دادگاه نورنبرگ

دادگاه نظامی بین‌المللی
دادگاه نظامی بین‌المللی
	نیمکت قضات طی دادگاه در کاخ دادگستری در نورنبرگ، آلمان تحت اشغال متفقین
کیفرخواست	توطئه، جنایات علیه صلح، جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت، کشتار جمعی، آزمایش‌های غیراخلاقی روی انسان‌ها، حبس غیرقانونی، جنایات ناشی از نفرت
آغاز	۲۰ نوامبر ۱۹۴۵
صدور حکم	۱ اکتبر ۱۹۴۶
خوانده	۲۴
تاریخچه پرونده
پرونده(های) وابسته	دادگاه‌های متعاقب نورنبرگ; دادگاه نظامی بین‌المللی خاور دور;
اعضای دادگاه
قاضی(ها)	ایونا نیکیتچنکو (شوروی); جفری لارنس (بریتانیا); فرانسیس بیدل (ایالات متحده); دون‌دیو دو وابر (فرانسه); و معاونان

دادگاه نورنبرگ (به انگلیسی: Nuremberg trials) به مجموعه‌ای از دادرسی‌های نظامی گفته می‌شود که پس از جنگ جهانی دوم به‌وسیلهٔ متفقین و تحت حقوق بین‌الملل و قوانین جنگ برگزار شد. بیشترین اهمیت این دادگاه‌ها در دادرسی آن دسته از اعضای برجستهٔ رهبری سیاسی، نظامی، قضایی و اقتصادی آلمان نازی بود که هولوکاست و دیگر جنایت‌های جنگی را برنامه‌ریزی و اجرا کرده یا به‌نحو دیگری در آنها دست داشتند. دادرسی‌ها در شهر نورنبرگ آلمان برگزار شد و حکم‌هایی که در آن صادر شد، نقطهٔ گذار از قوانین کلاسیک به قوانین معاصر بین‌المللی است.

اطلاعات اجمالی دادگاه نظامی بین‌المللی, کیفرخواست ...

نخستین و مهم‌ترینِ این دادرسی‌ها، دادرسی جنایتکاران جنگی مهم در دادگاه نظامی بین‌المللی (IMT) بود. نورمن بیرکِت، یکی از قضات بریتانیایی حاضر در این دادرسی، آن را «بزرگ‌ترین دادرسی در تاریخ» دانست. در این دادگاه که از ۲۰ نوامبر ۱۹۴۵ تا ۱ اکتبر ۱۹۴۶ طول کشید، ۲۴ تن از مهم‌ترین رهبران سیاسی و نظامی رایش سوم دادرسی شدند. از میان این رهبران، مارتین بورمن که بدون آگاهی متفقین در ماه مه ۱۹۴۵ مرده‌بود، به‌طور غیابی محاکمه شد. متهمی دیگر، روبرت لِی، یک هفته پس از آغاز دادرسی خودکشی کرد. آدولف هیتلر و یوزف گوبلز هر دو در بهار ۱۹۴۵ برای گریز از دستگیری خودکشی کرده‌بودند. هاینریش هیملر در حال فرار به سوئیس بود، اما به‌وسیلهٔ نیروهای بریتانیا دستگیر شد و یک روز پس از دستگیری خودکشی کرد. هاینریش مولر یک روز پس از خودکشی هیتلر ناپدید شد، و بلندپایه‌ترین مقام نازی است که سرنوشتش نامعلوم مانده است. راینهارت هایدریش در ۱۹۴۲ به‌وسیلهٔ پارتیزان‌های چک کشته‌شده‌بود. یوزف تِربوفن در ۱۹۴۲ در نروژ با دینامیت خودکشی کرد. آدولف آیشمن به آرژانتین گریخت، اما به‌وسیلهٔ موساد از آنجا ربوده و در ۱۹۶۲ در اسرائیل دادرسی و به دار آویخته‌شد. هرمن گورینگ به مرگ محکوم شد، اما شب پیش از اعدام، با خوردن سیانور خودکشی کرد.

در این متن نخستین دادرسی، که آن را دادگاه نظامی بین‌المللی انجام داد، بررسی می‌شود. دادرسی‌های جنایتکاران جنگیِ کوچک‌تر، تحت قانون شمارهٔ ۱۰ شورای کنترل آمریکا برگزار شد که دادرسی پزشکان و دادرسی قضات را نیز دربر می‌گرفت.

دسته‌بندی جنایت‌ها و ساختار دادگاه در این دادرسی‌ها، بعدها به‌وسیلهٔ سازمان ملل برای دادرسی جنایت‌های جنگی، جنایت علیه بشریت و تجاوز نظامی الگو قرار گرفت و پایه‌ای برای تشکیل دیوان کیفری بین‌المللی شد. کیفرخواست‌های نورنبرگ، برای نخستین بار در حقوق بین‌الملل، "نسل‌کشی" را دربرمی‌گرفت (مورد سوم از جنایت‌های جنگی: "نابود کردن گروه‌های نژادی و ملی، و اِعمال آن علیه غیرنظامیانِ شماری از مناطق اشغالی، برای نابود کردن نژادها و گروه‌های مشخصی از مردم و گروه‌های ملی، نژادی، یا دینی، به‌ویژه یهودیان، لهستانی‌ها، کولی‌ها و دیگران.")^[۱]

[۱]

نام	بهرهٔ هوشی	حکم
دونیتس، کارل	۱۳۸	۱۰ سال
فرانک، هانس	۱۳۰	اعدام
فریک، ویلهلم	۱۲۴	اعدام
فریچه، هانس	۱۳۰	تبرئه
فونک، والتر	۱۲۴	زندان ابد
گورینگ، هرمن	۱۳۸	اعدام
هس، رودلف	۱۲۰	زندان ابد
یودل، آلفرد	۱۲۷	اعدام
کالتنبرونر، ارنست	۱۱۳	اعدام
کایتل، ویلهلم	۱۲۹	اعدام
نویرات، کنستانتین فن	۱۲۵	۱۵ سال
پاپن، فرانتس فن	۱۳۴	تبرئه
ردر، اریش	۱۳۴	زندان ابد
ریبنتروپ، یواخیم فن	۱۲۹	اعدام
روزنبرگ، آلفرد	۱۲۷	اعدام
زائوکل، فریتس	۱۱۸	اعدام
شاخت، هیالمار	۱۴۳	تبرئه
شیراخ، بالدور فن	۱۳۰	۲۰ سال
زِیس-اینکوارت، آرتور	۱۴۱	اعدام
اشپیر، آلبرت	۱۲۸	۲۰ سال
یولیوس اشترایشر	۱۰۶	اعدام

دادگاه نورنبرگ

ریشه‌ها

تشکیل دادگاه‌ها

محل برگزاری

شرکت‌کنندگان

قضات

دادستان‌های ارشد

وکیلان مدافع

دادرسی

آزمون‌های بهرهٔ هوشی و ارزیابی‌های روانی

روزشمار مهم‌ترین رویدادهای دادرسی

اعدام‌ها

اصول نورنبرگ

دسترسی به مدارک

اهمیت و تأثیرات

دادرسی‌های وابسته

کتاب به‌زبان فارسی

جستارهای وابسته

منابع

Wikiwand - on

عکس	نام	اتهام				مجازات	یادداشت
عکس	نام	۱	۲	۳	۴	مجازات	یادداشت
	مارتین بورمن	م	—	گ	گ	اعدام (غیابی)	جانشین رودلف هِس در مقام دبیر حزب نازی. محکوم به اعدام به‌طور غیابی. بازمانده‌های جنازهٔ او در سال ۱۹۷۲ در برلین پیدا شد و برابر گزارش پایانی، او در روزهای پایان جنگ، هنگام گریز از برلین کشته شده‌بود.
	کارل دونیتس	م	گ	گ	—	۱۰ سال	فرمانده نیروی دریایی آلمان از ۱۹۴۳، پس از اریش رِدر. آغازگر عملیات زیردریایی‌ها. پس از مرگ هیتلر، مدت کوتاهی رئیس‌جمهور آلمان بود. در اتهام حملهٔ نامحدود زیردریایی‌ها که نقض معاهدهٔ دوم دریایی لندن (۱۹۳۶) است، مجرم شناخته‌شد، اما چون آمریکا هم همان جرم را مرتکب شده‌بود، مجازات نشد^[۱۵] در ۱ اکتبر ۱۹۵۶ آزاد شد. در ۲۴ دسامبر ۱۹۸۰ درگذشت.
	هانس فرانک	م	—	گ	گ	اعدام	مسوول امور حقوقی رایش (۱۹۳۳ – ۱۹۴۵) و فرماندارکل دولت عمومی در لهستان اشغالی (۱۹۳۹–۱۹۴۵). ابراز پشیمانی کرد.^{[avalon ۲]} در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	ویلهلم فریک	م	گ	گ	گ	اعدام	وزیر کشور هیتلر (۱۹۳۳ – ۱۹۴۳) و مسوول رایش در بوهم و موراویا (۱۹۴۳ – ۱۹۴۵). از نویسندگان قوانین نژادی نورنبرگ.^{[avalon ۳]} در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	هانس فریچه	م	-	م	م	تبرئه شد.	گویندهٔ پرطرفدار رادیو؛ رئیس بخش اخبار در وزارت تبلیغات. بعدتر در آلمان غربی دادرسی و زندانی، و در اوایل ۱۹۵۰ آزاد شد. فریچه به‌دلیل شباهت صدایش به گوبلز، وزیر تبلیغات، در رادیو استخدام شده‌بود. او در ۲۷ سپتامبر ۱۹۵۳ درگذشت.
	والتر فونک	م	گ	گ	گ	زندان ابد	وزیر اقتصاد هیتلر؛ در مقام رئیس بانک مرکزی آلمان جایگزین هیالمار شاخت شد. در ۱۶ مه ۱۹۵۷ به‌دلیل بیماری آزاد شد. در ۳۱ مه ۱۹۶۰ درگذشت.
	هرمن گورینگ	گ	گ	گ	گ	اعدام	فرمانده نیروی هوایی (۱۹۳۵ – ۱۹۴۵)؛ رئیس برنامهٔ چهارساله (۱۹۳۶ – ۱۹۴۵)؛ و نخستین رئیس گشتاپو تا تحویل آن به اس اس در آوریل ۱۹۳۴. او که در آغاز، دومین مقام عالی‌رتبهٔ حزب نازی و جانشین معرفی‌شدهٔ هیتلر بود، در آوریل ۱۹۴۵ مورد خشم هیتلر قرارگرفت. عالی‌رتبه‌ترین مقام نازی که دادگاه نورنبرگ دادرسی شد. پیش از اعدام، خودکشی کرد.
	رودلف هس	گ	گ	م	م	زندان ابد	معاون هیتلر تا زمانی که در ۱۹۴۱ برای انجام گفتگوهای صلح با بریتانیا به اسکاتلند گریخت. از آن هنگام زندانی بود. پس از دادرسی در زندان اشپانداو زندانی شد و در ۱۹۸۷ در آنجا خودکشی کرد.
	آلفرد یودل	گ	گ	گ	گ	اعدام	ژنرال ارتش و نفر دوم پس از ویلهلم کایتل در بخش عملیاتی فرماندهی عالی ارتش از ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۵. امضاکنندهٔ فرمان اعدام بی‌محاکمهٔ کماندوهای متفقین و نمایندگان دولت و حزب کمونیست در نیروهای شوروی. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد. امضاکنندهٔ سند تسلیم آلمان در ۷ مه ۱۹۴۵در مقام نمایندهٔ کارل دونیتس. در ۱۹۵۳ از او اعادهٔ حیثیت شد و بعدتر اعادهٔ حیثیت او لغو شد.
	ارنست کالتنبرونر	م	—	گ	گ	اعدام	عالی‌رتبه‌ترین مقام اس اس که در دادگاه نورنبرگ دادرسی شد. رئیس نهادی متشکل از سازمان اطلاعات، گشتاپو، و پلیس جنایی، و مسوول کلی جوخه‌های مرگ. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	ویلهلم کایتل	گ	گ	گ	گ	اعدام	فرمانده عالی ارتش و وزیر غیررسمی دفاع از ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۵. سرشناس برای پیروی بی‌چون‌وچرا از هیتلر. دستورهای بسیاری برای اعدام سربازان و زندانیان سیاسی را امضا کرد. ابراز پشیمانی کرد. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	گوستاو کروپ فن‌بولِن‌اوندهالباخ	—	—	—	—	حکمی صادر نشد.	از بزرگ‌ترین صاحبان صنایع آلمان. مدیرعامل شرکت کروپ از ۱۹۱۲ تا ۱۹۴۵. ازنظر پزشکی ناآماده برای دادرسی؛ او از ۱۹۴۱ دچار معلولیت شده‌بود. او به‌اشتباه به‌جای پسرش آلفرد که در بیشتر دوران جنگ به‌جای او شرکت را مدیریت می‌کرد به دادگاه آورده‌شد. دادستانان خواستند پسرش را جایگزین او کنند، اما قضات به‌دلیل نزدیکی زمان دادرسی با این کار مخالفت کردند. پروندهٔ او همچنان بازماند تا پس از بهبودش بررسی شود. در فوریهٔ ۱۹۵۰ درگذشت. آلفرد در دادگاه دیگری موسوم به "دادگاه کروپ" در نورنبرگ، به‌اتهام اعمال بیگاری دادرسی شد و این‌چنین از اتهامات سخت‌تر گریخت.
	روبرت لی	—	—	—	—	حکمی صادر نشد.	رئیس جبههٔ کار آلمان. در ۲۵ اکتبر ۱۹۴۵ پیش از آغاز دادرسی خودکشی کرد.
	کنستانتین فن نویرات	گ	گ	گ	گ	۱۵ سال	وزیر امور خارجه از ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۸. مسوول رایش در امور بوهم و موراویا از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۳. از ۱۹۴۱ در مرخصی به‌سر می‌برد. در ۱۹۴۳ به‌دلیل اختلاف با هیتلر استعفا کرد. در ۶ نوامبر ۱۹۵۴ به‌دلیل بیماری آزاد شد. پس از سکتهٔ قلبی، در ۱۴ اوت ۱۹۵۶ درگذشت.
	فرانتس فن پاپن	م	م	—	—	تبرئه شد.	صدراعظم آلمان در ۱۹۳۲ و معاون صدراعظم در دولت هیتلر از ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴. سفیر در اتریش از ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۸. سفیر در ترکیه از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۴. با آن که در نورنبرگ تبرئه شد، در ۱۹۴۷ به‌وسیلهٔ دادگاه نازی‌زدایی آلمان گناهکار شناخته‌شد و به هشت سال کار سخت محکوم شد. پس از گذراندن دو سال زندان، با حکم دادگاه فرجام تبرئه شد.
	اریش ردر	گ	گ	گ	—	زندان ابد	فرمانده نیروی دریایی آلمان از ۱۹۲۸ تا بازنشستگی در ۱۹۴۳. دونیتس جانشین او شد. در ۲۶ سپتامبر ۱۹۵۵ به‌دلیل بیماری آزاد شد. در ۶ نوامبر ۱۹۶۰ درگذشت.
	یواخیم فن ریبن‌تروپ	گ	گ	گ	گ	اعدام	سفیر در بریتانیا از ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۸. وزیر امور خارجه از ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۵. ابراز پشیمانی کرد. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	آلفرد روزنبرگ	گ	گ	گ	گ	اعدام	پردازندهٔ نظریهٔ نژاد برتر. وزیر مناطق اشغالی شرق از ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	فریتس زائوکل	م	م	گ	گ	اعدام	مسوول رایش در استان تورینگن از ۱۹۲۷ تا ۱۹۴۵. دارای اختیار تام در امور برنامهٔ کار اجباری از ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	هیالمار شاخت	م	م	—	—	تبرئه شد.	بانکدار و اقتصاددان برجسته. رئیس بانک مرکزی آلمان پیش از جنگ (۱۹۲۳ – ۱۹۳۰ و ۱۹۳۳ – ۱۹۳۸). وزیر اقتصاد از ۱۹۳۴ تا ۱۹۳۷. موافق با سرپیچی از پیمان ورسای. بسیاری بر این باور بودند که بریتانیا با تبرئهٔ شاخت، محافظت از صاحبان صنایع و تامین‌کنندگان مالی آلمانی را درنظر داشته‌است. به‌نوشتهٔ فرانسیس بیدل، قاضی جفری لارنس گفته‌بود "شاخت آدم با شخصیتی است و شباهتی به وحشیان حاضر در دادرسی ندارد." او تا ۱۹۴۴ در اردوگاه تمرکز نازی‌ها زندانی بود و از این که باید در دادگاه جنایتکاران جنگی دادرسی شود خشمگین بود.
	بالدور فن شیراخ	م	—	—	گ	۲۰ سال زندان	رئیس سازمان جوانان هیتلری از ۱۹۳۳ تا ۱۹۴۰. رئیس منطقه‌ای حزب نازی در وین (۱۹۴۰–۱۹۴۵). ابراز پشیمانی کرد.
	آرتور زیس اینکوارت	م	گ	گ	گ	اعدام	از دست‌اندرکاران کلیدی الحاق اتریش به آلمان و مدت کوتاهی نخست‌وزیر اتریش در ۱۹۳۸. معاون هانس فرانک در لهستان (۱۹۳۹ – ۱۹۴۰). کمیسر رایش در هلند اشغالی (۱۹۴۰ – ۱۹۴۵). ابراز پشیمانی کرد. در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.
	آلبرت اشپیر	م	م	گ	گ	۲۰ سال زندان	دوست و معمار موردعلاقهٔ هیتلر. وزیر جنگ‌افزارها از ۱۹۴۲ تا پایان جنگ. او در این مقام مسوولیت نهایی استفاده از بیگاری اسیران مناطق اشغالی در تولید جنگ‌افزار را بر عهده داشت. ابراز پشیمانی کرد.
	یولیوس اشترایشر	م	—	—	گ	اعدام	رئیس حزب نازی در منطقهٔ فرانکن (۱۹۲۲ – ۱۹۴۰). در آنجا اختیاراتش از او گرفته‌شد، اما هیتلر به او اجازه داد عنوانش را نگه‌دارد. منتشرکنندهٔ هفته‌نامهٔ ضدیهودی "دِر اشتورمر". در ۱۶ اکتبر ۱۹۴۶ به دار آویخته‌شد.