From Wikipedia, the free encyclopedia
یک توزیع لینوکس یا توزیع گنو/لینوکس[1][2][3][4][5][6][7] که به اختصار توزیع نیز گفته میشود، سیستمعاملی است که بر پایهٔ هسته لینوکس یا دیگر هستههای بر پایهٔ لینوکس مانند لینوکس-لیبره ساخته شده باشد. معمولاً توزیعهای لینوکس دسکتاپ نه تنها شامل اجزای اصلی سیستمعامل بلکه مجموعهٔ بزرگی از نرمافزارهای کاربردی مانند پردازشگرهای متنی، صفحه گستردهها، پخشکنندههای چند رسانهای، برنامههای پایگاه داده و غیره را نیز شامل میگردند.
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای مورد استفاده در ویکیپدیا نیست. |
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
از آنجا که هر توزیع لینوکسی بهسادگی افزونههایی بر هستهٔ کنونی لینوکس هستند، هر توزیع را یک «فراهسته» مینامیم؛ مانند فراهستهٔ اوبونتو، یا فراهستهٔ فدورا.
سیستمعامل، شامل هستهٔ لینوکس و یک سری کتابخانهها و برنامههای سودمند دیگر از پروژه گنو، همراه با قابلیت پشتیبانی از گرافیک که بهوسیلهٔ سامانه پنجره اکس مهیا شدهاست، میباشد. یک سری از توزیعها که از نظر اندازه، بهینهسازی شدهاند، ممکن است سامانه پنجره اکس را نداشته و تمایل بیشتری برای استفاده از برنامههای سودمند همانند آن مثل busybox, uclibc یا dietlibc را داشته باشند.
هماکنون بیش از ۶۰۰ توزیع موجود است که تقریباً ۵۰۰ توزیع از آن در حال توسعهٔ فعال هستند و بهطور مداوم مورد تجدید نظر و بهبود قرار میگیرند.[8]
چون اکثراً هسته و بستههای مورد پشتیبانی، از مجموعهای از نرمافزارهای آزاد و متن باز تشکیل شدهاند، توزیعهای لینوکس شکلهای زیادی گرفتهاند، از یک سیستم کاربر خانگی کامل و سیستمعامل سرور، تا محیطهای کوچک (بهطور معمول برای استفاده در سیستمهای توکار، یا برای راهاندازی از دیسک فلاپی). جدا از نرمافزارهای دلخواه معین (همانند نصب کنندههای بسته و ابزارهای تنظیمات) یک توزیع بهطور ساده اشاره به یک مجموعهٔ مشخصی از برنامههای کاربردی دارد که بر روی یک سری کتابخانه، که با یکی از نسخههای هسته هماهنگ شده، نصب شدهاست، طوریکه قابلیتهای خارج از جعبهاش، اکثر نیازهای مجموعه کاربران نهاییش را تأمین میکند.
شاید بتوان بین توزیعهای تهیه شدهٔ تجاری، همانند فدورا (ردهت)، اپن سوزه (ناول)، اوبونتو (کنونیکال) و مندریوا و توزیعهای جامعهای همانند دبیان و جنتو تمایز قائل شد، اما با این وجود باید دانست که توزیعهای دیگری هم داریم که نه از شرکتها مشتق شدهاند نه از جامعه؛ شاید معروفترینشان، اسلکور باشد.[پانویس 1][الفاظ طفرهآمیز]
قبل از اولین توزیع لینوکس، استفادهکنندهای که میخواست کاربر لینوکس باشد، باید همانند یک حرفهای در یونیکس میبود، نه فقط اینکه بداند چه کتابخانهها و برنامههای اجراییای نیاز است تا یک سیستم بتواند راهاندازی شود، بلکه حتی جزئیات مهمی دربارهٔ پیکربندی و جایگاه فایلها در سیستم را هم باید میدانست.
بعد از آزادسازی لینوکس در ذیل GPL، به سرعت توزیعهای اولیه با هدف ارائه هستهٔ لینوکس در قالب سیستمعاملی متشکل از بستههای آزاد گنو پا به عرصه وجود گذاشتند. توزیعهای اولیه عبارتند از:
در این میان تمام این توزیعها، توسط توسعهدهندگان به فراموشی سپرده شدند. لینوکس SLS که به دلیل تغییر فرمت با عدم رضایت کاربران روبرو شده بود، در قالب توزیع جدید اسلکور، که پَتریک وولکردینگ با بهینهسازی فرایند نصب (یکسان کردن نصب کرنل، گنو و …) از توزیع SLS مشتق کرده بود، در ۱۶ ژوئیه ۱۹۹۳ به صورت عمومی ارائه شد که تاکنون نیز به عنوان قدیمیترین توزیع فعال لینوکس، توسعه آن ادامه دارد.[پانویس 1]
در آغاز کاربران بهعنوان معادلی برای اماسداس و سیستمعامل ویندوز مایکروسافت، به سمت توزیعهای لینوکس جذب شدند. اکثر استفادهکنندگان اولیه، در سر کارشان یا در مدرسه با یونیکس آشنا بودند. آنها لینوکس را به دلیل پایدار بودنش، هزینهٔ پایین و موجود بودن کد سورس اکثر نرمافزارهای آن پذیرفتند. توزیعها در آغاز بهطور ساده برای کمک بودند، اما امروزه تبدیل به انتخاب معمول شدهاند. حتی برای کاربران حرفهای یونیکس و لینوکس. تا این تاریخ، لینوکس محبوبیت خودش را بیشتر در بازار سرورها ثابت کرده، بهطور اصولی برای سرورهای وب و پایگاه داده (همچنین نگاهی بیندازید به LAMP)، تا در بازار دسکتاپ.
یک توزیع معمول لینوکس از قسمتهایی شامل هسته لینوکس، کتابخانهها و ابزارهای GNU، نرمافزارهای اضافی، مستندات، سیستم پنجره، مدیر پنجره و یک محیط دسکتاپ تشکیل شدهاست. بیشتر نرمافزارهای شامل شده، بهصورت نرمافزار آزاد/متن باز موجود هستند که توسط نگهدارندگانشان بهصورت باینری کامپایل شده و هم بهصورت سورس توزیع میشوند، که به کاربران امکان میدهد که کد منبع را در صورت تمایل، کامپایل کنند. نرمافزارهای دیگری که در برخی توزیعهای موجود هستند ممکن است بهصورت انحصاری باشند و ممکن است بهصورت متن باز موجود نباشد.
بسیاری از توزیعها، سیستمهای نصب مناسبی، همانند نصبهایی که توسط سیستمهای عامل مدرن دیگر فراهم شدهاست، تولید میکنند. توزیعهایی که بر پایهٔ خودشان هستند همانند جنتو لینوکس، T2 و «لینوکس از پایه»، سورس کد تمام نرمافزار را فراهم میکنند و تنها باینریهای هسته لینوکس، ابزارهای کامپایل و یک نصاب را فراهم میکنند؛ نصاب تمام نرمافزار را در ساختار معماری خاص کامپیوتر کاربر، کامپایل میکند.
بهطور معمول توزیعها از بستهها تشکیل شدهاند. هر بسته حاوی یک سرویس یا برنامه خاص است. بهطور مثال بستهای برای مدیریت عکسهای PNG، بستهٔ شامل فونت یا یک مرورگر وب. بهطور معمول کدهای کامپایل شده و آماده در بستهها قرار میگیرد، بستهها بیشتر توسط سیستمها مدیریت بسته (PMS) نصب و حذف میشوند و کمتر بهصورت یک فایل آرشیوی منتشر میگردند. هر بسته برای یک سیستم مدیریت بستهٔ خاص آماده میشود و حاوی اطلاعاتی مانند دیگر بستههای وابسته، توضیحات بسته، و نسخه میباشد. سیستم مدیریت بسته از این اطلاعات برای انجام بروزرسانی خودکار به نسخهٔ جدیدتر، کنترل و نصب خودکار بستههای وابسته به یک بستهٔ خاص استفاده میکند. تعداد نرمافزارهای موجود برای توزیعهای لینوکس بسیار بیش از تعدادیست که بهصورت پیشفرض در توزیعها پشتیبانی میشود، بسیار معمول است که افراد خواستار نصب یک نرمافزار که بهصورت پیشفرض در توزیع وجود ندارد را نصب کند، بهطور مثال نسخهٔ جدیدتر نرمافزاری که بهصورت پیشفرض در توزیع شما میباشد، یک محیطگرافیکی جدید (بصور مثال KDE بهجای Gnome)، اگر نرمافزار اضافی مورد نظر تنها بهصورت سورس کد موجود باشد شما باید آن را بر روی سیستم خود کامپایل نمایید و نصب و کنترل موجود بودن دیگر بستههای مورد نیاز آن نیز به عهدهٔ شما خواهد بود، اما اگر نسخهٔ قدیمی نرمافزار در سیستم نصب و پشتیبانی شده باشد، نصب شدن نسخهٔ جدید میتواند همسانسازیهای انجام شده با سیستم مدیریت بسته را بهم زده در این صورت سیستم مدیریت بسته دیگر قادر به بروزرسانی آن نرمافزار نخواهد بود و شما باید این کار را بهصورت دستی انجام دهید. اکنون اغلب توزیعها برای نصب بستههای حیاتی و اصلی سیستم مانند هستهسیستمعامل از یک پیکربندی خاص و از پیش تعیین شده پیروی میکنند، تنها تعداد اندکی از توزیعها نیاز به پیکربندی و تنظیمات در زمان نصب اولیهٔ سیستمعامل را دارند. این کار نصب لینوکس را برای کاربران سادهتر و روانتر کردهاست، ولی این سادگی همیشه قابل قبول نیست، اگر شما نیاز به کاربردهای خاص دارید باید زمانی را برای پیکربندی دستی و کنترل کارکرد صحیح نرمافزارهایی که نیاز دارید اختصاص دهید. در برخی از توزیعها نیاز به زمان زیادی برای تنظیم و پیکربندی نرمافزارهای موجود در همان توزیع دارید ولی در برخی دیگر ابزارهایی برای این کار به شما کمک میکنند تا بسیار سادهتر انجام شود.
یک توزیع لینوکس ممکن است در یکی یا چند دستهٔ زیر قرار بگیرد:
تنوع موجود در توزیعهای لینوکس به نیازهای فنی، سازمانی و اخلاقی تولیدکنندگان و کاربران آن برمیگردد، در مجوز نرمافزار آزاد هر کاربر علاقهمندی که به مقدار کافی اطلاعات داشته باشد قادر است با انجام تغییرات دلخواه در توزیعهای موجود توزیع مورد علاقهٔ خود که همسو با نیازهایش است تولید کنید.
راههای خیلی زیادی برای نصب یک توزیع لینوکس وجود دارد:
Anaconda یکی از رایجترین نصابها توسط ردهت انترپرایس، فدورا و سایر توزیعها است که برای سادهسازی روند نصب استفاده میشود.
بعضی از توزیعها مثل WinLinux اجازه میدهند که کاربر لینوکس روی سیستم موجود نصب شود. لینوکس روی پارتیشنی که ویندوز نصب شدهاست قرار میگیرد و از آنجا و داخل ویندوز شروع به کار میکند. یک نمونه دیگر coLinux است. همینطور ماشینهای مجازی (مانند ویرچوال باکس و ویامویر) هم اجازه میدهند که لینوکس از داخل سیستمعامل دیگر اجرا شود. برنامههای ماشینمجازی، یک محیط ایزوله را شبیهسازی میکنند که لینوکس داخل آن نصب میشود. بعد از اینکه کار نصب تمام شد، ماشین مجازی عیناً مثل یک کامپیوتر مستقل میتواند بوت شود. ابزارهای مختلفی برای ایجاد یک بوت دوگانه کامل، روی سیستمهایی که سیدیدرایو ندارند وجود دارد. قابلتوجهترین آنها عبارتند از:
برخی نرمافزارهای خاص به هیچ عنوان برای لینوکس وجود ندارند. این مسئله شامل تعداد وسیعی از بازیهای رایج کامپیوتری میشود، اگر چه، در سالهای اخیر بعضی از سازندگان بازی شروع به انتشار نسخهای از نرمافزارهایشان برای لینوکس کردهاند. بهعنوان مثال Epic Games یک نسخه از Unreal Tournament 2004 را برای لینوکس به فروش گذاشتهاست. این مسئله همچنین مورد توجه قرار گرفتهاست توسط پروژههای شبیهساز و مترجم APIهایی همانند Wine و Cadega که امکان اجرای برنامههای غیر لینوکسی را در سیستمهای لینوکس را به کار میدهند، امکانپذیر میباشد. همچنین با شبیهسازی سیستمعاملهای اختصاصی یا ترجمهٔ APIهای اختصاصی مانند APIهای WIN32 و DIRECTX مایکروسافت در APIهای محلی لینوکس این امر انجام میپذیرد. همچنین میتوان از ماشینهای شبیهسازی مانند «ویرچوال باکس» یا «ویامویر» نیز استفاده نمود.
توزیع لایو یک توزیع لینوکس است که میتواند از رسانههای ذخیرهسازی قابل جابجایی مانند دیسکهای نوری یا درایوهای فلش USB بوت، به جای نصب و بوت در یک درایو دیسک سخت استفاده کند. قابلیت حمل توزیع رایگان-نصب آن را برای برنامههای کاربردی مانند نمایش، استفاده از کامپیوتر کسی دیگر، عملیات بازیابی، یا به عنوان رسانههای نصب برای توزیع استاندارد سودمند میکند. هنگامی که سیستم عامل از یک رسانه فقط خواندنی مانند یک سی دی یا دی وی دی بوت میشود، هر گونه اطلاعات کاربر که نیاز دارد تا بین جلسات جابهجا شود نمیتواند در دستگاه بوت ذخیره شود اما باید در دستگاههای ذخیرهسازی دیگر، مانند یک فلش USB بوت درایو یا یک درایو دیسک سخت نوشته شود.
بسیاری از توزیعهای لینوکس نسخه لایو را علاوه بر نسخه موجود فراهم میکنند که خود یک تصویر مبتنی شبکه یا قابل حمل رسانهای است که فقط برای نصب و راه اندازی مورد استفاده قرار میگیرد. مانند توزیع شامل SUSE، اوبونتو، لینوکس مینت، MEPIS و فدورا. برخی از توزیعها، از جمله ناپیکس، لینوکس، شیطان-لینوکس، SuperGamer, SliTaz گنو / لینوکس و دین: متابولیک، در درجه اول برای نسخه لایو طراحی شدهاند. علاوه بر این، برخی از توزیعهای مینیمال میتوانند بهطور مستقیم از فضای کمتر یک فلاپی دیسک بدون نیاز به تغییر محتویات هارد درایو، قابلیت اجرا را فراهم کنند.
گروه استانداردهای رایگان یک سازمانی است که توسط فروشندگان عمده نرمافزار و سختافزار با هدف بهبود قابلیت همکاری بین توزیعهای مختلف تشکیل شدهاست. استانداردهای ارائه شده خود از استاندارد پایه لینوکس بهره میبرند، که ABI و پکیجهای سیستم را برای لینوکس تعریف میکنند؛ و نیز ساختار سلسله مراتبی استاندارد فایل سیستم نمودار filenaming استاندارد را توصیه میکند، به ویژه نام دایرکتوری عمومی بر روی ریشه درخت از هر فایل سیستم لینوکس.
این استانداردها، با این حال، با محدودیتهایی، حتی در میان توزیعهای توسعه یافته توسط اعضای سازمان روبه رو شدند.
تنوع توزیعهای لینوکس بدان معنی است که همه نرمافزار بر بسته به آنچه کتابخانهها و دیگر ویژگیهای سیستم مورد نیاز است. قابل اجرا روی تمام توزیعها نیستند. بستهبندی نرمافزار و نرمافزار مخازن معمولاً به یک توزیع خاص محدود میشود، هر چند نصب و راه اندازی متقابل در برخی توزیعهای مرتبط ممکن است.
فرایند تغییر بهطور مداوم بین توزیعها را اغلب "distro hopping" میگویند. ماشینهای مجازی مانند VirtualBox و ایستگاه کاری VMware سختافزار را مجازیسازی میکنند تا به کاربران تست رسانه زنده را روی یک ماشین مجازی اجازه دهند. برخی از وب سایتها مانند DistroWatch لیستی از توزیعهای محبوب، و لینک به تصاویری از سیستم عامل را به عنوان راهی برای به دست آوردن یک برداشت اولیه از توزیعهای مختلف ارائه میکنند. ابزارهایی برای کمک به مردم در جهت انتخاب توزیع وجود دارند. مانند چندین نسخه از انتخابگر توزیع لینوکس، و از ابزار جستجو بسته whohas. راههای آسانی برای امتحان چند توزیع لینوکس قبل از تصمیمگیری وجود دارد. مانند Multi Distro که یک توزیع Live CD است که شامل نه توزیع صرفه جویی در فضا است]
سختافزار کامپیوتر معمولاً با سیستم عاملهای دیگر به غیر از لینوکس که در حال حاضر توسط تولیدکننده تجهیزات اصلی (OEM) نصب میشود، به فروش میرسد. در مورد IBM PC سیستم عامل سازگار معمولاً ویندوز مایکروسافت است، در مورد کامپیوتر اپل مکینتاش همواره یک نسخه از سیستم عامل اپل مورد نیاز است که در حال حاضر MacOS نام دارد. سان مایکروسیستمز با سختافزار SPARC که در سولاریس نصب شده به فروش میرسد؛ کنسولهای بازی ویدئویی مانند ایکس باکس، پلی استیشن، و دیگر دستگاهها سیستم عامل اختصاصی خود را دارند. این قضیه سهم بازار لینوکس را محدودیت میکند: مصرفکنندگان از وجود یک جایگزین بیاطلاع هستند، آنها باید با تلاشی آگاهانه اقدام به استفاده از سیستم عاملهای مختلف کنند، و باید یا انجام نصب و راه اندازی را خود انجام دهند، یا با کمک یک دوست، فامیل، یا یک حرفهای سیستم را نصب کنند. با این حال، ممکن است سختافزاری همراه با لینوکس نصب شده خریداری شود. لنوو، هیولت پاکارد، دل، Affordy، [۳۶] و System76 و custom-order PC manufacturers سیستمهای لینوکس را میسازند (اما احتمالاً با کلید ویندوز بر روی صفحه کلید). راه حل Fixstars (ترا سافت) کامپیوترهای Macintosh و پلی استیشن ۳ را با لینوکس Yellow Dog نصب شده به فروش میرساند. دستگاههای رایج تعبیه شده به لینوکس به عنوان پیشفرض عبارت اند از: دستگاه ادوات NSLU2 NAS، و TiVos ضبط ویدئوهای شخصی و تلفنهای مبتنی بر لینوکس (از جمله گوشیهای اندروید)، PDAها و پخشکنندههای موسیقی قابل حمل.
توافقنامه مجوز کاربر نهایی (EULA) در اپل به مصرفکننده این فرصت را میدهد که مجوز را رد کرده و وجه پرداختی را بازپس گیرد. مجوز فعلی مایکروسافت ویندوز خط مشی بازپرداخت را تعیین کردهاست. با نسخههای قبلی ویندوز، اگر تولیدکننده موفق به ارائه بازپرداخت توسط دعاوی قضایی در دادگاه نشده باشد، ممکن بود بازپرداخت کسب شود در ۱۵ فوریه سال ۱۹۹۹، یک گروه از کاربران لینوکس در اورنج کانتی، کالیفرنیا در "روز بازپرداخت ویندوز" اعتراضی در تلاش برای تحت فشار قرار دادن مایکروسافت به صدور بازپرداخت برگزار کردند. در فرانسه، Linuxfrench و سازمان AFUL(انجمن رایگان نرمافزار کاربران فرانسوی زبان (با نرمافزار رایگان فعال روبرتو دی کاسمو جنبش "ویندوز Detax" را آغاز کردند، که به دادخواست ۲۰۰۶ علیه "Racketware با ۳۹٬۴۱۵ امضا منجر شد و شاخه DGCCRF دولت فرانسه چندین شکایت علیه نرمافزار همراه آن دریافت کرد. در ۲۴ مارس۲۰۱۴، دادخواست جدید بینالمللی توسط AFUL بر روی پلت فرم Avaaz راه اندازی شد، که به چندین زبان ترجمه و توسط سازمانهای بسیاری در سراسر جهان پشتیبانی شد.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.