دوازده امام
جانشینان محمد به اعتقاد شیعیان دوازده امامی / From Wikipedia, the free encyclopedia
دوازده امام (به عربی: الأئمة الاثنا عشر) جانشینان معنوی و سیاسیِ محمد، پیامبر اسلام، در اسلام شیعهٔ دوازده امامی هستند. این باور شامل عَلَویان سوریه و ترکیه نیز میشود.[1] بنابر اصول شیعه، جانشین محمد انسانِ معصومی است که نه فقط با عدالت بر جامعه حکومت میکند، بلکه قانون الهی را حفظ و معنای تأویلیِ آن را بیان میکند. گفتار و کردار پیامبر و ائمه راهنما و الگویی برای جامعه است تا از آن پیروی کنند؛ در نتیجه آنان باید از گناه و اشتباه بهدور باشند (عصمت) و براساس دستور الهی، یا نصّ، از طریق پیامبر برگزیده شوند.[2][3]
بنابر نظرِ شیعیان اَثنیٰعَشَری، عقل یا خِرَدِ الهی، سرچشمهٔ روحِ پیامبران و امامان است و به آنها دانشی باطنی بهنام حکمت میدهد.[4][5] اگر چه امام دریافتکنندهٔ وحی نیست، اما ارتباط نزدیکی با خدا دارد و بدین طریق خدا او را و امام هم بهنوبهٔ خود مردم را راهنمایی میکند. نیز متون مقدسِ نزد امام او را در این کار کمک میکنند. امامت یا باور به راهنمایی الهی، باور بنیادین شاخههای اثنیعشری و اسماعیلیِ شیعه بوده، و مبتنی بر این مفهوم است که خداوند بشریت را بدون دسترسی به راهنمایی الهی رها نمیکند.[6]
بنابر نظر شیعهٔ دوازده امامی، در هر عصری همواره امامی هست که متصدی همهٔ امورِ دین و شریعت در جامعهٔ مسلمان است. در نظر شیعیانِ دوازده امامی و صوفیان، علی اولین امام و جانشین محمد است و فرزندان وی از نسل فاطمهٔ زهرا، دختر پیامبر، امامان بعدی هستند. هر امام فرزندِ امام قبلی است، جز حسین بن علی که برادر حسن مجتبی است. آخرین امام حجت بن الحسن، کسی است که در نظر شیعیان هنوز زنده پنداشته میشود و بهاعتقاد آنان در غیبت است و سرانجام روزی برای ایجاد عدل در جهان بازخواهد گشت.[7] نیز بنابر باور شیعیان دوازده امامی و علوی، از پیش در حدیث دوازده خلیفه وجود امامان دوازدهگانه پیشگویی شدهاست.[8]
در هستیشناسیِ شیعیانِ علوی، خدا را «اَلْحَقّ (حقیقت)» نیز مینامند[9] یا از او بهعنوان «اَللّٰه» یاد میشود. خداوند زندگی (امکان) را آفریده و بخشی از خویش بهنام روح را در آن قرار داده است؛ بنابراین جهانِ آفریده میتواند وجود او را منعکس کند.[10] علویان به وحدتِ خداوند، محمد و علی اعتقاد دارند، اما این تثلیثی مُرَّکَب از خدا و شخصیتهای تاریخیِ محمد و علی نیست؛ بلکه، محمد و علی نمایانگرِ نورِ خدا هستند، و نه خودِ خدا؛ نه از خدا مستقل هستند و نه ویژگیهای جداگانهای از او دارند.[11]