جرب
From Wikipedia, the free encyclopedia
جَرَب (به انگلیسی: Scabies) یا به فارسی گَری یک بیماری انگلی خارشدار و عامل آن بندپایی از گروه هیرهها به نام هیره خارشی[1] است. به این بیماری گال، خارِشَک یا خارشتَک[2] هم گفته میشود. هیرههای خارشی موجوداتی شبیه کنه اما بسیار کوچکتر و میکروسکوپی و مادههای آنها با طولی در حدود ۰٫۴۵ تا ۰٫۳ میلیمتر هستند. مایت (mite) یا هیره عامل بیماری گال، بنام سارکوپت اسکیبی (sarcopt scabie) نوع انسانی است که هشت پا دارد. نوع جانوری باعث گال نمیگردد و جانوران نقشی در انتقال گال ندارند. مایت توسط چشم دیده نمیشود و تنها در لایه اپیدرم یعنی سطحیترین لایه پوست زندگی میکند و طول عمر آن ۳۰ روز است. انواع ماده مایت روزانه تا ۹۰ تخم میگذارند که در عرض ۱۰ روز بالغ میشوند و از این رو افراد بالغ مبتلا به گال بهطور متوسط حداکثر ۱۰۰ مایت بالغ در پوست خود دارند.[3][4][5][6]
جرب | |
---|---|
هیره خارشی، عامل بیماری جرب | |
تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی) |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
آیسیدی-۱۰ | B86 |
آیسیدی-۹-سیام | 133.0 |
دادگان بیماریها | 11841 |
مدلاین پلاس | 000830 |
ئیمدیسین | derm/۳۸۲ emerg/517 ped/2047 |
پیشنت پلاس | جرب |
سمپ | D012532 |
نام گال از زبان فرانسوی گرفته شدهاست.[7]
این بیماری از شایعترین بیماریهای پوستی خارشدار در جهان است. خارش به دلیل تراوشهای بدن انگل است. انگل چندین تونل در درون پوست حفر مینماید و در آنها زندگی و تخمگذاری میکند. انگل همه جای پوست را میتواند درگیر سازد ولی شایعترین نواحی پشت و کف دستها، فضاهای بین انگشتان، مچ، آرنج، زیر بغل، کشاله ران و نوک پستانها هستند. خارش معمولاً شبها شدیدتر است.[8]
انتقال معمولاً از راه تماس مستقیم پوست فرد بیمار با پوست فرد سالم است؛ البته از راه استفاده از لباس زیر آلوده یا رختخواب آلوده نیز بیماری منتقل میشود. عامل انتقال به دیگران مایت ماده است که از طریق تماس نزدیک در اعضای خانواده یا از طریق تماس جنسی منتقل میگردد. در خصوص انتقال از طریق وسایل، اختلاف نظر وجود دارد ولی این روش انتقال در خصوص گال نروژی مورد توافق همگان است. دوره کمون بیماری بهطور متوسط ۶–۲ هفته است و لذا ۶–۲ هفته بعد از آلوده شده بیمار، علایم آن آشکار میشود، هرچند ممکن است این زمان به کوتاهی چند روز یا به بلندی چند ماه باشد.[3][4][6]
مایت بهطور مستقیم باعث آسیب به بیمار نمیگردد بلکه این واکنش سیستم ایمنی خود فرد است که سبب بروز علایم میشود. سیستم ایمنی فرد مبتلا نسبت به خود انگل یا محصولات آن مثل تخم یا مدفوع و بزاق مایت، حساس شده و به آنها واکنش میدهد و سبب ایجاد خارش یا ضایعات پوستی میشود. از همین رو است که در بار اول ممکن است تا ایجاد حساسیت و بروز علایم مدت زمانی سپری گردد، درحالیکه وقتی فرد برای بار دوم مبتلا به گال میگردد به دلیل حساسیت قبلی و وجود سلولهای خاطرهای واکنش ایمنی از نوع یک (تیپ فوری) بروز کرده و شخص بلافاصله دچار علامت میگردد.[3][6][4]