زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری
یکی از زندانهای دوره شاهنشاهی در تهران From Wikipedia, the free encyclopedia
یکی از زندانهای دوره شاهنشاهی در تهران From Wikipedia, the free encyclopedia
ساختمانی در محوطه باغ ملی تهران است که از سال ۱۳۱۶ در زمان حکومت پهلوی توقیفگاه، زندان موقت شهربانی، زندان زنان و بعد زندان کمیتهٔ مشترک ضد خرابکاری نام گرفت و توسط ولید شهبازی موسس ساواک برای بازجویی و شکنجه مخالفان حکومت پهلوی مورد استفاده بود. حدود ۸ هزار و ۴۴۲ زندانی که از سال ۵۰ تا ۵۷ در این زندان بودهاست.[1] از جمله زندانیان معروف این زندان در آن زمان سید محمود طالقانی، سید علی خامنهای و محمدعلی رجایی،محمدجواد باهنر،مرتضی مطهری،سید محمد بهشتیبودهاند.
مختصات | ۳۵°۴۱′۱۳″ شمالی ۵۱°۲۵′۰۷″ شرقی |
---|---|
وضعیت | غیر عملیاتی |
باز شده | ۱۹۳۸ |
بسته شده | ۲۰۰۱ |
شهر | تهران |
کشور | ایران |
وبگاه |
پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۹ این مجموعه همچنان کاربری پیشین خود را حفظ کرد. از جمله در سال ۱۳۶۹ بیست و سه نفر از امضاکنندگان نامهٔ ۹۰ امضایی در آن بازجویی شدند که برخی از آنان در کتاب (در مهمانی حاج آقا) بازجوییها و شکنجهها را شرح دادهاند.[2] این زندان سرانجام در سال ۱۳۷۹ تعطیل و تبدیل به موزهٔ عبرت ایران شد و زندان اوین جایگزین آن شد.[3]
عملیات احداث این بنا در دوران رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۱۱ توسط مهندسان آلمانی آغاز و در سال ۱۳۱۶ تکمیل گردید و به عنوان نخستین زندان مدرن در ایران با عنوان توقیفگاه شروع به کار کرد. بعدها این محل تحت عنوانها زندان موقت شهربانی و زندان زنان نیز استفاده شد.
در پی دستور محمدرضا شاه پهلوی، کمیته مشترک ضد خرابکاری (ساواک – شهربانی) در تاریخ چهارم بهمن ماه ۱۳۵۰ تأسیس گردید. در دوران محمد رضا پهلوی این زندان از سوی سازمانها مختلف امنیتی و انتظامی خصوصاً ساواک و کمیتهٔ مشترک ضدخرابکاری جهت بازداشت و زندانیان سیاسی مورد استفاده قرار میگرفت.
اعضای حزب ملل اسلامی بجنوردی، ابوالقاسم سرحدیزاده، محمدی، کیوان، محمد میرمحمد صادقی و ابن رضا به عنوان اولین دستهٔ زندانیهای سیاسی به این زندان منتقل شدند.[4]
آزار جنسی زندانیان معمولا در مراحل پیشرفته بازجویی صورت میپذیرفته، از آنجایی که شیوههای شکنجه بسیار مشابه زندانهای امنیتی برخی رژیمهای دیکتاتوری در آمریکای لاتین بود تفاوتی در شکنجه جنسی میان زنان و مردان قائل نمیشد.[5] در میان شکنجه شدگان، گزارشهای مکرری از تجاوز جنسی به زنان، آزار جنسی از طریق اجسام سخت و تحقیر های جنسی وجود دارد. اطلاعاتی از اینکه شکنجه گران میان زندانیان چپ و اسلامگرا تفاوتی قائل میشدند وجود ندارد اما عمده خاطرات منتشر شده از سوی زندانیان چپگرا بوده است. ویدا حاجبی و اشرف دهقانی از جمله کسانی هستند که به این نوع شکنجهها اشاره کردهاند.[6] البته به ادعای طاهره سجادی، از جمله زندانیان زن کمیته مشترک، ساواک در سالهای آخر منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ شکنجههای جنسی را لغو یا کاهش داد.[7]
در بدو ورود به زندان لباس و کلیهٔ لوازم زندانیان در این قسمت تحویل گرفته میشد.
فضایی دایرهای شکل که کلیهٔ راهروها در هر سه طبقه بدان ختم میشود.
شش راهرو بند که شامل سلولهای انفرادی و عمومی هستند.
فضایی که در دو سوی آن تورهای حفاظتی قرار داشته و در موارد استثنایی زندانی و خانوادهاش در دو سوی آن با یکدیگر گفتوگو میکردند.
این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
پس از انقلاب این مجموعه همچنان کاربری پیشین خود را حفظ کرد. از جمله در سال ۱۳۶۹ بیست و سه نفر از امضاکنندگان نامهٔ ۹۰ امضایی در آن بازجویی شدند که برخی از آنان در کتاب خاطراتی (در مهمانی حاج آقا) بازجوییهای تحت فشار و شکنجه را شرح دادهاند.[8]
این زندان سرانجام در سال ۱۳۷۹ تعطیل و تبدیل به موزهٔ عبرت ایران شد[9] که گوشهای از شکنجهها و شکنجهگران و شکنجهشوندگان زمان پهلوی را بازسازی میکند. این موزه با حضور محمد خاتمی افتتاح شد.
در سال ۱۳۸۹ عکس زندانیانی از جمله هاشمی رفسنجانی از این موزه برداشته شد که واکنشهایی را برانگیخت.[10]
همچنین عکس سید محمد خاتمی هنگام بازدید از یک ماکت شکنجه در موزهٔ عبرت، توسط مجاهدین خلق مورد استفاده قرار گرفت و چنین وانمود شد که خاتمی مشغول تماشای شکنجهٔ یک انسان واقعی است. چندی بعد نیز یکی از نمایندگان سنی پارلمان عراق مدعی شد که فرد در حال شکنجه از سنی مذهبهای عراق است و شکنجهگران نیز افراد نوری مالکی هستند.[11][12]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.