معمر قذافی
رهبر و سیاستمدار لیبیایی / From Wikipedia, the free encyclopedia
معمر محمد ابومنیار القذافی (حدود ۱۹۴۲ – ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱) انقلابی، سیاستمدار و نظریهپرداز سیاسی اهل لیبی بود. او از ۱۹۶۹ تا ۲۰۱۱ رهبر دفاکتو لیبی بود؛ ابتدا از ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۷ بهعنوان رئیس انقلابی جمهوری عربی لیبی و سپس از ۱۹۷۷ تا ۲۰۱۱ بهعنوان «رهبر برادرانهٔ» جماهیری عربی خلق سوسیالیستی عظمای لیبی. وی در اول سپتامبر سال ۱۹۶۹ میلادی با کودتایی آرام حکومت محمّد ادریس سنوسی، پادشاه وقت لیبی را سرنگون ساخت.[7] او پس از کودتا، سیستم حکومتی لیبی را بر اساس ترکیبی از سوسیالیسم و اسلام طراحی کرده و تا سال ۱۹۷۷ رئیس کشور لیبی بود.[8] او در سال ۱۹۷۷ از منصب رسمی ریاست شورای فرماندهی انقلاب لیبی کنارهگیری کرد و مدعی شد که فقط یک نماد ملی خواهد بود. که هیچگاه به این تعهد پایبند نبود، و در تمام امور کشوری دخالت داشت[9][10] و رژیمش یک دیکتاتوری فردی بود.[11]
معمر قذافی | |
---|---|
رهبر برادرانه و راهنمای انقلاب لیبی | |
دوره مسئولیت ۲ مارس ۱۹۷۹ – ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱[persian-alpha 1] | |
رئیسجمهور | ببینید
|
نخستوزیر | |
پس از | مقام ایجادشده |
پیش از | مقام منحلشده |
رئیس شورای فرماندهی انقلابی لیبی | |
دوره مسئولیت ۱ سپتامبر ۱۹۶۹ – ۲ مارس ۱۹۷۷ | |
نخستوزیر | |
پس از | محمد ادریس سنوسی (به عنوان پادشاه لیبی) |
پیش از | خودش (بهعنوان رئیس کنگره عمومی خلق) |
دبیرکل کنگره عمومی خلق لیبی | |
دوره مسئولیت ۲ مارس ۱۹۷۷ – ۲ مارس ۱۹۷۹ | |
نخستوزیر | عبدالعاطی العبیدی |
پس از | خودش (بهعنوان رئیس شورای فرماندهی انقلابی لیبی) |
پیش از | عبدالعاطی العبیدی |
نخستوزیر لیبی | |
دوره مسئولیت ۱۶ ژانویه ۱۹۷۰ – ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۲ | |
پس از | محمود سلیمان مغربی |
پیش از | عبدالسلام جلود |
رئیس اتحادیه آفریقا | |
دوره مسئولیت ۲ فوریه ۲۰۰۹ – ۳۱ ژانویه ۲۰۱۰ | |
پس از | جاکایا کیکوته |
پیش از | بینگو و موتاریکا |
اطلاعات شخصی | |
زاده | معمر محمد ابومنیار القذافی[6] ح. ۱۹۴۲ قصر ابو هادی، لیبی ایتالیا |
درگذشته | ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ (۶۹ سال) سرت، لیبی |
علت مرگ | جراحت بر اثر گلوله |
آرامگاه | مکانی نامعلوم در صحرای لیبی |
ملیت | لیبی |
حزب سیاسی |
|
همسر(ان) |
|
فرزندان | ۱۰
پسران (۸) دختران (۲)
|
اقامتگاه | بابالعزیزیه |
محل تحصیل |
|
امضا | |
خدمات نظامی | |
وفاداری |
|
خدمت/شاخه | ارتش لیبی |
سالهای خدمت | ۱۹۶۱–۲۰۱۱ |
درجه | سرهنگ |
فرمانده | نیروهای مسلح لیبی |
جنگها/عملیات |
حکومتِ طولانیمدتِ سرهنگ قذافی از کودتای ۱۹۶۹ میلادی تا سرنگونی در نتیجهٔ انقلاب لیبی در سال ۲۰۱۱، یکی از طولانیترین دورههای زمامداری در طولِ تاریخ بود.[12] در طی دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی، لیبی تحت رهبری قذافی، از سوی غربیها، یک کشور حاشیهای به حساب میآمد،[13][14] که ستم ناشی از اختلافات داخلی، تروریسم، قتل و غارت توسط رهبران را نشان میداد، که در این اثنا قذافی مبادرت به اندوختن چندین میلیارد دلار ثروت برای خودش و خانوادهاش کرد.[15] معمر قذافی بر پایهٔ فلسفهٔ سیاسی و ملیگرایانهای که در کتاب سبز تشریح کردهبود، در سال ۱۹۷۷ میلادی نام جمهوری عربی لیبی را به «جماهیریه عربی سوسیالیستی خلق عظیم لیبی»[پ 1] تغییر داد. وی در سال ۱۹۷۹ میلادی لقب نخستوزیر را کنار گذاشت و از آن پس «برادرْ رهبر» یا «راهنمای انقلاب سوسیالیستی لیبی» نامیدهشد.[16][17] قذافی از حامیان شرکت آُپیک بود که تور پانآفریکان برای ایالات متحدهٔ آفریقا را رهبری کرد.[18] پس از بمباران لیبی در سال ۱۹۸۶ میلادی و تحریمهای اقتصادی بر ضدّ این کشور از سوی سازمان ملل، تغییراتی در رفتار لیبی صورت گرفت. این تغییرات عبارتند از: برقراری روابط اقتصادی و همکاریهای امنیتی نزدیک با غرب، همکاری و شرکت در بررسی پروندهٔ حمایت لیبی از تروریسم؛ پرداخت غرامت به بازماندگان حوادث تروریستی منتسب لیبی؛ کنار نهادن برنامهٔ دستیابی به سلاح هستهای. در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۳ و تنها ۶ روز پس از دستگیری صدام حسین، قذافی اعلام کرد که برنامهٔ تولید سلاحهای کشتار جمعی خود را متوقف کرده و از بازرسیهای بینالمللی برای اطمینان از این موضوع استقبال میکند.[19] مجموعهٔ این تغییرِ رفتارها منجر به برداشته شدن تحریمهای سازمان ملل متحد علیه لیبی در سال ۲۰۰۳ میلادی شد. معمر قذافی در فوریهٔ ۲۰۰۹ میلادی بهعنوان رئیس دورهای اتحادیهٔ آفریقا انتخاب شد.[20][21][22]
در فوریهٔ ۲۰۱۱ میلادی گروهی از معترضان سیاسی که از مخالفان و معترضان جدید تونس و مصر و دیگر بخشهای جهان عرب الهام گرفته بودند ضد دولت قذافی در لیبی به پا خاستند و این موضوع بهسرعت به یک شورش عمومی مبدل شد و مخالفان در شهر بنغازی شورای انتقالی را تأسیس کردند. این امر لیبی را به ورطهٔ جنگ داخلی بین نیروهای دولت و نیروهای مخالف (تحت حمایت ناتو) کشاند. سازمان ملل با تصویب قطعنامهٔ شمارهٔ ۱۹۷۳ با هدف حمایت از غیرنظامیان، خواستار ایجاد منطقهٔ پروازممنوع بر فراز لیبی شد. داراییهای قذافی و خانوادهاش مصادره شده و دادگاه جنایات جنگی، حکم بازداشت او و پسرش سیفالاسلام به همراه برادرخواندهاش عبدالله السنوسی را صادر نمود و از طریق اینترپل آنان را تحت تعقیب قرار داد.[6][23][24][25] در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۱ شورای انتقالی کرسی لیبی در سازمان ملل را تصاحب کرد.[26] قذافی عهد کرد که در برابر شورشیان و نیروهای خارجی مقاومت کند تا بهگفتهٔ خودش در راه وطن شهید شود.[27][28]
در روز ۲۸ مهر ۱۳۹۰، قذافی درحالی که از ناحیهٔ دو پا زخمی شده بود توسط نیروهای انقلابی دستگیر شد و پس از چند ساعت کشته شد. شورای انتقالی میگوید او پس از دستگیری در تبادل آتش کشته شده است در حالی که برخی این نظریه را مطرح میکنند که او توسط یکی از انقلابیون اعدام شده است. کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، خواستار انجام تحقیقات جامع در این زمینه شد.[29][30][31][32]
در واپسین روزهای فرمانروایی قذافی لیبی در شاخص توسعهٔ انسانی یکم در آفریقا و پنجاه و سوم در جهان بود.[33] هشت سال پس از سرنگونی قذافی (گزارش سال ۲۰۱۹ میلادی) سازمان ملل متحد لیبی را در رتبهٔ صد و دهم جهانی و ششم آفریقا قرار داد.[34]