آب‌وهوای استان البرز

آب‌وهوای استان البرز با قرار گرفتن در دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز، اقلیمی گوناگون دارد که تحت تأثیر ارتفاعات، نزدیکی به کویر مرکزی ایران و جریان‌های جوی از سمت غرب و شمال کشور شکل گرفته است. ارتفاعات البرز نقش اساسی در شکل‌گیری اقلیم‌های استان ایفا می‌کنند. در فصول سرد سال، استان البرز تحت تأثیر سیستم‌های جوی شمالی، شمال‌غربی و غربی، به‌ویژه جریان‌های جنوب‌غربی قرار دارد و میزان بارش‌های آن نیز از فعالیت این سامانه‌ها تأثیر می‌پذیرد. بارندگی‌های این منطقه از ماه‌های آبان و آذر آغاز شده و تا اواسط اردیبهشت‌ماه ادامه می‌یابد.

عوامل اصلی

از عوامل اصلی شکل‌دهنده اقلیم استان البرز می‌توان به ارتفاع، عرض جغرافیایی، منابع آبی و سیستم‌های هواشناسی مؤثر بر آن اشاره کرد. در کنار این چهار عامل اساسی، عواملی همچون پوشش گیاهی، کشاورزی و صنایع نیز، هرچند به صورت فرعی، بر اقلیم استان تأثیرگذارند.^[۱]

ارتفاعات

ارتفاعات کندوان و کوه‌های طالقان در بخش شمال‌غربی استان البرز امتداد یافته و تا محل تلاقی رودخانه الموت با رودخانه طالقان کشیده شده‌اند. این رشته‌کوه‌ها همچون دیواری عظیم، دو اقلیم شمال و جنوب البرز را از یکدیگر متمایز کرده‌اند.

موقعیت جغرافیایی

مقالهٔ اصلی: جغرافیای استان البرز

یکی دیگر از عوامل مؤثر در شکل‌گیری اقلیم یک منطقه، عرض جغرافیایی است. با توجه به محدودیت گستردگی عرض جغرافیایی در استان البرز، تأثیر این عامل بر اقلیم استان چندان قابل توجه نیست. از این رو، سنجش پارامترهای اقلیمی مرتبط با عرض جغرافیایی، مانند ساعات آفتابی، تشعشع و میزان انرژی دریافتی از خورشید، اختلافات چشمگیری را در سطح استان البرز نشان نمی‌دهد.^[۱] از نظر جغرافیایی، این منطقه از شمال به استان مازندران، از غرب به استان قزوین، از شرق به استان تهران و از جنوب به استان مرکزی محدود می‌شود.^[۲]

منابع رطوبتی

منابع آبی به‌عنوان یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری اقلیم هر منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرند. منابع آب استان البرز به سه دسته آب‌های سطحی، آب‌های زیرزمینی و سدها تقسیم می‌شوند.

رودخانه‌ها

این دسته شامل رودخانه‌های استان است که مهم‌ترین آن‌ها رودخانه کرج محسوب می‌شود. این منابع رطوبتی، بسته به ظرفیت و گستردگی خود، در مقیاس‌های کوچک و متوسط بر اقلیم استان تأثیرگذارند.

آبهای زیر زمینی

این منابع شامل چاه‌ها، قنوات و چشمه‌ها هستند که مورد بهره‌برداری قرار گرفته و به تغییر سیمای اقلیمی استان کمک می‌کنند.

سدها

سومین بخش از منابع رطوبتی استان را سدها تشکیل می‌دهند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سد امیرکبیر و سد طالقان اشاره کرد. این سدها با تأمین آب موردنیاز برای آبیاری بخش وسیعی از زمین‌های اطراف خود، نقش مهمی در رویش و پوشش گیاهی استان داشته و در نتیجه، بر اقلیم‌شناسی منطقه اثر می‌گذارند.

• 
  رودخانه کرج نقش قابل‌توجهی در تعدیل آب‌وهوا و ایجاد رطوبت نسبی در نواحی اطراف خود ایفا می‌کند. ای
• 
  سد امیرکبیر
• 
  سد طالقان

توده‌های هوا

استان البرز در فصول سرد سال تحت تأثیر سیستم‌های جوی شمالی، شمال‌غربی، غربی و جنوب‌غربی قرار دارد که با نفوذ به فلات ایران، این منطقه را نیز تحت تأثیر خود می‌گیرند. به‌طور کلی، زمستان‌های استان سرد و خشک است. همجواری با کویر نیز باعث می‌شود که در تابستان، بادهای گرم و خشک شرقی و جنوب‌شرقی بر آن اثر بگذارند. در نتیجه، تابستان‌های این استان عمدتاً گرم، خشک و غبارآلود است.^[۱]

عوامل فرعی

عوامل دیگری نیز تحت عنوان عوامل فرعی در ساختار اقلیم این استان مؤثرند که از آن جمله می‌توان به پوشش گیاهی، کشاورزی و فعالیت‌های صنعتی استان البرز اشاره کرد.

پوشش گیاهی

به دلیل آنکه وضعیت اقلیمی دشت‌ها و جلگه‌های اطراف، به‌ویژه جنوب البرز، نیمه‌صحرایی با بارندگی کم و فصل خشک طولانی است، پوشش گیاهی در این نواحی مناسب نبوده و تنها در بهار یا سال‌های پرباران رشد و نمو کافی دارد. مراتع استان البرز نیز به علت چرای بی‌رویه دام، ظرفیت مفید خود را از دست داده و این امر باعث شده که فرسایش خاک و آسیب‌پذیری منطقه در برابر سیلاب‌ها افزایش یابد.

پوشش جنگلی این استان در ارتفاعات بین ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متر قرار دارد و به صورت جنگل‌های نامنظم از بقایای جنگل‌های بُنَه و گونه‌هایی همچون زالزالک، زرشک، انجیر، شیرخشت، گوجه وحشی و غیره مشاهده می‌شود. عوامل فوق در مجموع تأثیر گسترده و قابل توجهی بر اقلیم استان دارند، اما تنها در مقیاس‌های کوچک و خرد اقلیمی تأثیرگذار هستند.

کشاورزی

استان البرز به‌دلیل محدودیت‌های اقلیمی و رشد ناموزون و غول‌آسای فعالیت‌های صنعتی، تجاری و مالی، از کشاورزی گسترده و در حد انتظار برخوردار نیست. در نواحی کوهستانی استان البرز، مانند طالقان و شمال ساوجبلاغ که به‌واسطه شرایط جغرافیایی با محدودیت زمین‌های قابل بهره‌برداری و اقلیم سرد مواجه هستند، اما دارای منابع آبی کافی می‌باشند، فعالیت‌های باغداری و دامداری قابل توجه است.

در نواحی کوه‌پایه‌ای ارتفاعات البرز جنوبی و دشت‌ها مانند اشتهارد و بخش‌های جنوبی و مرکزی ساوجبلاغ، زمین‌های مستعد کشاورزی موجود است. با این حال، دو عامل آب و شوره زار به‌عنوان محدودکننده‌های عمده برای زراعت و دامداری در این نواحی عمل می‌کنند.

فعالیت‌های صنعتی

آلودگی هوا

مازوت سوزی

نیروگاه شهید منتظرقائم فردیس کرج از مازوت استفاده می‌کند.^[۳][۴][۵]

جستارهای وابسته

• آب و هوای ایران