SMS

SMS (ingelesez Short Message Service terminotik, «Testu-mezu Laburren Zerbitzua» euskaraz) telefonia mugikorreko sareetan testu-mezuak bidaltzeko eta jasotzeko erabiltzen den komunikazio-protokoloa da. Zerbitzu honek testu-mezu laburren trukea ahalbidetzen du gailu mugikorren artean, nahiz gailu mugikorren eta sistema informatikoen artean. 1990eko hamarkadan sortua, komunikazio digitalaren historian mugarri bat izan zen, eta gaur egun oraindik ere munduan gehien erabiltzen den datu-aplikazioetako bat da, haren unibertsaltasunari esker.

SMS mezua.

Hasiera batean GSM estandarraren parte gisa diseinatu zen, ahots-deiak kudeatzen dituen seinale-kanalaren soberakina aprobetxatzeko. Hala ere, berehalako arrakasta izan zuen eta kultura berri bat sortu zuen erabiltzaileen artean, bereziki gazteen artean, komunikatzeko modu azkar, diskretu eta merkea eskaintzen zuelako. Nahiz eta azken hamarkadan WhatsApp edo Telegram bezalako berehalako mezularitza aplikazioek (OTT) erabilera pertsonala ordezkatu duten, SMSak ezinbesteko tresna izaten jarraitzen du banku-jakinarazpenetarako, segurtasun-kodeetarako (2FA) eta marketin kanpainetarako.

Historia

Hasierako garapena (1980–1992)

SMSaren kontzeptua 1980ko hamarkadaren hasieran garatu zen, Europako telekomunikazio ingeniariek sistema digital bateratu bat (GSM) sortzeko lanetan ari zirenean. Friedhelm Hillebrand (Deutsche Telekom) eta Bernard Ghillebaert (France Télécom) izan ziren formatuaren aita kontzeptualak 1984an. Hillebrandek egindako ikerketa baten arabera, esaldi eta galdera gehienak, baita postaletan idazten direnak ere, 160 karaktere baino gutxiagokoak zirela ondorioztatu zuen. Hori dela eta, muga hori ezarri zen estandarrean, seinale-kanalaren banda-zabalera mugatua optimizatzeko.

Proposamen teknikoak garatuz joan ziren eta 1990ean lehen zehaztapen ofiziala argitaratu zen: GSM 03.40 dokumentua. Hala ere, lehen urteetan teknologia hau laborategietara mugatuta egon zen.

Munduko lehen SMSa 1992ko abenduaren 3an bidali zen, Erresuma Batuan. Neil Papworth ingeniariak, Sema Group enpresako langileak, ordenagailu batetik bidali zuen mezua Vodafone sarearen bidez. Hartzailea Richard Jarvis enpresaburua zen, eta mezuak bi hitz baino ez zituen: "Merry Christmas" (Eguberri on). Une hartan mugikorrek ez zutenez teklatu alfanumerikorik, Jarvisek ezin izan zuen erantzun, bere Orbitel 901 telefonoa mezuak jasotzeko soilik prestatuta baitzegoen.

Hedapena eta erabilera masiboa (1995–2010)

Zerbitzuaren hasiera motela izan zen. 1995ean, erabiltzaile bakoitzak batez beste 0,4 mezu bidaltzen zituen hilean. Arrazoi nagusiak operadoreen arteko bateraezintasuna (hasieran ezin zen mezu bat bidali konpainia ezberdineko erabiltzaile bati) eta terminalen mugak ziren. Hala ere, 1990eko hamarkadaren amaieran, aurrez ordaintzeko txartelak agertzearekin eta telefonoen hobekuntzekin (Nokiaren modelo ikonikoak barne), eztanda gertatu zen.

2000ko hamarkadan, SMSa fenomeno sozial eta kultural bihurtu zen. T9 testu iragarlearen asmakuntzak idazketa azkartu zuen, eta karaktereen muga zorrotzak hizkera berri bat sortzea ekarri zuen: bokalak kentzea, laburdurak erabiltzea ("tk" t'estimo edo te quiero esateko, adibidez) eta emotikonoen erabilera goiztiarra.

Urrezko aro honetan, SMSa operadoreen diru-iturri nagusietako bat bihurtu zen ("behi jezle" gisa ezaguna telekomunikazioetan), marjina ekonomiko oso altuak baitzituen: datu gutxi batzuk bidaltzeagatik prezio altua kobratzen zen. 2010ean, mundu osoan 6.1 bilioi (trilioi anglosaxoi) mezu bidali zirela kalkulatzen da, hau da, 193.000 mezu segundoko.

Erabileraren jaitsiera (2010–gaur)

2010etik aurrera, Smartphone edo telefono adimendunen hedapenarekin eta 3G/4G sareen demokratizazioarekin, egoera goitik behera aldatu zen. WhatsApp, Telegram, iMessage eta antzeko aplikazioek (Over-The-Top edo OTT zerbitzuak) SMSaren lekua hartu zuten pertsonen arteko komunikazioan. Aplikazio hauek doakoak ziren (datu-tarifaren barne), ez zuten 160 karaktereko mugarik eta multimedia edukia (argazkiak, bideoak) erraz partekatzeko aukera ematen zuten.

Ondorioz, SMSaren erabilera "P2P" (pertsonatik pertsonara) nabarmen jaitsi zen. Hala ere, "A2P" (aplikaziotik pertsonara) trafikoa egonkortu edo igo egin da: enpresek eta administrazioek SMSa erabiltzen dute oraindik fidagarritasun handia duelako eta ez duelako Interneteko konexiorik behar jasotzeko.

Funtzionamendua

Oinarrizko printzipioa

SMS zerbitzua ez da ahotsa transmititzeko kanalen bidez bidaltzen, baizik eta sarearen kontrol edo seinale-kanalen bidez. Horri esker, mezuak dei bat jasotzen ari garen bitartean ere irits daitezke. Edukia testu planoa da, eta GSM estandarraren arabera, 7 biteko alfabeto lehenetsia erabiltzen du. Honek 160 karaktereko muga ezartzen du mezu bakoitzeko.

Hala ere, Unicode (UCS-2) kodetzea erabiltzen bada —alfabeto latinoaz bestelakoak erabiltzeko, adibidez arabiera, txinera edo euskarazko karaktere berezi batzuk—, mezu bakoitzaren edukiera 70 karakterera murrizten da, karaktere bakoitzak leku gehiago (16 bit) hartzen duelako.

Sare-ibilbidea: SMSC eta kontrol-kanalak

SMS baten bidalketa prozesua honakoa da:

1. Erabiltzaileak mezua idatzi eta bidaltzen du.
2. Telefonoak mezua gertueneko dorrera bidaltzen du seinale-kanalaren bidez.
3. Mezua operadorearen SMSC (Short Message Service Center) zentrora bideratzen da. Hau da sistemaren bihotza.
4. SMSCak hartzailearen kokapena bilatzen du HLR (Home Location Register) datu-basean.
5. Hartzailea eskuragarri badago, mezua entregatzen da.
6. Hartzailea itzalita badago edo estaldurarik gabe, SMSCak mezua gordetzen du (Store and forward sistema) eta aldian-aldian saiatzen da berriro bidaltzen, iraungitze-epea amaitu arte.

Mezu luzeak eta segmentazioa

Erabiltzaile batek 160 karaktere baino gehiagoko mezu bat idazten duenean, telefonoak teknikoki "SMS kateatu" (Concatenated SMS) gisa kudeatzen du. Sistema honek mezua 153 karaktereko zatitan banatzen du (gainerako 7 bitak goiburu edo header berezi baterako erabiltzen dira, zatiak ordenatzeko). Hartzailearen telefonoak zati guztiak jasotzen dituenean, berriro elkartzen ditu eta mezu bakar gisa erakusten dio erabiltzaileari. Prozesu hau guztiz gardena da erabiltzailearentzat, baina operadoreak batzuetan mezu bakoitza bereizita kobratu ohi du.

Ezaugarriak eta erabilerak

Ezaugarri tekniko nagusiak

SMSaren arrakastaren gakoa bere sinpletasuna izan da. Ezaugarri nagusien artean honakoak daude:

• Unibertsaltasuna: Munduko edozein telefono mugikorrek, izan "smartphone" bat edo 20 urteko gailu zahar bat, jaso dezake SMS bat. Ez da aplikaziorik instalatu behar.
• Datu-konexiorik eza: Ez da beharrezkoa Interneteko estaldurarik (3G/4G/5G) ezta WiFirik ere; GSM estaldura minimoarekin nahikoa da (ahots-deiak egiteko behar dena baino seinale gutxiagorekin ere funtzionatzen du askotan).
• Bateria kontsumo baxua: Jakinarazpenak jasotzeko sistemarik eraginkorrena da energia aldetik.
• Fidagarritasuna: Entrega-txostenak (Delivery Reports) eskaintzen ditu, igorleak jakin dezan mezua gailura iritsi den.

Erabilera praktikoak

Gaur egun, SMSaren erabilerak eremu profesional eta teknikora egin du jauzi nagusiki:

• Administrazio publikoa: Hitzordu medikoen abisuak, larrialdi alertak edo hauteskunde-informazioa bidaltzeko.
• Segurtasuna (2FA): Bankuek eta zerbitzu digitalek "bi urratseko egiaztapena" egiteko erabiltzen dute, erabiltzailearen identitatea baieztatzeko kode bat bidaliz.
• Enpresa komunikazioa: Paketeen entrega-abisuak, hegazkin txartelak edo promozio komertzialak.
• IoT (Gauzen Internet): Alarma sistemek, urruneko sentsoreek edo ibilgailuen lokalizatzaileek SMS bidez bidaltzen dute informazioa, datu-tarifa garestirik gabe.

Segurtasuna

Nahiz eta segurtasun-mekanismoetarako erabiltzen den, SMSak berezko ahulezia garrantzitsuak ditu.

Lehenik eta behin, SMSak ez daude muturretik muturrera enkriptatuta. Horrek esan nahi du operadoreek mezuen edukia irakurri eta gorde dezaketela legezko agindu baten bidez edo mantentze-lanetan. WhatsApp edo Signal bezalako aplikazioetan, aldiz, edukia zifratuta bidaiatzen da.

Bigarrenik, telefonia sareen bizkarrezurra den SS7 protokoloak (Signaling System No. 7) segurtasun-zulo ezagunak ditu. Hacker aurreratuek edo espioitza agentziek sarean sartu eta mezuak atzeman (interzeptatu) ditzakete, hartzailearengana iritsi aurretik.

Hirugarrenik, Smishing (SMS bidezko Phishing) teknika oso hedatua da. Zibergaizkileek banku edo posta zerbitzu baten itxura egiten dute mezu batean, erabiltzaileak esteka maltzur batean klik egin dezan. SMS protokoloak ez du modu sendoan egiaztatzen bidaltzailearen identitatea ("Sender ID" faltsutu egin daiteke), eta horrek iruzurrak errazten ditu.

Hala ere, bere irisgarritasun unibertsala dela eta, segurtasun faktore gehigarri gisa erabiltzen jarraitzen da, betiere beste metodo batzuekin konbinatuta erabiltzea gomendatzen den arren.

Eragina eta egungo egoera

Eragin soziala

SMSak hizkuntzan eta gizarte harremanetan izan duen eragina sakona da. "Testuing" edo mezuak idaztea jarduera sozial nagusi bihurtu zen belaunaldi oso batentzat. Isiltasunean komunikatzeko aukera eman zuen (eskolan, bileretan), eta elkarrizketa sinkronoaren eta asinkronoaren arteko muga lausotu zuen.

Hizkuntzari dagokionez, karaktereen ekonomiak ortografia arauak malgutzea ekarri zuen. Euskaraz, adibidez, "x" letraren erabilera areagotu zen ("kaixo" -> "kixo", "zer moduz" -> "zmz") eta "h" letra askotan desagertu zen. Fenomeno hau kezka iturri izan zen hizkuntzalari eta irakasle askorentzat, baina ikerketek erakutsi dute erregistro hori testuinguru digitalera mugatu ohi dela.

Eragin ekonomikoa

Telekomunikazio operadoreentzat historiako negozio errentagarrienetakoa izan zen. Azpiegitura berririk eraiki gabe (lehendik zegoen seinale-sarea erabiltzen baitzen), milaka milioi euroko irabaziak lortu zituzten urteetan zehar, mezu bakoitzaren kostu marjinala ia nulua zelako.

Gaur egungo lekua eta etorkizuna

Gaur egun, SMSa zaharkituta geratzen ari da funtzionalitate aldetik. Hori konpontzeko, telefonia industria (Google eta operadore nagusiak buru direla) RCS (Rich Communication Services) estandarra bultzatzen ari da. RCSak txat taldeak, kalitate handiko argazkiak eta idazketa-adierazleak onartzen ditu, SMSaren oinordeko naturala izateko asmoz. Hala ere, Applek estandar hori onartzeko izan duen erresistentzia historikoak (2024ra arte) eta OTT aplikazioen nagusitasunak SMSaren bizitza luzatu dute.

Ondorioz, SMSak "oinarrizko geruza" izaten jarraitzen du: Internetik ez dagoenean edo aplikazio modernoek huts egiten dutenean beti funtzionatzen duen sarea.

Ikus, gainera

• MMS (Multimedia Messaging Service)
• RCS (Rich Communication Services)
• GSM
• Berehalako mezularitza
• SMS lengoaia
• EMS
• SMPP