimentarius.
• Codex Alimentarius Austriacus.
• Codex Amiatinus.
• Codex Argenteus.
• Codex Astensis.
• San Emmeram Codex Aureus.
• Rodako Kodexa.
• Lorschgo Codex Aureus.
• Codex Batres.
• Codex Berolinensis.
• Codex Bezae.
• Codex biblicus legionensis.
• Codex Calixtinus.
• Codex Claromontanus.
• Codex Cumanicus.
• Codex Ephraemi Rescriptus.
• Codex Euricianus.
• Codex Exoniensis.
• Codex Flatoiensis.
• Codex Frisianus.
• Codex Gigas.
• Codex Hammer.
• Codex Hierosolymitanus.
• Codex Iustinianus.
• Codex Leicester.
• Codex Manesse.
• Codex Maximilianeus bavaricus civilis.
• Codex Pisanus.
• Codex Regius.
• Codex Runicus.
• Codex Sinaiticus.
• Codex Theodosianus.
• Codex Usserianus Primus
• Codex Wallerstein.
• Codex Zamoscianus.
• Codex ms. 3227a.
• Leningrad Kodexa.
• Rohonczi Kodexa.
• Albaceteko Kodexa.
• Cantigas de Santa María.
• Codex Vaticanus.

Ameriketako kodexak

Hona hemen ezagunenak:

Kolon aurreko kodexak

Espainiarren konkista baino lehen sortutakoak dira hauek:^[3]

• Kodex mexikak:
  • Mendoza Kodexa
  • Borboitar Kodexa
  • Boturini Kodexa

• Maia kodexak:
  • Dresdengo Kodexa
  • Madrilgo Kodexa
  • Codex Peresianus edo Parisko Kodexa
  • Grolier Kodexa: espezialista guztiek ez dute kodex hau benetakoa bezala onartzen.

Maia zibilizazioak eginiko Dresden Kodexa.

• Borgia multzoko kodexak:
  • Borgia Kodexa
  • Codex Laud
  • Vaticanoko B Kodexa
  • Cospi Kodexa
  • Fejérváry Mayer Kodexa

• Azteka kodexak
  • Codex Borbonicus
  • Tonalamatl Aubin

• Mixteka kodexak
  • Becker Kodexa
  • Bodley Kodexa
  • Kodex Colombinarra
  • Codex Vindobonensis
  • Codex Nuttall
  • Selden Kodexa

Mexikoko Kolonialismo garaietako Kodexak

XVI. mendean eginiko kodexak dira. Asko dira; hemen bakan batzuk jasoko ditugu:^[4]

• Kingsborough Kodexa
• Xolotl Kodexa
• Florentziako Kodexa
• Rmyal Kodexa
• Ramírez Kodexa
• Telleriano-Remensis Kodexa
• Ríos Kodexa
• Cuauhximalpan Kodexa

Bibliografia

• Arqueología Mexicana aldizkaria: "Códices prehispánicos" monografikoa. IV.liburukia, 23.zk. 2.berrinprimatzea, Mexiko Hiria, 2002.
• Miguel León-Portilla: Literaturas indígenas de México. Mexiko Hiria, FCE, 1992. ISBN: 9789681638771.

Erreferentziak