Explosión cámbrica

A explosión cámbrica foi un suceso na historia da vida, cando subitamente houbo unha explosión na biodiversidade do planeta. Está rexistrado nos fósiles depositados en estratos de preto de 550 millóns de anos, durante o período Cámbrico. A maioría dos animais que xurdiron desta “explosión” non deixaron descendentes, tendo moitos deles formas bastante diversas das atopadas nos animais modernos.

Historia e características

Ata o inicio do Cámbrico, a vida na Terra consistía basicamente en algas, bacterias, protozoos, celentéreos e poríferos. A fauna do período anterior ao Cámbrico é tamén coñecida como Fauna Ediacarana.

Mentres, nun curto espazo de tempo na escala xeolóxica (estimado en 5 millóns de anos), xurdiron practicamente todos os filos animais coñecidos, inclusive os precursores dos vertebrados, alén doutros que a ciencia non consegue clasificar, todos eles organismos mariños. O rexistro da existencia destes seres é evidenciado a través de fósiles atopados en poucos lugares do mundo, como en Burxes Shale, no Canadá ou na provincia de Yunnan, na China.

Formas de vida estrañas tomaron lugar nos océanos, xuntamente con trilobites, crustáceos, moluscos, anélidos, equinodermos e outros filos animais existentes hoxe en día. Animais como os Hallucixenia (non se sabe a que filo pertencía), que posuían sete pares de espiños nunha face e sete tentáculos terminando en vigorosas pinzas na outra (non se sabe cal sería seu dorso ou seu ventre), cun prolongamento en forma de tubo ou cilindro nunha extremidade e un espesamento na outra (non se sabe cal sería a súa parte anterior ou posterior); os Opabinia, con cinco ollos na súa cabeza e un órgao que dela se proxectaba, terminando nunha extremidade bifurcada; o Anomalocharis, un predador de 60 centímetros de lonxitude, semellante a un artrópodo; e o Pikaia, un verme posuidor dunha corda cartilaxinosa arredor dun nervio dorsal, probabelmente o primeiro cordado.

O único grupo de animais cun bo rexisto fósil que só apareceu despois do Cámbrico foi o filo Bryozoa, cuxos exemplares máis antigos pertencen ao Ordoviciano Inferior. Os fósiles coñecidos por Biota Vendiana (ou "biota Ediacarana"), que inclúen animais con espículas como as das esponxas e posibelmente tubos de vermes, apareceron no período que antecede ao Cámbrico, pero a localización destes fósiles nos filos hoxe en día coñecidos aínda está lonxe de estar esclarecida. O que non hai dúbida é que o Cámbrico foi unha época de extraordinaria innovación e evolución, non só en termos do número de especies, senón tamén no desenvolvemento de novos nichos e estratexias ecolóxicas, tales como a predación activa, a construción de abrigos subterráneos complexos e a aparición ou diversificación das algas mineralizadas de varios tipos, como as algas coralinas e as dasicladáceas verdes.

A Explosión Cámbrica desperta a curiosidade dos científicos, que cuestionan como a vida tería xerado subitamente, despois de millóns de anos de estabilidade e pouca diversidade, organismos tan diversos nun espazo tan curto de tempo, e por que isto xamais volveu a ocorrer. Algúns argumentan que, despois de millóns de anos xerando oxíxeno a través da fotosíntese, as algas permitiron o xurdimento de organismos aerobios complexos, que demandaban de máis oxíxeno para as súas actividades que as medusas e esponxas. Outros suxiren que cargas excepcionais de radiación emitidas por fontes externas provocarían mutacións xenéticas en altos índices, ocasionando as mudanzas morfolóxicas aleatorias observadas nos fósiles.

Boa parte desa diversidade (estímase no 85% de toda a vida no planeta) extinguiuse aínda no Cámbrico, hai preto de 490 millóns de anos, e algúns planos de organización nos animais xamais foron vistos novamente. A súa extinción en masa é máis facilmente explicada a través dunha mudanza brusca no clima do planeta (unha glaciación ou un efecto invernadoiro, talvez o impacto dun asteroide), que tería abalado os ecosistemas adaptados ás condicións anteriores, e seleccionado organismos máis adaptables a esas mudanzas.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• International Subcommission on Cambrian Stratigraphy (en alemán)