پیمان ورسای
پیمانی میان نیروهای متفقین و متحدین / From Wikipedia, the free encyclopedia
پیمان ورسای (به آلمانی: Versailler Vertrag) (به فرانسوی: Traité de Versailles) (به انگلیسی: Treaty of Versailles) یکی از مهمترین پیمانهای صلح تاریخ است که به جنگ جهانی اول بین امپراتوری آلمان و متفقین خاتمه داد. درگیریهای رزمی با انعقاد آتشبس ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸، قریب به هشت ماه پیش به اتمام رسیده بود. این پیمان در ۲۸ ژوئن سال ۱۹۱۹ در کاخ ورسای در حومه پاریس به امضای دولتهای پیروز بریتانیا، ایالات متحده، فرانسه، ایتالیا و ژاپن از یک طرف و امپراتوری آلمان در طرف دیگر رسید. سایر قدرتهای مرکز پیمانهای جداگانهای با متفقین امضا کردند. پیمان ورسای از ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ به مرحله اجرا گذاشته شد.
نام بلند:
| |
---|---|
تاریخ امضا | ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹[2] |
مکان امضا | کاخ ورسای، پاریس، فرانسه[3] |
تاریخ اجرا | ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰[4] |
امضاکنندگان | قوای مرکز: متفقین: دیگر کشورها: |
زبانها | فرانسوی و انگلیسی |
یکی از مهمترین و جنجالیترین مفاد این معاهده، ماده ۲۳۱ بود که مقرر میداشت آلمان باید مسئولیت خود و متحدانش بابت ایجاد تمامی آسیبها و خسارات دوران جنگ را بپذیرد (مفاد مشابهی در پیمانهای جداگانه سایر قدرتهای مرکز نیز ذکر شده بود). این ماده بعدها به عنوان ماده «گناه جنگ» مشهور شد.
با توجه به پیامدهایی که این پیمان داشت میتوان آن را در زمره تأثیرگذارترین و سرنوشتسازترین پیمانهای تاریخ به حساب آورد. این پیمان، امپراتوری آلمان را خلع سلاح کرد، بخش گستردهای از خاک و تمامی مستعمراتش را از آن گرفت و وادار به پرداخت غرامت به متفقین ساخت. سال ۱۹۲۱، مبلغ کل این غرامتها ۱۳۲ میلیارد مارک طلا ارزیابی شد (در آن زمان ۳۱/۴ میلیارد دلار یا ۶/۶ میلیارد پوند، که تقریباً معادل ۴۴۲ میلیارد دلار آمریکا یا ۲۸۴ میلیارد پوند بریتانیا در سال ۲۰۲۱ است). در زمان امضای پیمان، برخی اقتصاددانان مانند جان مینارد کینز، عضو هیئت اعزامی بریتانیا در کنفرانس صلح پاریس، پیشبینی کردند که این معاهده بیش از حد خشن و سختگیرانه و اصطلاحاً یک «صلح کارتاژی» است و مبلغ غرامت آن قدر بالاست که نتیجه معکوس خواهد داشت. این دیدگاهها از آن زمان تا کنون موضوع مباحثه مورخان و اقتصاددانان است. از سوی دیگر، برخی چهرههای برجسته متفقین مانند فردیناند فوش معتقد بودند که این معاهده بیش از حد به آلمان ارفاق کردهاست.
مذاکرات صلح ورسای که با شرکت ۲۷ کشور از ۱۲ ژانویه تا ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹ جریان یافت، از یک طرف شاهد کشمکش بین فاتحان و مغلوبان و از طرف دیگر شاهد نزاع مابین خود فاتحان بود که بیشتر اختلاف آنها ناشی از ایدئالیسم ویلسنی و اشتهای فرانسه برای به چنگ آوردن غنائم بیشتر و همچنین خواسته فرانسه مبنی بر تضعیف آلمان از یک طرف و ترس انگلستان از تفوق فرانسه از طرف دیگر بود.[5]
نتیجه این اهداف رقیب و بعضاً متضاد میان فاتحان جنگ، مصالحهای بود که هیچکس از آن رضایت نداشت. هدف فرونشاندن و تضعیف همیشگی آلمان نیز برآورده نشد. مشکلات ناشی از این معاهده منجر به انعقاد پیمان لوکارنو شد که روابط بین آلمان و دیگر قدرتهای اروپایی را بهبود بخشید. نظام پرداخت غرامتهای جنگ نیز دوباره مورد مذاکره قرار گرفت که حاصل آن در قالب «برنامه داز» (Dawes Plan)، «برنامه یانگ» (Young Plan) و تعویق نامشخص پرداخت غرامت در کنفرانس لوزان در ۱۹۳۲ منعکس شد.
معاهده ورسای را گاهی علت جنگ جهانی دوم دانستهاند. هرچند تأثیر واقعی این معاهده به اندازهای که تصور میشد نبود، اما شرایط آن باعث ایجاد بیزاری و نفرت در آلمان و قدرتگرفتن حزب نازی شد.