گفتارهای ماکیاولی
From Wikipedia, the free encyclopedia
گفتارهایی در باب ده کتاب نخست تیتوس لیویوس (به ایتالیایی: Discorsi sopra la prima Deca di Tito Livio) یا به اختصار گفتارها، کتابی است که بهدست نیکولو ماکیاولی، فیلسوف و نظریهپرداز سیاسی ایتالیایی، در ۱۵۲۷ نگاشته شد اما در سال ۱۵۳۱، یعنی چهار سال پس از مرگ مؤلف و بههمت برناردو جونتی[یادداشت 1] برای نخستین بار و با دریافت امتیازی ویژه از سوی پاپ منتشر گردید.
این گفتارها، چنانکه از نامشان پیداست، حاشیهها و تفاسیری بر ده جلدِ نخستِ کتابِ از پیدایش روم، اثر تیتوس لیویوس، هستند که میخواهند برپایهٔ درسهای تاریخ روم باستان پایههای یک نظریهٔ سیاسی مدرن را پیافکنند. با وجود مسلم بودن اهمیت کتاب گفتارها، شهرت این اثر نتوانسته است با شهرت جهانی کتاب شهریار برابری کند، و برای همین کتاب گفتارها کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و هرجا نام «ماکیاولی» بهمیان میآید، کتاب شهریار بهخاطر میآید. افزون بر این، گفتنی است که ماکیاولی کتاب شهریار را با شتابزدگی نوشته است ولی گفتارها را پس از سه سال کار منظم و جدی نوشته و کوشیده است تا در این کتاب به پرسشهایی که در کتاب شهریار مطرح کرده بود پاسخ بدهد. با این وصف، کتاب گفتارها در مرکز تعلیمات سیاسی ماکیاولی قرار دارد و شهریار در مرتبهای پایینتر از کتاب گفتارهاست.[1] پژوهندگان زندگی و آثار ماکیاولی برآنند که درک کامل عقاید او بدون خواندن دو کتاب وی، گفتارها و شهریار، امکانپذیر نیست. میگویند که تفاوت عمدهی این دو کتاب در اینست که ماکیاولی در گفتارها «آنچه باید باشد» را و در شهریار «آنچه هست» را بیان میکند. گفتارها اصولی را بیان میکند که جمهوریها باید سرمشق قرار دهند، شهریار با شاهزادهنشینها (ایالاتی که یک دوک آنان را اداره میکند) سروکار دارد. از مقایسهی این دو کتاب خواننده به این نتیجه میرسد که ماکیاولی جمهوریخواهی مؤمن بوده و علاقهای به استبداد نداشته و نوع مختلط حکومت سلطنتی و تودهای را بهترین نوع حکومت میدانسته و ایمان داشته که هیچ حکمرانی بدون پشتیبانی ملت خود در امان نیست. بهعقیدهی وی باثباتترین دولتها آنهایی هستند که بهدست شهریارانی اداره میشوند که محدودیتهای قانون اساسی بر کارشان حکومت میکند. بهنظر ماکیاولی قضاوت مردم صحیح است. حکومت کمال مطلوب او جمهوری روم باستان بود که در این کتاب مکرر از آن یاد میکند؛[2] و او در این کتاب ساختارها و نهادهای سیاسی و قوانین مذهبی و قواعد جنگی و شخصیت بنیانگذاران و قانونگذاران این جمهوری را تشریح میکند و از قانونگذاران عصر جدید میخواهد آثار سیاسی روم قدیم را مورد توجه قرار دهند تا بهتر بتوانند اصول دولت جدید را دریابند.[3]