فناوری

فناوری^[2] یا تِکنولوژی (به فرانسوی: Technologie) مجموع تکنیک‌ها، مهارت‌ها، روش‌ها و فرایندهایی است که در تولید کالاها یا خدمات یا تحقق اهداف مانند تحقیقات علمی استفاده می‌شود. فناوری می‌تواند دانش تکنیک‌ها، فرایندها و مواردی از این دست باشد، یا می‌تواند در ماشین‌ها تعبیه شود تا بدون اطلاع دقیق از عملکرد آن‌ها، امکان کار را فراهم آورد. سیستمی که از فناوری برای دریافت یک ورودی، و سپس تغییر آن با توجه به کاربرد، و تولید خروجی استفاده می‌کند به عنوان سیستم تکنولوژی یا فناوری شناخته می‌شود.

یک توربین بخار با محفظه باز. چنین توربینی بیشتر برق مورد نیاز انسان را در سراسر جهان تأمین می‌کنند. مصرف برق و استاندارد زندگی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.^[1] تصور بر این است که برق رسانی بزرگترین دستاورد بشر در قرن ۲۰ بوده‌است.

ساده‌ترین شکلِ فناوری، توسعه و استفاده از ابزارهای اساسی است. کشف چگونگی کنترل آتش در پیش از تاریخ و انقلاب نوسنگی بعدی، منابع غذایی موجود را افزایش داد و اختراع چرخ به انسان‌ها کمک کرد تا در محیط زندگی خود سفر کرده و آن‌ها را کنترل کنند. تحولات در زمان‌های تاریخی، از جمله چاپ فشاری، تلفن و اینترنت، موانع جسمانی برقراری ارتباط را کاهش داده و به انسان‌ها امکان تعامل آزادانه در مقیاس جهانی را داده‌است.

فناوری تأثیرات بسیاری دارد. فناوری به توسعه اقتصادهای پیشرفته‌تر (از جمله اقتصاد جهانی امروز) کمک کرده و امکان ایجاد طبقه خوشگذران را فراهم کرده‌است. بسیاری از فرایندهای فناوری، محصولات جانبی ناخواسته‌ای تولید می‌کنند که به عنوان آلودگی شناخته می‌شوند و منابع طبیعی را کاهش داده و به محیط زیست زمین آسیب می‌زنند. نوآوری‌ها همیشه بر ارزش‌های یک جامعه تأثیر گذاشته و سوالات جدیدی را در اخلاق فناوری مطرح کرده‌اند. به عنوانِ مثال می‌توان به افزایش مفهوم بازده از نظر کارایی انسانی و چالش‌های اخلاق زیستی اشاره کرد.

فناوری (به معنای "دانش مهارت یا هنرِ ساختن یا تکنیک‌شناسی") از واژه لاتین τέχνη (techne) به معنای "هنر یا مهارت" و پسوند λογία (logia) به معنای "دانش" گرفته شده‌است.^[3]

تعریف

فناوری استفادهٔ عملی از دانش و مهارت برای ساختن ابزار، ماشین، ساختمان، وسیلهٔ نقلیه و سایر وسایل مورد نیاز دیگر است. در طول تاریخ تعاریف متعددی توسط صاحب نظران در مورد مفهوم فناوری ارائه شده‌است. برخی همچون نژی آن را در معنای ابزاری برای حفظ بقای انسان‌های نخستین تعبیر کرده‌اند و برخی دیگر مانند کلاکستون آن را ابزاری در دست بشر برای چیرگی بر محیط دانسته‌اند. فناوری، دانش-مهارت تولید افزار (سخت و نرم) است. فناوری (تکنولوژی) شیوه و شگرد ساخت و کاربرد ابزار، دستگاه‌ها، ماده‌ها و فرایندهایی است که گره گشای دشواری‌های انسان است. فناوری یک فعالیت انسانی است و از همین رو، هم از دانش و هم از مهندسی دیرینه تَر است.

مجموعهٔ دانش قابل دسترس برای ساختن ملزومات و مصنوعات از هر نوع، برای پرداختن به حرفه‌ها و مهارت‌های دستی (به استثنای انجام کارهای مذهبی، جادویی، نظامی یا آشپزی) و برای استخراج یا جمع‌آوری انواع مواد (به استثنای موادی که برای خوراک یا برای مراسم مذهبی یا جادویی مورد استفاده قرار می‌گیرند) دلالت دارد.^[4]

• در مورد جوامعی که هم‌اکنون صنعتی‌اند یا جوامعی که در حال صنعتی شدن هستند، این اصطلاح دلالت دارد بر همه یا بخش منظمی از آن مجموعه دانش که مربوط است به:

1. اصول علمی و اکتشافات
2. فرایندهای صنعتی موجود و پیشین، منابع نیرو و مواد، و روش‌های انتقال و ارتباط، که تصور می‌شود به تولید یا بهبود کالاها و خدمات مربوط باشند.

• مفهوم فناوری به صورت دانشی که به ساختن و بکار بردن ابزار و وسائل مربوط می‌شود، و دانش استفاده از مواد خام (به استثنای خوراک)
• «نظام تکنولوژیک» (نظام فناورانه) یعنی «ابزار مادی و مجموعه‌ای از دانش» که «در اختیار افراد سهیم در یک اقتصاد قرار دارد».
• کاربرد صنعتی نتایج علم که کار فن شناسان و مهندسان است و «علم» یا «علم محض» اختصاص داده شده‌است.
• دلالت دارد بر فعالیت عملی در راه بهبود روش‌ها و وسائل صنعتی قدیمی بدون ارجاع به اصول علمی، یعنی گرایش به اختراع اشیاء و فرایندهای جدید یا ایجاد بهبود در اشیاء و فرایندهای قدیمی تر.. و شاید اکثر اختراعات و پیشرفت‌های فنی بی هیچ نوع کمکی از سوی علم محض صورت گرفته‌است.
• دلالت دارد بر مجموعه‌ای از دانش و مهارتی که مبشر اختراعات و پیشرفت‌های فنی بوده یا بالقوه قابل استفادهٔ آن‌ها باشد.
• واژه فناوری اغلب به نوآوری‌ها و نو ابزارهایی اشاره دارد که از اصول و فرایندهای تازه یافتهٔ دانشی بهره می‌گیرند. از این رو مقولهٔ فناوری ممکن است در بدو مواجهه عجیب جلوه کند، لیکن چنین نیست. حتی نوآوری‌های بسیار کهن مانند چرخ هم نمونه‌هایی از فناوری بوده و به‌شمار می‌روند. از مصداق‌های فناوری نزد قدما فوت کوزه‌گری بوده‌است.
• فناوری همان تسلط و تبحر انجام کار است، فناوری توانایی انجام کار در تمامی سطوح و زمینه‌ها است؛ یعنی طراحی، ساخت، استفاده، تعمیر و نگهداری و تحقیق و توسعه و غیره می‌باشد.
• امروزه بسیاری از فناوری‌ها در نتیجه پژوهش به دست می‌آیند و پژوهشگاه‌های فناوری زیادی در سراسر جهان بر پا شده‌است. فناوری به معنای اصلی حداکثر استفاده از کمترین امکانات موجود می‌باشد. در کتاب مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات^[5] آمده‌است:
• فناوری به معنی کاربرد منظم معلومات علمی و دیگر آگاهی‌های نظام‌یافته برای انجام وظایف علمی است.
• فناوری را می‌توان کلیهٔ دانش‌ها، فرایندها، ابزارها، روش‌ها و سیستم‌های به کار رفته در ساخت محصولات و ارائهٔ خدمات تعریف کرد.
• فناوری کاربرد عملی دانش و ابزاری برای کمک به تلاش انسان است.
• فناوری نوآورد (cutting-edge) به فناوری‌ای گفته می‌شود که به تازگی در بازار آمده و قابلیت‌های نوین و نوآورانه‌ای ارائه می‌کند.
• یونیدو فناوری را کاربرد علوم در صنایع با استفاده از رویه‌ها و مطالعات منظم می‌داند.
• فرهنگ لاروس، فناوری را مطالعهٔ ابزارها، شیوه‌ها و روش‌های مورد انتظار و مورد استفاده در حوزه‌های گوناگون صنعت می‌داند.
• فناوری مجموعه‌ای از فرایندها، روش‌ها، فنون، ابزار، تجهیزات، ماشین‌آلات و مهارت‌هایی است که توسط آن‌ها کالایی ساخته شده یا خدمتی ارائه می‌گردد.
• فناوری عبارت است از کاربرد علوم در صنایع با استفاده از رویه‌ها و مطالعات منظم و جهت‌دار.
• علام با مطالعهٔ طبیعت به بررسی رفتارهای طبیعی و فیزیکی پرداخته و به دنبال کشف پدیده‌ها است و در حالی‌که فناوری با به‌کارگیری ایده‌ها و دستاوردهای علمی، خدمات و کالای مورد نیاز بشر را ارائه می‌کند.
• فناوری عامل تبدیل منابع طبیعی، سرمایه و نیروی انسانی به کالا و خدمات است که عناصر متشکله یا ارکان آن عبارت است از: سخت‌افزار، انسان افزار یا نیروی انسانی متخصص، فناوری متبلور در اسناد و مدارک یا اطلاعات، سازمان‌ها یا نهاد افزار.^[5]
• فناوری به معنای کاربرد منظم معلومات علمی و دیگر آگاهی‌های نظام یافته برای انجام وظایف عملی است. به بیان ساده‌تر، فناوری کاربرد عملی دانش و ابزاری برای کمک به تلاش انسان است و تأثیر بسزایی بر توسعه جوامع بشری دارد.^{[6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20]}

تأثیر بر زندگی

یک پژوهش میدانی در مورد استفاده از نمایش‌گرهای الکترونیکی نشان می‌دهد که از هر ده نفر، شش نفر احساس می‌کنند که روزانه وقتشان را بیش از حد در جلوی این دستگاه‌ها می‌گذرانند. آن‌ها می‌گویند: می‌خواهند یک زندگی ساده‌تر و آهسته‌تر داشته باشند. این پژوهش همچنین رویکرد فناوری به حیطه فردی، به سنت و جهانی‌شدن را بررسی کرده‌است. سه چهارم افراد شرکت‌کننده گفته‌اند: که فکر می‌کنند جهان با سرعتی بیش از حد برای آن‌ها در حال تغییر است.^[21]

تأثیر بر صنعت و بازار کار

تأثیر فناوری و ابزارهای آن بر زندگی مردم، سبب شده صنعت و بازار کار نیز با این پدیده درآمیزند. به طوری که امروزه اغلب کسب و کارها و مشاغل، برای پیشرفت و ارتقای کار خود، به سراغ ابزارهای فناوری می‌روند. همچنین بسیاری از مشاغل نوپا و استارتاپی به وجود آمده‌اند که به‌طور مستقیم با فناوری و ابزارهایش در ارتباط بوده و و از طریق آن به مردم خدمت رسانی می‌کنند.^[22]

مسیر فناوری

مسیر فناوری به شاخه‌ای در تکامل طراحی فناوری یک محصول یا خدمت اشاره دارد که در آن، گره‌ها نمایانگر طراحی‌های جداگانه هستند. به این معنا که مسیر فناوری یک روند خاص در پیشرفت یک فناوری است، که هر گره در این مسیر نشان‌دهنده یک مرحله مهم یا نوآوری در طراحی فناوری است. با توجه به اینکه مسیر فناوری به یک شاخه واحد اشاره دارد، انتظار می‌رود که توسعه فناوری‌های جدید پیش از استفاده‌های اخیر آنها و همچنین پیش از پیشرفت فناوری‌های آینده صورت گیرد. توسعه فناوری‌های آینده امکان نوآوری ایده‌های جدید، تحقیق و بسیاری موارد دیگر را فراهم می‌کند. همچنین، می‌توان مسیر فناوری را به عنوان مسیرهایی تعریف کرد که نوآوری‌ها در یک حوزه خاص از طریق آنها اتفاق می‌افتد.^[23]

حرکت در طول مسیر فناوری با تحقیق و توسعه مرتبط است. به دلیل نهادی شدن ایده‌ها، بازارها و حرفه‌ها، توسعه فناوری می‌تواند در یک مسیر خاص گیر کند (قفل شود) و شرکت‌ها و مهندسان قادر به پذیرش ایده‌ها و نوآوری‌های خارجی نباشند. توسعه فناوری ممکن است از مسیر خود خارج شود و می‌تواند سه درک را به وجود آورد:

1) زمانی که فناوری در یک مسیر قفل می‌شود،

2) زمانی که فناوری ممکن است از قفل خارج شود،

3) زمانی که فناوری‌های رقابتی ممکن است در تعادلی همزیستی کنند

قفل شدن زمانی است که یک فناوری در طول یک مسیر خاص توسعه می‌یابد و به دلیل شرایط خاص، توسعه گیر می‌کند. همه مسیرها به طور دائمی در یک مسیر قفل نمی‌شوند. ^[24]

به عنوان مثال، بیایید مسیر پیشرفت فناوری در استفاده از منابع رو به افزایش را در نظر بگیریم. در سال 1929، پس از اینکه فردی که برای سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS) کار می‌کرد، خواست اطمینان حاصل کند که پس از جنگ، مواد و پیشرفت‌های فناوری کافی برای تولید فلز وجود دارد. او چهار عامل مهم را برای اطمینان از تولید فلز در نظر گرفت: زمین‌شناسی، فناوری، اقتصاد و سیاست. عوامل فنی متعددی در استخراج، فرآوری و پالایش نقش دارند. "تاریخچه استخراج و تولید گوگرد نیز نشان‌دهنده بهبود مداوم فرآیندهایی است که از صنایع دیگر توسعه یافته‌اند ^[25]

جستارهای وابسته

• توسعه فناوری
• تاریخ فناوری
• نقد فناوری
• فناوری اطلاعات
• صنعت
• فناوری نانو
• زیست‌فناوری
• پارک فناوری
• الگوریتم تورینه
• نانولوله‌های کربن
• فناوری آموزشی
• دانش در ۲۰۱۳
• فناوری مصر باستان

پانویس

1. National Research Council; Division on Engineering and Physical Sciences; Energy Engineering Board; Commission on Engineering and Technical Systems; Committee on Electricity in Economic Growth (1986). Electricity in Economic Growth. Washington, DC: National Academies Press. pp. 16, 40. ISBN 978-0-309-03677-1. Archived from the original on 7 June 2014. Retrieved 8 May 2015.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
2. «فناوری» [عمومی] هم‌ارزِ «technology, technologie (fr.)»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ فناوری)
3. Liddell, Henry George; Scott, Robert (1980). A Greek-English Lexicon (Abridged ed.). United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-910207-5.
4. فرهنگ علوم اجتماعی- نوشتهٔ گولد و کولب - ترجمهٔ محمد جواد زاهدی-نشر مازیار- چاپ دوم ۱۳۸۴- ص۲۶۲
5. مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات، محمد فتحیان، حاتم مهدوی نور، تهران، دانشگاه علم و صنعت، ۱۳۸۶، چاپ ششم
6. "Introduction to Virtualization" (PDF). 2013. Retrieved 2017-06-06.
7. Nicos Bilalis (2015). "Computer Aided Design" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
8. Jonathan Block (2008). "Stochastic Processes and the Mathematics of Finance" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
9. William F. Trench (2013). "Elementary Differential Equations - Trinity University" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
10. J. H. Heinbockel (2013). "Introduction to Calculus - Old Dominion University" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
11. S Johnston. "Ada-95: A guide for C and C++ programmers" (PDF).^{[پیوند مرده]}
12. H. Scott Fogler. "Elements of Chemical Reaction Engineering" (PDF). Archived from the original (PDF) on 25 August 2017. Retrieved 2 July 2017.
13. Jennifer Knaack (2012). "The Importance of Analytical Chemistry in Quantitative Pharmaceutical Sciences - Mercer University" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
14. Alberto Bisin (2011). "Introduction to economic analysis - NYU" (PDF). Retrieved 2017-06-06.
15. "Mechanical Engineering - University of Kentucky" (PDF).
16. M Sponcil. "Use of social media by college students: Relationship to..." (PDF).
17. "Supreme Court of the United States - Authors Guild" (PDF).
18. "Economic Value of Google - O'Reilly Media" (PDF).
19. "Petroleum Industry in Nigeria: Environmental Issues, National ..." (PDF).
20. "Introduction to Computer Systems" (PDF).
21. «نقش بیش از حد فناوری در زندگی روزانه». ۲۵ تیر ۱۳۹۳.
22. «تأثیر فناوری بر صنعت و بازار کار».
23. Dolfsma, Wilfred; Leydesdorff, Loet (2009-09). "Lock-in and break-out from technological trajectories: Modeling and policy implications". Technological Forecasting and Social Change (به انگلیسی). 76 (7): 932–941. doi:10.1016/j.techfore.2009.02.004. ISSN 0040-1625. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
24. Dolfsma, Wilfred; Leydesdorff, Loet (2009-09). "Lock-in and break-out from technological trajectories: Modeling and policy implications". Technological Forecasting and Social Change (به انگلیسی). 76 (7): 932–941. doi:10.1016/j.techfore.2009.02.004. ISSN 0040-1625. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
25. "Open-File Report" (به انگلیسی). 2001. doi:10.3133/ofr01197. '"`UNIQ--templatestyles-00000030-QINU`"'<cite class="citation journal cs1"></cite> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{[[Template:cite journal|cite journal]]}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Empty citation ([[Help:CS1 errors#empty_citation|help]])</span>[[Category:خطاهای یادکرد: صفحه‌های با یادکرد خالی]]: cite journal requires |journal= (help); check |doi= value (help). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Check |doi= value (help); templatestyles stripmarker in |doi= at position 19 (help)