بالاترین سوالات
زمانبندی
چت
دیدگاه
جمهوری قره‌قالپاقستان
جمهوری‌ای خودمختار در جمهوری ازبکستان از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
Remove ads
جمهوری قره‌قالپاقستان منطقه‌ای خودمختار در کشور ازبکستان است. مرکز این جمهوری شهر نوکاث است. قره‌قالپاقستان در شمال غرب ازبکستان واقع شده و همان منبع عظیم ذخایر باستان‌شناسی لقب داده‌اند. در این منطقه بیش از ۳۰۰ پایگاه باستان‌شناسی از دوران باستان ودر دوران قرون وسطی و تا زمان انحلال جمهوری خلق شوروی خوارزم در سال ۱۹۲۴ میلادی، بخشی از مملکت و خان‌نشین ازبکی خیوه/خوارزم بود.
Remove ads
جغرافیای منطقه
این جمهوری در منطقهٔ پست و حاصلخیز خوارزم واقع شده‌است. از جنوب‌غربی به بیابان قره‌قوم، از شمال‌غرب به فلات اوست یورت، از شمال‌شرق به بیابان قیریل‌قوم محصور شده‌است. بخش جنوبی دریاچهٔ خوارزم در خاک این جمهوری بوده و به دلیل خشک و بیابانی بودن و همچنین فصلی بودن رودخانه‌های منتهی به دریاچه، بیابانی به نام آرال‌قوم در این منطقه به وجود آمده‌است. بیش از ۸۰٪ خاک این منطقه از بیابان‌ها و کویر تشکیل شده‌است.
Remove ads
تاریخچه
در سال ۱۹۲۴ منطقهٔ خودمختار قره‌قالپاق به مرکزیت شهر تورت کول برپا گردید. پس از اشغال خوارزم، آمودریا و ترکستان به دست شوروی در ۱۲–۱۹ فوریهٔ ۱۹۲۵، کنگرهٔ کشاورزان و کارگران تأسیس گشت و در ۱۶ فوریه طی مصوبه‌ای منطقهٔ خودمختار قره‌قالپاقستان به صورت رسمی تأسیس و به جمهوری سوسیالیستی قزاقستان ملحق شد. در ۲۰ ژوئیهٔ ۱۹۳۰ حکومت مرکزی شوروی ادارهٔ این منطقه را از قزاقستان به مسکو واگذار و در ۲۰ مارس ۱۹۳۲ این منطقه را به جمهوری خودمختار ارتقا داد. سال ۱۹۳۳ شهر نوکاث به پایتختی برگزیده شد. در سال ۱۹۳۶ به خاک جمهوری سوسیالیستی ازبکستان ضمیمه گردید. در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰ نمایندگان مجلس محلی قانون حق حاکمیت ملی را تصویب کرده و در ۹ ژانویهٔ ۱۹۹۲ از جمهوری خودمختار به جمهوری قره‌قالپاقستان تغییر نام داد. بعضی از دانشمندان، جمهوری قره‌قالپاقستان را بانک و منبع عظیم ذخایر باستان‌شناسی لقب داده‌اند. در این منطقه بیش از ۳۰۰ پایگاه باستان‌شناسی از دوران باستان و قرون وسطی تا زمانیکه خوارزم جزو خاک ایران بود ؛ وجود دارد.
Remove ads
تجزیه‌طلبی
مطابق اصل ۷۴ قانون اساسی ازبکستان، منطقه خودمختار قره‌قالپاقستان حق جدایی از ازبکستان به‌واسطهٔ همه‌پرسی را داراست. با توجه به تلاش رئیس جمهور ازبکستان برای حذف این اصل، در سال ۲۰۲۲ میلادی (۱۴۰۱ ه.ش) شورشی صورت گرفت که چند ده کشته و هزاران مجروح بر جا گذاشت. پولاد آهونوف، یکی از رهبران جامعه قره‌قالپاقستان که در تبعید و در سوئد زندگی می‌کند، هشدار داد که با توجه به بافت متنوع قومی در این منطقه احتمال بروز درگیری میان جامعه قره‌قالپاق که خواهان حفظ حق تجزیه و خودمختاری منطقه است، با ازبک‌های حامی دولت ازبکستان وجود دارد.[۲]
جایگاه حقوقی
این جمهوری، پرچم و نمادهای ملی و سرود و قانون اساسی و دولت خود را دارد. رئیس‌جمهور این منطقه رئیس شورای عالی و مجلس این جمهوری است. رئیس دولت، رئیس انجمن وزیران جمهوری قره‌قالپاقستان است. جمهوری قره‌قالپاقستان حق جدایی از ازبکستان را به واسطهٔ همه‌پرسی داراست. پول ملی این منطقه، ارز رایج کشور ازبکستان است.
جمعیت
- کل جمعیت: ۱٬۶۲۳٬۱۰۰ نفر (۲۰۰۹)
بافت جمعیتی
حدود نیمی از جمعیت در شهرها و شهرک‌ها، و بقیه در حومهٔ شهر زندگی می‌کنند.
ترکیب قومیتی
از زمان تاسیس اولین واحد تقسیماتی خودمختار قره‌قالپاق پس از انحلال مملکت خوارزم شوروی در سال ۱۹۲۴ میلادی تا به امروز، ترکیب قومیتی قره‌قالپاقستان در سرشماری‌های مختلف به نسبت بدون تغییر چندانی باقی مانده. در بیست سالِ گذشته اما، جمعیت قزاق این منطقه، به دلایل مختلف، از این منطقه به کشور همسایه قزاقستان کوچ کرده‌اند و نسبت جمعیتی آنها کاهش یافته است.
در سرشماری سال ۲۰۲۱ میلادی، ترکیب قومیتی قره‌قالپاقستان به شرح زیر بود: [۳]
- ازبک‌ها: ۷۷۷٬۳۷۰ نفر (۴۰٫۴٪)
- قره‌قالپالق‌ها: ۷۱۱٬۴۵۲ نفر (۳۶٫۹٪)
- قزاق‌ها: ۲۹۷٬۰۸۳ نفر (۱۵٫۴٪)
- ترکمن‌ها: ۱۰۳٬۶۲۷ نفر (۵٫۴٪)
- باقی نیز (۱٫۹٪) متشکل از قومیت‌های دیگر همچون: روس، تاجیک، اوکراینی، ترکمن، کره‌ای و تاتار.
Remove ads
تقسیمات کشوری
خلاصه
دیدگاه
_-_colored.png)
_-_colored.png)
جمهوری قره‌قالپاقستان متشکل از یک شهر «در سطح شهرستان» و ۱۶ شهرستان است.
در دوران اتحاد جماهیر شوروی
در سال ۱۹۳۱ در دوران اتحاد جماهیر شوروی این جمهوری دارای ۱۱ شهرستان به شرح ذیل بوده‌است:
- شهرستان قره‌اوزک به مرکزیت شهر قره‌اوزک
- شهرستان کگیلی به مرکزیت شهر نوکوس
- شهرستان قبچاق به مرکزیت شهر قبچاق
- شهرستان قونغیرات به مرکزیت شهر قونغیرات
- شهرستان مویناق به مرکزیت شهر مویناق
- شهرستان تامدی به مرکزیت شهر تامدی‌بلاغ (این استان در سال ۱۹۴۳ به استان بخارا (ازبکستان) ضمیمه گشت)
- شهرستان تخته‌کوپیر به مرکزیت شهر تخته‌کوپیر
- شهرستان تورت‌کول به مرکزیت شهر تورت‌کول (شوراخان سابق)
- شهرستان خواجه‌ایلی به مرکزیت شهر خواجه‌ایلی
- شهرستان چیمبای به مرکزیت شهر چیمبای
- شهرستان شیخ اباض به مرکزیت شهر شیخ اباض
Remove ads
سرود ملی قره‌قالپاقستان
خلاصه
دیدگاه
به عنوان جمهوری خودمختار، با حقوق محفوظه در قانون اساسی ازبکستان، جمهوری قره‌قالپاقستان از سال ۱۹۹۳ میلادی به بعد، سرود ملی رسمی خویش، به زبان قره‌قالپاقی داشته.
آهنگ سرود ملی قره‌قالپاقستان، توسط «نجیم‌الدین محمدالدینوف» و متن آن توسط «ابراهیم یوسفوف» نوشته شده است.
Remove ads
دانشگاه‌ها
- دانشگاه دولتی قره‌قالپاقستان
- مؤسسهٔ تربیتی و آموزشی دولتی نوکوس
- شعبهٔ مؤسسهٔ پزشکی تاشکند
- شعبهٔ فناوری اطلاعات دانشگاه تاشکند
- واحد کشاورزی دانشگاه دولتی تاشکند
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جمهوری قره‌قالپاقستان موجود است.
پیوند به بیرون
Uzbekistan: Administrative Divisions (population and area) بایگانی‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine, World Gazetteer.
منابع
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads