انقلاب فرهنگی ایران
رویدادهایی برای تثبیت فرهنگ مورد نظر حکومت ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
انقلاب فرهنگی ایران به مجموعهای از رویدادهای مرتبط با فرهنگ ایران، آموزش عالی در ایران و آموزش در ایران[1]در جمهوری اسلامی ایران (به ویژه سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲ خورشیدی)[2] گفته میشود که با هدف پاکسازی استادان و دانشجویانی که از دید حکومت جمهوری اسلامی ایران، «غربزده» بهشمار میرفتند، صورت پذیرفت.[3][4] انقلاب فرهنگی هدفش را اسلامیسازی دانشگاههای مدرن و از بین بردن فاصلهٔ بین دو نظام آموزش عالی مجزای حوزوی و دانشگاهی تعریف کرد.[5]
با پیروزی انقلاب اسلامی دانشگاهها بازگشایی شدند. اما عملاً دانشگاه محل فعالیتهای سیاسی شده بود. پیش از شروع انقلاب فرهنگی، دانشگاههای ایران، از مهمترین کانونهای اصلی حضور مخالفان علیه نظام جمهوری اسلامی بودند و وضعیت آنها از دست حکومت خارج شدهبود.[6] یک سال پس از انقلاب، دانشگاهها به کانون اصلی اپوزیسیون مخالف جمهوری اسلامی و محلی برای یارگیری تشکیلاتی این گروهها از جمله سازمان چریکهای فدایی خلق ایران و سازمان مجاهدین خلق تبدیل شده بود.[3][4] در اواخر فروردین ۱۳۵۹ خورشیدی، شورای انقلاب، با تأیید روحالله خمینی، به گروههای سیاسی فعال در دانشگاهها، برای تخلیه دفترهای خود در دانشگاهها، مهلتی سه روزه داد که طی این روزها، درگیری و خشونت در دانشگاههای مختلف ایران شدت گرفت و چندین نفر کشته و تعداد زیادی نیز مجروح شدند. این رویداد، سرآغاز «انقلاب فرهنگی» محسوب میشود که با دستور خمینی تعطیلی دانشگاهها به مدت بیشتر از دو سال و اخراج صدها تن از استادان و هزاران تن از دانشجویان دگراندیش، چپگرا و لیبرال را در پی داشت.[2][6][7][8][9]
اقدامات انجام شده در دوران انقلاب فرهنگی ایران بخشی از برنامهٔ مبارزه با فرهنگ غرب در ایران محسوب میشد و یکی از اهداف انقلاب فرهنگی ایران، وحدت حوزه علمیه قم و دانشگاه بود.[2] در طی این دوران محتوای بسیاری از کتابهای درسی و علمی طبق دیدگاه موجود شورای انقلاب فرهنگی، مورد بازبینی قرارگرفت.[10] به شیوههای مختلف، دیدگاههای موسوم به چپ و لیبرال از دانشگاه حذف شد[9] و همچنین تغییراتی با هدف اسلامیکردن دانشگاه و اجرای شریعت اسلامی در دانشگاهها اعمال گردید.[8] این سلسله برنامهها، تأثیرات زیادی بر ساختار فرهنگی و علمی ایران بههمراه داشت؛ چنانکه تعداد بسیاری از فرهیختگان، ایران را ترک کردند.[2][11]
هرچند دانشگاههای جدیدی در شهرستانها با هدف افزایش دسترسی شهرستانیها به امکانات آموزش عالی تأسیس گردید،[12] اما تحقیق در دانشگاهها در بسیاری از رشتهها محدود شد و پس از پایان انقلاب فرهنگی، تعداد مقالات محققان در نشریات علمی معتبر، کاهش قابل ملاحظهای یافت.[11] از زمان انقلاب فرهنگی ایران، سیستمی جدید بر اساس معیارهای جمهوری اسلامی برای گزینش استادان برقرار گردید. از آن زمان، برای استخدام استادان، دو گزینش جداگانه بهوجود آمد که اولی گزینش علمی و دومی گزینش عقیدتی و سیاسی بود.[6]