فعل ربطی یا فعل اسنادی فعلی است که برخلاف فعل تام، بیانگر عمل نیست و فاعل و مفعول ندارد، بلکه بیانگر صفت یا حالتی است و نشاندهندهٔ رابطهٔ میان نهاد و گزاره است.[1] فعلی ربطی فعلی است که معنایش با صفت اسنادی یا کلمهای جانشین آن تمام شود؛ مانند: «ابنسینا دانشمند بود». صفت یا کلمهای که معنی فعل ربطی را تمام میکند نیز مسند یا مکمل نام دارد.[2]
افعالی مثل «است، بود، شد، گشت، گردید، شود، باشد، باد، هست، نیست و…» فعل ربطی محسوب میشوند.[3] فعل ربطی در هر قضیه حملی در منطق است که اصطلاحاً آن را رابطه یا نسبت حکمیه مینامند. نقش نسبت حکمیه این است که نشان میدهد میان موضوع و محمول رابطهای وجود دارد و لذا آنها را از شکل دو مفهوم مستقل خارج کرده و به شکل یک حکم یا تصدیق یا جملهٔ خبری درمیآورد. نسبت حکمیه به دو شکل کلی اثبات و نفی وجود دارد.
فعل ربطی، علاوه بر زمان حال میتوان به صورت زمان گذشته یا آینده نیز بیان شود؛ مانند «هوا طوفانی بود.»، یا «هوا طوفانی خواهد شد».
«است» و «نیست» رابط غیرزمانی نامیده میشود، زیرا محمول را بهطور مطلق برای موضوع اثبات، یا از آن سلب میکند و نسبت حُکمیه را به زمان خاصّی مقیّد نمیسازد. در حالی که وقتی فعل در زمان گذشته یا آینده بیاید، زمان در نظر گرفته میشود.
فعل ربطی میتواند ایجابی و مثبت باشد، مانند مثال «هوا طوفانی است» و میتواند سلبی و منفی باشد، مانند: «هوا طوفانی نیست.». ایجابی بودن یا سلبی بودن یک قضیه را «کیف» یا «کیفیت» آن قضیه مینامند. قضیهای که فعل ربطی آن ایجابی باشد، «موجبه» و قضیهای که فعل ربطی آن سلبی باشد، «قضیه سالبه» نامیده میشود. باید به معنای افعال ربطی مثل:است ،هست ، نیست، توجه داشت .اگر این افعال معنی وجود داشتن ،داشتن یا نداشتن ،دارد یا ندارد، بدهد فعل ربطی محسوب نمیشوند.برای مثال :(هنوزت نیست پای برزن و بام) در اینجا نیست معنای نداری یا نداشتن می دهد و اسنادی نیست . همچنین فعل( شد) اگر به معنای (رفتن) باشد اسنادی نیست .فعل باد همان باشد و اسنادی است. فعل گشتن در صورتی ربطی یا همان اسنادی است که (معنای چرخیدن و گردش کردن )ندهد و بتوان با افعال ربطی مثل (شد )و مشتقات آن جایگزین کرد.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.