برخوانی
From Wikipedia, the free encyclopedia
«برخوانی» اصطلاحی است که بهرام بیضایی برای گونهای از روایتِ نمایشی (نمایشنامهٔ روایی) که خود، با نیمنگاهی به نقّالی، پردهخوانی، تعزیه و نیز سنّتهای تئاتریِ دیگر، نوشته و به نمایش درآورده برساخته و به کار برده است.[1] این، در تاریخچهٔ نظریِ دگرگونیِ تماشا و زایشِ نمایشِ ایرانی، همانا «لحظهٔ گذار از نقل روایت به نمایش» است.[2] برخوانیهای بیضایی عمدتاً در کتابِ سه برخوانی (۱۳۷۶) آمده است. بیضایی خود «برخوانی» را کمابیش هممعنای تکگویی (در مقابلِ «گفتگو» در فرهنگِ یونانِ باستان) گرفته و توضیح داده که «بَرخوانی هم به معنی از بَر خواندن است، هم به معنی بلند خواندن و برای جمع خواندن. . . . بَرخوانی را من به جای نقالی گذاشتم. بَرخوانی به جای روایت و بَرخوان به جای راوی.»[3]
از میانِ برخوانیهای بیضایی «اژدهاک» رواییترین است و «کارنامهی بُندارِ بیدَخش» محاکاتیترین (بازنمایانهترین).[4] در نمایشنامههای دیگرِ بیضایی هم که «برخوانی» نامیده نشدهاند درجاتِ چشمگیری از خصلتهای داستانگویانهٔ برخوانی هست؛ مثلاً در اَفرا، یا روز میگذرد.[5]