مرعشیان
دودمانی شیعه در منطقه طبرستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
مرعشیان، مرعشیه[2] سلسله ملوک قوامیه[3] یا سربداران مازندران[4] دودمانی شیعه بود که در قرن هشتم هجری در طبرستان حکومت میکرد.
مرعشیان | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۳۵۹ میلادی، ۷۶۰ ه.ق–۱۵۸۲ میلادی، ۹۹۰ ه.ق | |||||||||||
گسترهٔ پادشاهی مرعشیان | |||||||||||
پایتخت | ساری | ||||||||||
پایتخت در تبعید | آمل، واتاشان | ||||||||||
دین(ها) | اسلام تشیع اثنی عشری[1] | ||||||||||
حکومت | پادشاهی | ||||||||||
میر | |||||||||||
• ۱۳۵۹–۱۳۷۹ | میربزرگ | ||||||||||
• ۱۵۸۲ | میرمراد بن میرزاخان | ||||||||||
تاریخ | |||||||||||
• بنیانگذاری | ۱۳۵۹ میلادی، ۷۶۰ ه.ق | ||||||||||
• تبعید توسط تیمور | ۱۳۸۴ | ||||||||||
• نابودی | قرن ۱۱هجری | ||||||||||
• فروپاشی | ۱۵۸۲ میلادی، ۹۹۰ ه.ق | ||||||||||
|
سادات حسینی[5] مرعشی که در سرزمین مازندران ساکن بودند، نسبشان به علی بن حسین میرسید. مؤسس دولت مرعشیان قوامالدین بن عبدالله نیز از حامیان و پیروان علما و رهبران سربداران بودهاست.[6] جنبش مرعشیان نیز بر این اساس در همهٔ زمینهها از سربداران تأثیر پذیرفت.[7]
قوامالدین، ملقب به میربزرگ، که از سادات مرعشی بود در ۷۶۰ هجری قمری مقارن ۱۳۵۹ میلادی، با قیام علیه چلاویان حکومت مرعشی را تأسیس کرد. او پیش از آنکه به قدرت برسد، با کیا افراسیاب چلاوی[یادداشت 1]، متحد شد، ولی «تضاد گوناگون بین آن دو و خوی و اشرافیت کیا افراسیاب»، سبب قیام و در نهایت پیروزی میربزرگ شد و مرعشیان در اندک زمانی تمامی مازندران را در حیطهٔ نفوذ خود درآوردند.[8][9] نهضت مرعشیان به لحاظ رشد مذهب شیعه دوازده امامی در مازندران و گسترش آن به نواحی مجاور و ارتباط آن با کیاییان، سلسله حاکم بر بیه پیش و رسمی شدن تشیع دوازدهامامی در زمان صفویان اهمیت دارد.[10]
مرعشیان در واقع هرمی بود که قاعدهٔ آن بر مَلِکهای کوچک استوار بود. تا وقتی این ملکها تابع مرعشیان بودند، قدرت حکومت استحکام داشت ولی رقابتهای دیرینه گاه موجب خدعه و دسیسههایی میشدند که حکومت مرعشی را تضعیف میکرد.[11] همچنین مرعشیان با تکیه بر صوفیان و درویشان قدرت کسب نموده بودند و تا آنگاه که درویشان را در کنار خویش داشتند، قدرت داشته و میتوانستند به وسیلهٔ آن مردم را به جنگها بکشانند یا از نیروی مردمی در سرکوب اعتراضات بهره ببرند.[12]
اوج قدرت مرعشیان از زمان تأسیس تا سال ۷۹۵ هجری بود که تیمور گورکانی به طبرستان یورش برد.[13] علت عمدهٔ فروپاشی مرعشیان در درجهٔ یکم ظهور تیمور بودهاست، البته جنگهای پیدرپی این خاندان با امرای محلی و همسایگان و همچنین دنیاگرایی رهبران بعدی از عوامل فروپاشی این نظام بهشمار میروند.[14] مرعشیان هیچگاه به قدرت اولیهٔ حکومت میربزرگ برنگشت[15] و آن «یکپارچگی و وحدت» هرگز به این ناحیه بازنگشت.[16] در زمان صفویه مرعشیان تابع آنان شدند. در زمان شاه عباس بزرگ شورشهای پیاپی در طبرستان، وی را بدان واداشت که از پایتخت حاکم را تعیین کند.[17] در دوره صفویان به صورت تدریجی و نهایتاً در عصر شاه عباس، در سال ۹۹۰ قمری[18]، مازندران کلاً تحت سیطرهٔ مستقیم صفویان درآمد.[19][20] و سادات مرعشی به شیراز، هند و کرمان تبعید شدند.[21]