هرمنوتیک
نظریه و روششناسی تفسیر متن / From Wikipedia, the free encyclopedia
نظریه و قواعد روشمند تفسیر متن را علم تأویل (به انگلیسی: Hermeneutics) یا[1] تأویلشناسی یا زند آگاهی[2] یا زَندشناسی[1] میگویند.[3] هدف از علم تأویل، کشف پیامها، نشانهها و معانی یک متن یا پدیده است.[4] علم تأویل به مطالعه اصول تعبیر و تفسیر متون، بهویژه متون ادبی، دینی و حقوقی میپردازد.
در کنار یا به جای واژهٔ علم تأویل، گاه از کلمهٔ «تفسیر» یا «تأویل» استفاده میشود، هرچند که این دو لفظ، ترجمههای مناسبی برای واژهٔ علم تأویل نیستند.[5] تفاوت تفسیر با علم تأویل قابل قیاس با تفاوت زبان با دستور زبان است.[6] کزازی نیز از کالبدشناسی یا کالبدشکافی متن نام میبرد که با این تفاوت دارد و برای شناخت متن از دید پیکره و ساختار برونی آن انجام گرفته و پارهای از دانشهای ادبی چون واژهشناسی، سبکشناسی، تاریخ ادب، زیباشناسی و غیره را برای رسیدن به چنین شناختی به کار میگیرد.[7]
هرمنوتیک یا علم تأویل نوعی روششناسی تفسیر است که تلاش میکند تفسیر تمام افعال معنادار انسان و محصولات این رفتارهای معنادار به خصوص در متون [نوشتاری] را روشمند کند.[8] علم تأویل دانشی است که به «فرایند فهم یک اثر» میپردازد و چگونگی دریافت معنا از پدیدههای گوناگون هستی اعم از گفتار، رفتار، متون نوشتاری و آثار هنری را بررسی میکند. دانش علم تأویل با نقد روششناسی، میکوشد تا راهی برای «فهم بهتر» پدیدهها ارائه کند؛ اگرچه گروهی از نظریهپردازان علم تأویل، با ایجاد و تبیین «روش» در مسیر فهم مخالفند و «فهمیدن» را یک واقعه میدانند که قابل اندازهگیری و روشمندسازی نیست. به زبان سادهتر، تأویلشناسی به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا روش و راهکاری وجود دارد تا خوانندگان یک متن یا بینندگان یک اثر هنری، با بهکارگیری آن روش، به دریافت معنای ثابت و مشخصی از آن اثر یا متن دست یابند؛ یا این که درک و فهم هر مخاطبی مختص اوست و با دیگری تفاوت دارد.