سرمتی‌ها

سرمتیان
	نقوش سواره نظام سرمتیان در نبرد
نام‌های جایگزین	سرم‌ها، سرمتی‌ها
مکان	اورال جنوبی، قفقاز شمالی، دریای سیاه
دوران	عصر آهن
تاریخ‌ها	سده سوم پیش از میلاد - سده چهارم پس از میلاد
ویژگی‌ها	مردمان ایرانی‌تبار چادرنشین ساکن استپ‌ها
پس از	سائورومات‌ها
پیش از	حمله هون‌ها

سَلْم‌ها،^[1] سَرم‌ها یا سَرمَتی‌ها، گروهی از مردمان ایرانی‌تبار باستان بودند که در استپ‌های جنوب روسیه و اوکراین، و شرق اروپا زندگی می‌کردند. سَرمَتی‌ها جزو مردمان ایرانی‌تبار ساکن اروپا بوده و شاخه غربی از سکاها به‌شمار می‌آمدند که در سده ۴ و ۵ پیش از میلاد زندگی می‌کردند.^[2]^[3]سَرمَتی‌ها در نهایت به سبب یورش هون‌ها به سوی لهستان و اروپا رفتند و در آنجا عمدتاً جذب اقوام اسلاوهای نخستین اروپای شرقی در اوایل سده‌های میانه شدند.

اطلاعات اجمالی نام‌های جایگزین, مکان ...

بستن

سرزمین سَرمَتی‌ها را، سارومات، سَرمَتیه، سَرمَتستان می‌نامیدند، که دارای دو بخش سارومات آسیایی^[4] و سارومات اروپایی^[5] بود.

سَرمَتی‌ها در بزرگ‌ترین گسترش خود، نزدیک به قرن اول پس از میلاد، قلمروهای از ویستولا تا ولگا را پوشش می‌دادند. در حدود قرن یکم میلادی، سَرمَتی‌ها با همکاری ژرمن‌ها، درگیری‌هایی را با امپراتوری روم آغاز کردند.

در فاصله سده‌های ۳ تا ۵ میلادی، سَرمَتی‌ها توسط گوت‌ها و سپس توسط هون‌ها شکست خورده و جذب اسلاوهای شرقی شدند.

قدرت سَرمَتی‌ها در سبزدشت‌های اوراسیا در سده ۲ و ۳ میلادی، آن‌هم در زمانی که هون‌ها قلمرو آن‌ها را در سبزدشت پونتی‌کاسپی و منطقه اورال تصرف کردند رو به کاهش گذاشت. با آغاز دوره مهاجرت‌ها (هون‌ها، گوت‌ها) در سده ۴ پیش از میلاد رفته رفته از جمعیت سَرمَتی‌ها کاسته شد و آن‌ها با مردمانی که بعدها در مرزبندی‌های سیاسی امروزی در چارچوب کشورهای روسیه، اوکراین، بلاروس، لهستان، لیتوانی، مجارستان، بلغارستان، رومانی، مولداوی و کشورهای بالکان جای گرفته‌اند درآمیختند.

گرچه شاخه‌ای از سَرمَتی‌ها بنام یاسی‌ها تا سده پانزدهم میلادی نیز برجای بودند و به گویش یاسی، سخن می‌گفتند. همچنین بعدها دسته‌ای دیگر از سَرمَتی‌ها نیز به آلان‌ها معروف شدند، که در سده نهم تا سیزدهم میلادی دارای یک پادشاهی در شمال قفقاز بودند. امروزه این مردم را با نام آسی‌ها می‌شناسند که در ناحیه ایرستان زندگی می‌کنند.^[6]

به گفتهٔ هرودت، سَرمَتی‌ها از مردمان ایرانی سکایی بودند، که از سکاهای جوان و سکاهای آمازون‌ها (رزمنده‌ها) شکل گرفته‌اند. این قوم متعلق به شعبهٔ شمالیِ گروهِ ایرانی زبانِ ساکن در آسیا بوده‌اند که در سده سوم پیش از میلاد جانشین سکاها در جنوب اوکراین شدند و تا حملهٔ گوت‌ها و هون‌ها در این سرزمین باقی مانده و با مادها، پارسها، و پارت‌ها از نظر نژادی، پیوستگی نزدیکی داشته‌اند. زبان آن‌ها وابسته به زبان آسی بوده که از زبان سکاها گرفته شده است.^[7]

گسترده‌ترین ناحیه‌ای که سَرمَتی‌ها در آن سکونت یافتند از یک سو سرزمین میان رود ویستولا تا ریزشگاه رود دانوب و از سوی شرق تا رود ولگا، و از سوی دیگر از منطقه اسرارآمیز فراشمالی‌ها در شمال تا دریای سیاه و دریای کاسپی در جنوب بود. سرزمین‌های میان دریای سیاه و خزر تا کوه‌های قفقاز هم در محدوده آن‌ها به‌شمار می‌آمد.

ریشه نام سرمت را هم ریشه با واژه اوستایی zarema- به معنی «پیر» دانسته‌اند و نظر زبانشناسان بر این است که این نام معنی ارشد و پیش‌کسوت را تداعی می‌کرده است.^{^{[نیازمند منبع]}}

جایگاه در متون تاریخی

در شاهنامه فردوسی و متون کهن دوران اسلامی از آنها به صورت سَرم و سلم یاده شده و از سلم به نام یکی از سه پسر فریدون یاد شده که بخش غربی سرزمین پدری اش برای فرمانروایی بدو سپرده شد. بر اساس نظر غالب خاورشناسان، قوم سلم را همان طوایف سارمات می‌دانند.^[8]

در اَوِستا نیز از سرم‌ها تحت عنوان «سئیریم» یاد شده و در فروردین‌یشت بند ۱۴۳ چنین آمده است:^[8]

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «ایرانی» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «ایرانی» را،

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «تورانی» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «تورانی» را،

می‌ستاییم فروهرهای راست‌مردان سرزمین‌های «سَئیریم» را، می‌ستاییم فروهرهای راست‌زنان سرزمین‌های «سَئیریم» را.

تیره‌ها و دسته‌های سرمی

نکته دستوری زبان سکاها

در زبان سکایی (اسکیتی) «ت» یا «د» نشان جمع است همانند «ان» یا «ها» در زبان پارسی.

اسکی = سکا (مفرد) | اسکیت = سکاها (جمع)
آمار = آمار (مفرد) | آمارت = آمارها (جمع)
سرم = سرم/سلم (مفرد) | سرمت = سرم/سلم‌ها (جمع)
پار = پار (مفرد) | پارت = پارها (جمع)
اُس = اس (مفرد) | اُست = اس‌ها (جمع)

منابع

[1]
Bailey, Harold Walter (1985). Khotanese Text. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-0-521-25779-4.
[2]
J.Harmatta: "Scythians" in UNESCO Collection of History of Humanity - Volume III: From the Seventh Century BC to the Seventh Century AD. Routledge/UNESCO. 1996. pg. 182
[3]
(2007). Encyclopædia Britannica, s.v. "Sarmatian". Retrieved May 20, 2007, from [Encyclopædia Britannica Online: http://www.britannica.com/eb/article-9065786]
[4]
Arrowsmith, Aaron (1832). A Grammar of Ancient Geography. London: Hansard. pp. 2, 14–15, 40, 209–210, 251–259.
[5]
Murawska-Muthesius, Katarzyna. Imaging and Mapping Eastern Europe Sarmatia Europea to Post-Communist Bloc. {{cite book}}: line feed character in |title= at position 35 (help)
[6]
James Minahan, "One Europe, Many Nations", Published by Greenwood Publishing Group, 2000. pg 518: "The Ossetians, calling themselves Iristi and their homeland Iryston are the most northerly Iranian people. … They are descended from a division of Sarmatians, the Alans who were pushed out of the Terek River lowlands and in the Caucasus foothills by invading Huns in the fourth century A.D.
[7]
کاظم‌زاده، محمد (۱۳۸۸). «اوست‌ها: میراث داران ایران فرهنگی در قفقاز». فصلنامه مطالعات ملی.
[8]
شریعتی، سید محمدعلی (۱۳۸۴). «اوستی‌ها، ایرانیانی در قلب قفقاز». مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز.

Brzezinski, R. , et al, The Sarmatians 600 BC-AD 450 (in series Men-At-Arms 373) ISBN 1-84176-485-X
Davis-Kimball, Jeannine. 2002. Warrior Women: An Archaeologist's Search for History's Hidden Heroines. Warner Books, New York. 1st Trade printing, 2003. ISBN 0-446-67983-6 (pbk).
Tadeusz Sulimirski, The Sarmatians (vol. 73 in series "Ancient People and Places") Praeger Publishers, 1970