تشکیل و تکامل منظومه شمسی
پیدایش منظومۀ خورشیدی توسط رمبش گرانشی ابرهای مولکولی کیهانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
تشکیل منظومه شمسی از ۴٫۶ میلیارد (۴۶٬۰۰۰ میلیون) سال پیش و با رمبش گرانشی بخش کوچکی از ابرهای مولکولی آغاز شد.[1] بیشتر حجم سقوطکرده در مرکز جمع شد و خورشید را شکل داد، بقیهٔ آن در دیسک پیشسیارهای پخش شد، و سیارهها، قمرها، سیارکها و سایر اجرام کوچک منظومهٔ شمسی را بهوجود آورد.
این مدل پذیرفتهشده که به فرضیهٔ سحابی مشهور است، برای نخستینبار در قرن ۱۸ و توسط امانوئل سویدنبرگ، ایمانوئل کانت و پیر سیمون لاپلاس ارائه شد. توسعههای بعدی این مدل، سبب درهمآمیختن مجموعهای از رشتههای علمی شامل اخترشناسی، فیزیک، زمینشناسی و سیارهشناسی شدهاست. بعد از شروع عصر فضا در دههٔ ۱۹۵۰ و کشف سیارههای فراخورشیدی در دههٔ ۱۹۹۰، این مدل به چالش کشیده شده و بهبود یافتهاست.
منظومهٔ شمسی از زمان پیدایش اولیهٔ خود، تکامل چشمگیری پیدا کردهاست. برخی از قمرها از دیسکهای گردان تشکیلشده از گاز و گردوغبار اطراف سیارهٔ خود ایجاد میشوند، درحالی که به نظر میرسد سایر قمرها بهطور مستقل شکل گرفته و سپس توسط سیارهٔ خود گرفتار شدهاند. سایر آنها، همانند ماه زمین، در نتیجهٔ برخوردهای بزرگ ایجاد شدهاند. برخورد بین اجرام آسمانی تا به امروز ادامه داشتهاست و یکی از منابع اصلی تکامل زمین و منظومهٔ شمسی بهشمار میرود. اغلب موقعیت سیارهها در اثر عکسالعملهای گرانشی تغییر کردهاست.[2] به نظر میرسد، این مهاجرت سیارهای مسئول تکاملهای جدید این منظومه است.
خورشید در حدود ۵ میلیارد سال دیگر رو به سردی خواهد رفت و قطر آن تا چندین برابر اندازهٔ کنونی افزایش مییابد (تبدیل به غول سرخ میشود)، و بعد از آن، لایهٔ خارجیاش به عنوان سحابی سیارهنما فرو میریزد و در نهایت به صورت یک کوتولهٔ سفید باقیمیماند. در آیندهای بسیار دور، ستارگانی که از مجاورت منظومهٔ شمسی عبور میکنند، از تأثیر گرانشی خورشید بر سیارههایش میکاهند. برخی از این سیارهها نابود میشوند و برخی دیگر در فضای بیرونی رها میگردند. نهایتاً، با گذر دهها میلیارد سال، احتمالاً هیچیک از جرمهای آسمانی پیرامون خورشید، به دورش نخواهند چرخید.[3]