سرسلسه این دودمان فردی به نام مهران، از خویشاوندان دور ساسانیان بود که در منطقه گردمان در اوتیک ساکن شد. او احتمالاً از شاخه‌ای از خاندان مهران بوده است که از هفت خاندان بزرگ ایران بودند و دو دودمان دیگر آنها بر ایبری (سلسله خسرویان) و گوگارک فرمان می‌راندند.

چگونگی دستیابی مهرانیان به تخت ارانشاهی (پادشاهی اران) نامشخص است. گفته شده است که جد آنها مهران، حکومت بر گاردمان را از خسرو پرویز پادشاه ساسانی (حک. 590–628) دریافت کرده است. ^[۳] در ح. 600 میلادی، مهرانیان تمام اعضای خاندان آرانشاهیک را به استثنای فردی به نام زرمهر که با مهرانیان وصلت کرده بود، نابود کردند. ^[۴] این بدین سبب بود که خاندان آرانشاهیک هنوز در اران که در ابتدا تا زمان سرنگونی‌شان بر آن حکومت می‌کردند^[۴] تا حدودی اقتدار داشتند. ^[۵] سپس مهرانیان تمام اران را فتح نموده، خود را ارانشاه خواندند، اما بدون پذیرش جایگاه سلطنتی آن. ^[۶] ^[۴] بنابراین رئیس خاندان، «ارباب گاردمن و حاکم اران» بود. ^[۷]

از برجسته‌ترین حکام این خاندان در قرن هفتم میلادی، وراز گریگور، پسرش جوانشیر، و وراز تیرداد یکم بودند. مهرانیان عنوان ارانشاهان (یعنی شاهان اران) را برای خود برگزیدند. حکومت این دودمان پس از کشته شدن وراز تیرداد دوم توسط نرسه پیلپیان در سال‌های ۸۲۲–۸۲۳ میلادی به پایان رسید. ^[۱]

زان پس سهل سمباتیان، از نوادگان خاندان ارانشاهیک که پیشتر به آن اشاره شد، عنوان ارانشاه را بر خود نهاد و بر بخش قابل توجهی از اران حکومت کرد.

تاریخچه

مهرانیان اران

منابع