میترا
ایزد باستانی هندوایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
میترا یا میثِره، (زبان نیاهندوایرانی: * mitrás) نام یک ایزد هندوایرانی است که نام و برخی ویژگیهای آن از میترا (ودایی) در ریگ ودا و همچنین مهر (ایزد ایرانی) در زبان اوستایی مشتق شدهاست. میترا بزرگترین ایزد پیش از پیدایش زرتشت است. او همچنین به میتراس در امپراتوری روم در طول قرنهای دوم و سوم میلادی، شهرت دارد و آیین میترائیسم حول محور او شکل میگیرد. از دیرباز، پرستش این ایزد در میان طوایف آریایی مرسوم بود و پیروانی بسیار داشت.[1]
کهنترین سند که در آن نام ایزد میترا آمدهاست، پیماننامهٔ میتانی (۱۳۱۷ پیش از میلاد) است. پیماننامهٔ میتانی «میترا» را به عنوان نگهبان «پیمان» معرفی میکند. میترا به زبان سانسکریت به معنای «دوست» آمدهاست.[2]
اسامی (و گهگاه برخی از خصوصیات) این دو شخصیت قدیمیتر متعاقباً برای سایر چهرهها نیز به کار گرفته شد:
میترا در پادشاهی کوشان به زبان باختری «میرو» Miiro نامیده میشد.[3]
یک شکل مشتق شده از میترا، میتریا، نام آخرین موعود در آیین بودایی است.
در آناتولی دوران هلنیستی، میترای اوستایی با چهرههای مختلف محلی و یونانی ترکیب شد که منجر به چندین گونه مختلف آپولون - هلیوس - میترائیسم - هرمس -استیلبون شد.