گاسترولاسیون
From Wikipedia, the free encyclopedia
در زیستشناسی تکوینی، گاسترولاسیون (به انگلیسی: Gastrulation) عبارت "گاسترولا" و "گاسترولاسیون" توسط ارنست هکل در اثر خود به نام "Biology of Calcereous Sponges"[1] معرفی شدند 1872. اعتبار این سخن را به لوئیس ولپورت، محور های بدن را تشکیل داده (مثل محورهای پشتی-شکمی قدامی-خلفی)، و همچنین برخی از انواع سلولهایی که قرار است در آینده تبدیل به لوله گوارشی (احشاء) شوند را درونی سازی کند.[2]
در جانداران سهلایه رویانی، گاسترولا سه لایه ای می باشد. این سه لایه را لایههای زایا نامیده که به نام های اکتودرم (لایه بیرونی)، مزودرم (لایه میانی)، و اندودرم (لایه داخلی) شناخته می شوند.[3][4] در جانداران دولایه رویانی چون گزندهتباران و شانهدارتباران، گاسترول تنها شامل اکتودرم و اندودرم می شود. این دو لایه را برخی مواقع هیپوبلاست و اپیبلاست هم می نامند.[5]
گاسترولاسیون بعد از تسهیم و تشکیل بلاستولا رخ می دهد. به دنبال گاسترولاسیون، اندامزایی رخ می دهد، که در آن تک تک اعضا در لایههای زایای تازه شکل یافته تکوین پیدا می کنند.[6] هر لایه در رویان درحال تکوین تبدیل به یک بافت یا عضو خاص می گردد.
- اکتودرم در مهرهداران منجر به اپیدرمیس، دستگاه عصبی و ستیغ عصبی می شود.[2]
- اندودرم منجر به بافت پوششی دستگاه گوارشی، دستگاه تنفسی و اعضای دستگاه گوارشی مرتبط با آن چون کبد و لوزالمعده می شود.[2]
- مزودرم منجر به انواع مختلف سلولی چون ماهیچهها، استخوانها، و بافت همبند می شود. در مهرهداران، مشتقات مزودرم شامل نوتوکورد، قلب، خون و عروق خونی، بافت چربی، غضروف دندهها و مهرهها، درمیس.[2][7]
پس از گاسترولاسیون، سلولهای درون بدن به شکل ورقههای سلولهای متصل بهم (مثل بافت پوششی) درآمده یا شبکهای از سلولهای ایزوله چون مزانشیم را تشکیل می دهند.[4][8]
گرچه که الگوهای گاسترولاسیون، تغییرات بزرگی را در سرتاسر فرمانرو جانوران از خود نشان می دهند، اما این تغییرات توسط پنج حرکت سلولی بنیادین[9][2][10] طی گاسترولاسیون یکپارچه می گردند:
- درونروی (Invagination)
- درونخزیدگی (Involution)
- مهاجرت انفرادی (Ingression)
- دولایهای شدن (Delamination)
- روخزیدگی (Epiboy)
عبارت "گاسترولا" و "گاسترولاسیون" توسط ارنست هکل در اثر خود به نام "Biology of Calcereous Sponges"[11] معرفی شدند 1872. اعتبار این سخن را به لوئیس ولپورت، زیستشناس تکوینی پیشرو در این زمینه، نسبت می دهند: "مهم ترین زمان زندگی شما نه تولد، نه ازدواج و نه مرگ، بلکه گاسترولاسیون می باشد."[2][12]