زغال‌سنگ

زغال‌سنگ نام کانی سیاه‌رنگی است که از پسماند مواد گیاهی دوران‌های قدیم زمین‌شناختی (میلیون‌ها سال پیش) تشکیل شده‌است و به‌عنوان سوخت و نیز مادهٔ اولیهٔ برخی صنایع شیمیایی برای تولید گاز، کُک، روغن، قطران و غیره استفاده می‌شود.

زغال‌سنگ

سنگ رسوبی rock
ترکیب
اولیه	کربن
ثانویه	هیدروژن، گوگرد، اکسیژن، نیتروژن

برخی از زمین‌شناسان بر این باورند که زغال‌سنگ کانی نیست. بخش بزرگی از جِرم زغال‌سنگ کربن است. از دیگر ترکیبات زغال‌سنگ میتوان به هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن و گوگرد اشاره کرد . انواع زغال‌سنگ در دوران‌های گوناگون زمین‌شناسی و تحت شرایط مختلفی به وجود آمده‌اند. پوده (تورب) ، نخستین مرحله تشکیل زغال‌سنگ است.

پس از آن به ترتیب لیگنیت، زغال‌سنگ نیمه بیتومینه، زغال‌سنگ بیتومینه و زغال‌سنگ آنتراسیت با درجات مختلف درون‌داشت مواد تشکیل‌دهنده قرار دارند.

زغال‌سنگ از فشرده شدن و تحمل گرما برخی گیاهان به وجود می‌آید که اکثراً از گیاه سرخس است.^[۱]

سوخت‌های گرمازا

نفت گرمایشی گلوله سوختی نفت سفید پروپان گاز طبیعی چوب زغال‌سنگ

در زغال سنگ همچنین مقادیر کمی از فلز‌های گوناگون مانند نیکل، مس، الومنیوم، سرب، ارسنیک و جیوه وجود دارد. مقدار جیوه در ذغال سنگ ppm۵۰_۲۰۰ است و با این توصیف نیروگاه‌هایی که آن را می‌سوزانند روزانه هزاران گرم جیوه به هواکره وارد می‌کنند.^{[نیازمند منبع]}

روند تشکیل

زغال سنگ

زغال‌سنگ یک کانی پر انرژی است که از بقایای درختان، بوته‌ها و سایر گیاهان زندهٔ میلیون‌ها سال پیش به وجود می‌آید. نشو و نمای این گیاهان در دوره‌هایی که آب و هوای زمین ملایم و مرطوب بود، صورت گرفت. زغال‌سنگ، یک سنگ رسوبی است. به زغال‌سنگ ابتدایی که پوک است و مواد فرار زیادی دارد تورب می‌گویند تورب نامرغوبترین نوع زغال‌سنگ است قسمت اعظم این ذخایر تقریباً ۲۵۰ میلیون سال پیش پدید آمدند. سپس اوضاع برای رشد سرخس‌های دانه‌دار گرمسیری بسیار عظیم و درختان بدون گل غول پیکر، در باتلاق‌های وسیع فراهم شد. این گیاهان بعد از خشک شدن و از بین رفتن به داخل باتلاق‌ها می‌افتادند و بر اثر خروج اکسیژن، فساد بی‌هوازی تسریع می‌شد. پوشش گیاهی به ماده‌ای لجن مانند، به نام پیت (Peat) تبدیل شد. پیت در زیر فشار خشک و سخت شد و به زغال‌سنگ پیت (لنیت یا لیگنیت، که به زغال‌سنگ قهوه‌ای نیز موسوم است) تبدیل شد. فشار بیشتر و گذشت زمان، زغال‌سنگ قیردار را به وجود آورد، که هر ۶ متر ضخامت رسوب گیاهان نخستین به ۰٫۳ متر زغال‌سنگ تبدیل شده بود که به آن بیتومین می‌گویند و در نهایت سخت‌ترین و مرغوب‌ترین نوع زغال‌سنگ، یعنی آنتراسیت (Anthracite) را به وجود آورد.

ذخایر زغال‌سنگ

ذخایر زغال‌سنگ کشورها در پایان سال ۲۰۰۸ میلادی^[۲]

کشور	آنتراسیت و بیتومن	SubBituminous	زغال قهوه‌ای	کل	درصد در جهان
ایالات متحده آمریکا	۱۰۸٬۵۰۱	۹۸٬۶۱۸	۳۰٬۱۷۶	۲۳۷٬۲۹۵	۲۲٫۶
روسیه	۴۹٬۰۸۸	۹۷٬۴۷۲	۱۰٬۴۵۰	۱۵۷٬۰۱۰	۱۴٫۴
چین	۶۲٬۲۰۰	۳۳٬۷۰۰	۱۸٬۶۰۰	۱۱۴٬۵۰۰	۱۲٫۶
استرالیا	۳۷٬۱۰۰	۲٬۱۰۰	۳۷٬۲۰۰	۷۶٬۴۰۰	۸٫۹
هند	۵۶٬۱۰۰	۰	۴٬۵۰۰	۶۰٬۶۰۰	۷٫۰
آلمان	۹۹	۰	۴۰٬۶۰۰	۴۰٬۶۹۹	۴٫۷
اوکراین	۱۵٬۳۵۱	۱۶٬۵۷۷	۱٬۹۴۵	۳۳٬۸۷۳	۳٫۹
قزاقستان	۲۱٬۵۰۰	۰	۱۲٬۱۰۰	۳۳٬۶۰۰	۳٫۹
آفریقای جنوبی	۳۰٬۱۵۶	۰	۰	۳۰٬۱۵۶	۳٫۵
صربستان	۹	۳۶۱	۱۳٬۴۰۰	۱۳٬۷۷۰	۱٫۶
کلمبیا	۶٬۳۶۶	۳۸۰	۰	۶٬۷۴۶	۰٫۸
کانادا	۳٬۴۷۴	۸۷۲	۲٬۲۳۶	۶٬۵۲۸	۰٫۸
لهستان	۴٬۳۳۸	۰	۱٬۳۷۱	۵٬۷۰۹	۰٫۷
اندونزی	۱٬۵۲۰	۲٬۹۰۴	۱٬۱۰۵	۵٬۵۲۹	۰٫۶
برزیل	۰	۴٬۵۵۹	۰	۴٬۵۵۹	۰٫۵
یونان	۰	۰	۳٬۰۲۰	۳٬۰۲۰	۰٫۴
بوسنی و هرزگوین	۴۸۴	۰	۲٬۳۶۹	۲٬۸۵۳	۰٫۳
مغولستان	۱٬۱۷۰	۰	۱٬۳۵۰	۲٬۵۲۰	۰٫۳
بلغارستان	۲	۱۹۰	۲٬۱۷۴	۲٬۳۶۶	۰٫۳
پاکستان	۰	۱۶۶	۱٬۹۰۴	۲٬۰۷۰	۰٫۳
ترکیه	۵۲۹	۰	۱٬۸۱۴	۲٬۳۴۳	۰٫۳
ازبکستان	۴۷	۰	۱٬۸۵۳	۱٬۹۰۰	۰٫۲
مجارستان	۱۳	۴۳۹	۱٬۲۰۸	۱٬۶۶۰	۰٫۲
تایلند	۰	۰	۱٬۲۳۹	۱٬۲۳۹	۰٫۱
مکزیک	۸۶۰	۳۰۰	۵۱	۱٬۲۱۱	۰٫۱
جمهوری چک	۱۹۲	۰	۹۰۸	۱٬۱۰۰	۰٫۱
قرقیزستان	۰	۰	۸۱۲	۸۱۲	۰٫۱
آلبانی	۰	۰	۷۹۴	۷۹۴	۰٫۱
کره شمالی	۳۰۰	۳۰۰	۰	۶۰۰	۰٫۱
نیوزیلند	33	205	333-7,000	571–15,000[۳]	۰٫۱
اسپانیا	۲۰۰	۳۰۰	۳۰	۵۳۰	۰٫۱
لائوس	۴	۰	۴۹۹	۵۰۳	۰٫۱
زیمبابوه	۵۰۲	۰	۰	۵۰۲	۰٫۱
آرژانتین	۰	۰	۵۰۰	۵۰۰	۰٫۱
دیگر کشورها	۳٬۴۲۱	۱٬۳۴۶	۸۴۶	۵٬۶۱۳	۰٫۷
مجموع جهان	۴۰۴٬۷۶۲	۲۶۰٬۷۸۹	۱۹۵٬۳۸۷	۸۶۰٬۹۳۸	۱۰۰

تولیدکنندگان مهم

تولیدکنندگان مهم زغال‌سنگ بر اساس سال میلادی بر حسب میلیون تن^[۴]

کشور	۲۰۰۳	۲۰۰۴	۲۰۰۵	۲۰۰۶	۲۰۰۷	۲۰۰۸	۲۰۰۹	۲۰۱۰	۲۰۱۱	سهم	مقدار ذخیره به سال
چین	۱۸۳۴٫۹	۲۱۲۲٫۶	۲۳۴۹٫۵	۲۵۲۸٫۶	۲۶۹۱٫۶	۲۸۰۲٫۰	۲۹۷۳٫۰	۳۲۳۵٫۰	۳۵۲۰٫۰	۴۹٫۵٪	۳۵
ایالات متحده آمریکا	۹۷۲٫۳	۱۰۰۸٫۹	۱۰۲۶٫۵	۱۰۵۴٫۸	۱۰۴۰٫۲	۱۰۶۳٫۰	۹۷۵٫۲	۹۸۳٫۷	۹۹۲٫۸	۱۴٫۱٪	۲۳۹
هند	۳۷۵٫۴	۴۰۷٫۷	۴۲۸٫۴	۴۴۹٫۲	۴۷۸٫۴	۵۱۵٫۹	۵۵۶٫۰	۵۷۳٫۸	۵۸۸٫۵	۵٫۶٪	۱۰۳
اتحادیه اروپا	۶۳۷٫۲	۶۲۷٫۶	۶۰۷٫۴	۵۹۵٫۱	۵۹۲٫۳	۵۶۳٫۶	۵۳۸٫۴	۵۳۵٫۷	۵۷۶٫۱	۴٫۲٪	۹۷
استرالیا	۳۵۰٫۴	۳۶۴٫۳	۳۷۵٫۴	۳۸۲٫۲	۳۹۲٫۷	۳۹۹٫۲	۴۱۳٫۲	۴۲۴٫۰	۴۱۵٫۵	۵٫۸٪	۱۸۴
روسیه	۲۷۶٫۷	۲۸۱٫۷	۲۹۸٫۳	۳۰۹٫۹	۳۱۳٫۵	۳۲۸٫۶	۳۰۱٫۳	۳۲۱٫۶	۳۳۳٫۵	۴٫۰٪	۴۷۱
اندونزی	۱۱۴٫۳	۱۳۲٫۴	۱۵۲٫۷	۱۹۳٫۸	۲۱۶٫۹	۲۴۰٫۲	۲۵۶٫۲	۲۷۵٫۲	۳۲۴٫۹	۵٫۱٪	۱۷
آفریقای جنوبی	۲۳۷٫۹	۲۴۳٫۴	۲۴۴٫۴	۲۴۴٫۸	۲۴۷٫۷	۲۵۲٫۶	۲۵۰٫۶	۲۵۴٫۳	۲۵۵٫۱	۳٫۶٪	۱۱۸
آلمان	۲۰۴٫۹	۲۰۷٫۸	۲۰۲٫۸	۱۹۷٫۱	۲۰۱٫۹	۱۹۲٫۴	۱۸۳٫۷	۱۸۲٫۳	۱۸۸٫۶	۱٫۱٪	۲۱۶
لهستان	۱۶۳٫۸	۱۶۲٫۴	۱۵۹٫۵	۱۵۶٫۱	۱۴۵٫۹	۱۴۴٫۰	۱۳۵٫۲	۱۳۳٫۲	۱۳۹٫۲	۱٫۴٪	۴۱
قزاقستان	۸۴٫۹	۸۶٫۹	۸۶٫۶	۹۶٫۲	۹۷٫۸	۱۱۱٫۱	۱۰۰٫۹	۱۱۰٫۹	۱۱۵٫۹	۱٫۵٪	۲۹۰
کل جهان	۵٬۳۰۱٫۳	۵٬۷۱۶٫۰	۶٬۰۳۵٫۳	۶٬۳۴۲٫۰	۶٬۷۹۵٫۰	۶٬۸۸۰٫۸	۷٬۲۵۴٫۶	۷٬۶۹۵٫۴	۱۰۰٪	۱۱۲

معدن زغال سنگ باز در Garzweiler، آلمان. پانوراما با وضوح بالا

جستارهای وابسته

• درگاه انرژی

• گرد زغال
• قطران زغال‌سنگ
• سوخت سنگواره‌ای
• ال‌ان‌جی

منابع

1. سارا ارجمند (۱۳ آذر ۱۳۹۷). «چرا حذف کامل زغال‌سنگ دشوار است؟». وبگاه زومیت. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۸.
2. World Energy Council – Survey of Energy Resources 2010. (PDF). Retrieved on 24 August 2012.
3. Sherwood, Alan and Phillips, Jock. Coal and coal mining – Coal resources, Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand, updated 2009-03-02
4. "BP Statistical review of world energy 2012". British Petroleum. Archived from the original (XLS) on 19 June 2012. Retrieved 18 August 2011.

• فرهنگ بزرگ مواد. نوشته مهندس پرویز فرهنگ، چاپ اول، ۱۳۷۹، انتشارات سپیده سحر
• تشکیل زغال‌سنگ و نفت

پیوند به بیرون

• Coal Online – International Energy Agency بایگانی‌شده در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine
• Coal Research at the National Energy Technology Laboratory بایگانی‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
• Energy KIDS – Coal page بایگانی‌شده در ۲۰۱۰-۱۰-۱۹ توسط Wayback Machine from U. S. Department of Energy.
• European Association for Coal and Lignite
• World Coal Association
• Coal: Facts & Figures
• International Coal Price Data