زبانهای سلتی
گروهی از زبانهای همخانواده در قاره اروپا / From Wikipedia, the free encyclopedia
سِلتی که کِلتی یا سلتیک (Celtic)[پاورقی 1] نیز نامیده میشود، نام گروهی از زبانهای هم خانواده در قاره اروپا است.
سلتی | |
---|---|
پراکنش: | در گذشته در تمام اروپا رایج بوده؛ امروزه کورنوال، ولز، اسکاتلند، ایرلند، برتاین (استان), جزیره من، استان چوبوت و نوا اسکوشیا |
تبار: | هندواروپایی |
نیا: | نیا-سلتی |
زیرگروهها: |
سلتی قارهای † (جغرافیایی)
|
ایزو ۲–۶۳۹ / ۵ | cel |
زبان شناسی | ۵۰= (phylozone) |
گلاتولوگ | celt1248[3] |
در گذشته، برخی از دانشمندان، زبانهای رومیتبار (ایتالی) و زبانهای سلتی را زیر یک شاخهٔ فرضی هند و اروپایی به نام ایتالی - سلتی گروهبندی کرده بودند؛ اما بررسیهای اخیر نسبت به وجود این زبان مشترک تردیدهایی به وجود آوردهاست و اکنون زبانهای رومیتبار و سلتی بهطور کلی دو شاخهٔ جداگانه بهشمار میآیند که از تحول مستقل زبان هند و اروپایی مادر پیدا شدهاند.[4]
گروه سلتی از خانواده زبانهای هند و اروپایی، از نظر تاریخی و جغرافیایی، به دو بخش قارهای و جزیرهای تقسیم میشود. بخش نخست (قارهای) اکنون منسوخ شده، اما بخش جزیرهای کمابیش بکار رفته و زیرگروههای زیر را دربر میگیرد:
- بریتونی (Brythonic): شامل زبانهای برِتون (Breton)، کورنی (Cornish)، و ولزی (Welsh).
- گیلیکتبار (Gaelic): شامل زبانهای زبان ایرلندی، زبان گیلیک اسکاتلندی و مانکس (Manx).
شاخهٔ قارهای از طریق زبانی به نام زبان گیلیک (گُلی) شناخته شده که در منطقهای در حوالی کشور امروزی فرانسه گفتگو میشدهاست. زبان گالی در چند کتیبه و نام خاص معدود که از هزاره نخست پیش از میلاد به جای ماندهاست، بهطور خیلی محدودی ثبت شدهاست. تا سده پنجم میلادی از زبانهای سلتی، به ویژه زبان گیلیک، در سراسر اروپای غربی استفاده میشدهاست. اما امروزه دانش ما دربارهٔ این زبانها محدود به آن چیزی است که در جزیرههای بریتانیا و ایرلند باقی ماندهاست.
سلتی جزیرهای خود به دو شاخه دیگر، یعنی بریتانیا و گایدلی تقسیم میگردد. زبان ولزی که آثار آن از قرن یازدهم ثبت و مشاهده گردیده، یک زبان بریتانی است؛ برتونه که در شمال فرانسه گفتگو میشود و کورنوالی که در قرن هجدهم از میان رفت، نیز از زبانهای بریتانی هستند. نخستین زبان گایدلی ثبت شده، ایرلندی باستان است که در کتیبههای قرن چهارم و متون متعددی از قرن ششم میلادی ضبط شدهاست. دو زبان امروزی از ایرلندی باستان منشعب شدهاند: ایرلندی نو که هنوز در بخش غربی سرزمین ایرلند گفتگو میشود و در مدارس ایرلند تدریس میگردد، و زبان گیلی اسکاتلندی که در سرزمینهای کوهستانی و جزایر اسکاتلند و جزیرهٔ کیپ برتون در نوا اسکوشیا همچنان به کار میرود.[4]