زبان خانتی

زبان خانتی از زبان‌های اورالی است که خانتی‌ها در منطقه خودمختار خانتی-مانسی و یامالو-ننتس و همچنین در مناطقی از استان تومسک روسیه به آن صحبت می‌کنند. خانتی در ۱۹۹۴، حدوداً دوازده هزار نفر گویشور داشت.

زبان خانتی
ханты ясаӈ hantĭ jasaŋ
زبان بومی در	روسیه
منطقه	ناحیه خودگردان خانتی-مانسی
قومیت	۳۰٬۹۰۰ (۲۰۱۰)
شمار گویشوران	۹۶۰۰  (۲۰۱۰)
تبار	اورالی زبان‌های فینو-اوگری زبان‌های اوگری زبان خانتی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	kca
گلاتولوگ	khan1279[۱]
گویش‌های خانتی (و مانسی)   سالخارد   رود اب   ایرتیش جنوبی    سورگوت   واخ-واسوهان شرقی
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

دسته‌بندی زبانی

زبان خانتی به همراه زبان مانسی که نزدیکی زیادی با آن دارد و نیز زبان مجاری در یک دسته قرار دارد. این زبان از خانواده زبان‌های اورالی، در زیرگروه زبان‌های فین‌واوگری و از دسته زبان‌های اوگری است.

گویش‌ها

زبان خانتی با وجود کمی گویشورانش، گویش‌ها و لهجه‌های نسبتاً فراوان و متفاوتی دارد. این تفاوت گویشی در سه بخش گویش‌های شمالی، غربی و شرقی تقسیم‌بندی می‌شود. بخش غربی شامل گویش‌های مناطق سالخارد، رود اب و ایرتیش بوده و گویش‌های شرقی این زبان در سورگوت و واخ-واسوهان رایج است که خود به سیزده گویش دیگر تقسیم می‌شود. هر سه گویش اصلی (شمالی، جنوبی و شرقی) از دید آواشناسی و تک‌واژشناسی و واژگان با یکدیگر تفاوت‌های فاحش و غیرقابل فهم دارند که به عنوان زبان‌های جداگانه اما نزدیک به هم شناخته می‌شوند.

نوشتار

آغاز نوشتار به این زبان با خط لاتین در حدود ۱۹۳۱ میلادی بوده و بعدها در سال‌های ۱۹۵۸ به خط سیریلیک تغییر یافت و در نهایت در سال ۲۰۰۰ میلادی در آن گونه سیریلیک اصلاحاتی پدید آمد که به خط کنونی زبان خانتی منجر شد.

خط سیریلیک (نسخه ۲۰۰۰)

А а	Ӓ ӓ	Ӑ ӑ	Б б	В в	Г г	Д д	Е е
Ё ё	Ә ә	Ӛ ӛ	Ж ж	З з	И и	Й й	К к
Қ қ	Л л	Ӆ ӆ	Ԓ ԓ	М м	Н н	Ң ң	Ӈ ӈ
О о	Ӧ ӧ	Ө ө	Ӫ ӫ	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ӱ ӱ	Ў ў	Ф ф	Х х	Ҳ ҳ	Ц ц	Ч ч
Ҷ ҷ	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Є є
Є̈ є̈	Ю ю	Ю̆ ю̆	Я я	Я̆ я̆

سیریلیک (نسخه ۱۹۵۸)

А а	Ӓ ӓ	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ә ә	Ӛ ӛ	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Ӄ ӄ
Л л	Л’ л’	М м	Н н	Ӈ ӈ	О о	Ӧ ӧ	Ө ө
Ӫ ӫ	П п	Р р	С с	Т т	У у	Ӱ ӱ	Ф ф
Х х	Ц ц	Ч ч	Ч’ ч’	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы
Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

خط لاتین (‎۱۹۳۱–۱۹۳۷)

A a	B в	D d	E e	Ә ә	F f	H h	Һ һ
I i	J j	K k	L l	سدیل ļ	Ł ł	M m	N n
سدیل ņ	Ŋ ŋ	O o	P p	R r	S s	Ş ş	S̷s
T t	U u	V v	Z z	Ƶ ƶ	Ƅ ƅ

دستور زبان

این زبان مانند سایر زبان‌های اورالی یک زبان پیوندی است و از نظر دستوری مشابهتی با زبان‌های هندواروپایی نداشته و وندها مفاهیم جدید ایجاد می‌کنند و در نتیجه ستاک اصلی واژه‌ها صرف نمی‌شوند.

واژگان

واژه در زبان خانتی دارای سه سطح مفرد، مثنی و جمع است، حالت‌های مفعولی معه، مفعولی له و مفعولی فیه نیز در این زبان وجود دارد. برای نمونه:

گاو من :məsem

دو گاو من:məsemən

گاوهای من:məsew

دوتا از گاوهای ما:məstatən

دو گاو ما:məsŋətuw

ضمائر

ضمائر در زبان خانتی شامل ضمائر شخصی، ضمائر اشاره و ضمائر پرسشی و دارای تثنیه هستند. برای نمونه:

ضمائر شخصی

	مفرد	مثنی	جمع
اول شخص	ma	min	muŋ
دوم شخص	naŋ	nən	naŋ
سوم شخص	tuw	tən	təw

ضمائر اشاره

tamə: این

tomə: آن

tam xot: آن خانه

ضمائر پرسشی

xoy: چه کسی؟

muy: چه چیز؟

شمارگان

عددها در زبان خانتی و رابطه و همبستگی آن‌ها با فنلاندی و مجاری :

#	خانتی	فنلاندی	مجاری
۱	yit, yiy	yksi	egy
۲	katn, kat	kaksi	kettő, két
۳	xutəm	kolme	három
۴	nyatə	neljä	négy
۵	wet	viisi	öt
۶	xut	kuusi	hat
۷	tapət	seitsemän	hét
۸	nəvət	kahdeksan	nyolc
۹	yaryaŋ (short of ten?)	yhdeksän	kilenc
۱۰	yaŋ	kymmenen	tíz
۲۰	xus	kaksikymmentä	húsz
۳۰	xutəmyaŋ (3 tens)	kolmekymmentä	harminc
۴۰	nyatəyaŋ (4 tens)	neljäkymmentä	negyven
۱۰۰	sot	sata	száz