Roma
comuna italiana / From Wikipedia, the free encyclopedia
Roma[1] (AFI: /ˈroma/, pronuncia (axuda · info)) é unha cidade de 2.856.133 habitantes (2018)[2], capital da República italiana e da rexión do Lacio, provincia de Roma. Cunha área de 1.285 km² é municipio máis grande de Italia e a quinta cidade máis grande de Europa despois de Moscova, Istambul, Londres e San Petersburgo. Así mesmo é o municipio máis poboado de Italia e a cuarta cidade máis poboada da Unión Europea despois de Londres, Berlín e Madrid.[3] Tamén é o municipio europeo coa maior área de zonas verdes. A cidade ten un sistema administrativo especial, chamado Roma Capitale, rexido por unha lei estatal.[4]
Alcume | la città eterna, Вечный город, Wieczne Miasto, Věčné město, Ciudad Eterna e večno mesto | ||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Localización | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Estado | Italia | ||||||||||||||||||||||
Rexión | Lazio | ||||||||||||||||||||||
Cidades metropolitanas | Cidade metropolitana de Roma Capital | ||||||||||||||||||||||
Capital de | |||||||||||||||||||||||
Contén a división administrativa | Municipio I (en) Municipio II (en) Municipio III (en) Municipio IV (en) Municipio IX (en) Municipio V (en) Municipio VI (en) Municipio VII (en) Municipio VIII (en) Municipio X (en) Municipio XI (en) Municipio XII (en) Municipio XIII (en) Municipio XIV (en) Municipio XV (en) | ||||||||||||||||||||||
Poboación | |||||||||||||||||||||||
Poboación | 2.748.109 (2023) (2.134,69 hab./km²) | ||||||||||||||||||||||
Lingua oficial | lingua italiana | ||||||||||||||||||||||
Xeografía | |||||||||||||||||||||||
Superficie | 1.287,36 km² | ||||||||||||||||||||||
Bañado por | Río Tíber, Rio Aniene (pt) e Mar Tirreno | ||||||||||||||||||||||
Altitude | 21 m | ||||||||||||||||||||||
Comparte fronteira con | Anguillara Sabazia (pt) Campagnano di Roma (pt) Castel San Pietro Romano (pt) Albano Laziale Trevignano Romano (pt) Zagarolo (pt) Sacrofano (pt) Frascati Marino (pt) Tívoli Gallicano nel Lazio Riano (pt) Palestrina (pt) Guidonia Montecelio (pt) Pomezia (pt) Monterotondo (pt) Colonna (pt) Fiumicino (pt) Ciampino (pt) Ardea (pt) Castel Gandolfo (pt) Poli (pt) Fonte Nuova (pt) Grottaferrata (pt) Monte Compatri (pt) Formello (pt) Monte Porzio Catone (pt) Mentana (pt) San Gregorio da Sassola (pt) | ||||||||||||||||||||||
Datos históricos | |||||||||||||||||||||||
Fundador | Rómulo (pt) e Remus (en) | ||||||||||||||||||||||
Creación | 21 de abril de 814 a. C. ↔ 21 de abril de 747 a. C. | ||||||||||||||||||||||
Evento clave
| |||||||||||||||||||||||
Día festivo | |||||||||||||||||||||||
Santo padrón | Pedro e Paulo de Tarso | ||||||||||||||||||||||
Organización política | |||||||||||||||||||||||
• Alcalde | Roberto Gualtieri (2021–) | ||||||||||||||||||||||
Órgano lexislativo | Rome City Council (en) Circunscrición: sen valor, (Escano: 49) | ||||||||||||||||||||||
Membro de | |||||||||||||||||||||||
Identificador descritivo | |||||||||||||||||||||||
Código postal | 00118–00199 | ||||||||||||||||||||||
Fuso horario | |||||||||||||||||||||||
Prefixo telefónico | 06 | ||||||||||||||||||||||
Identificador ISTAT | 058091 | ||||||||||||||||||||||
Código catastral italiano | H501 | ||||||||||||||||||||||
Outro | |||||||||||||||||||||||
Irmandado con | Cidade de México Contrada della Lupa (en) Seúl Benevento Plovdiv Brasilia Washington, D.C. Pequín Sevilla Achacachi Municipality (en) Cincinnati Douala Marbella Xohanesburgo París (1956–) Toquio (1996–) Kíiv (1999–) Cracovia (2009–) | ||||||||||||||||||||||
Sitio web | comune.roma.it | ||||||||||||||||||||||
Fundada segundo a tradición o 21 de abril de 753 a. C. (aínda que escavacións recentes no sitio arqueolóxico de Lapis Níger datan a súa fundación dous séculos antes[5][6]) durante os seus tres milenios de historia foi a primeira metrópole da humanidade,[7] sendo o corazón dunha das civilizacións antigas máis importantes, que influíron na sociedade, cultura, lingua, literatura, arte, arquitectura, filosofía, relixión, dereito e costumes dos séculos seguintes.
É a cidade coa máis alta concentración de bens históricos e arquitectónicos do mundo;[8] o seu centro histórico delimitado polo perímetro que marcan as murallas aurelianas, superposición de pegadas de tres milenios, é a máxima expresión do patrimonio histórico, artístico e cultural do mundo occidental.[9] En 1980, xunto ás propiedades extraterritoriais da Santa Sé que se atopan na cidade e a basílica de San Paulo Extramuros, foi incluída na lista do Patrimonio da Humanidade da Unesco.[10][11]
Roma é unha das cidades con maior importancia na historia mundial, sendo un dos símbolos da civilización europea e centro espiritual do catolicismo, cidade santa do catolicismo e destino de peregrinación (vías romeas) e tamén a única cidade do mundo que ten no seu interior unha entidade estatal autónoma: o enclave da Cidade do Vaticano, que se atopa baixo o poder temporal do papa.[12] Por tal motivo coñecéuselle tamén como a capital de dous Estados.[13][14]
Por antonomasia, coñécese desde a antigüidade como a Urbs, Caput mundi (en galego, "cidade, cabeza do mundo") e tamén é chamada "A Cidade Eterna" (en italiano: Città Eterna).
Existen varias hipóteses sobre a orixe do nome Roma;[15] o nome podería vir:
- de Roma, filla de Italio (ou de Télefo, fillo de Hércules), esposa de Eneas ou do seu fillo Ascanio;[16]
- de Romano, fillo de Odiseo e Circe;[16]
- de Romo, fillo de Ematión, ao cal Diomedes fai fuxir de Troia;[16]
- de Romide, tirano dos latinos, que expulsou os etruscos da rexión;[16]
- de Rommylos e Romos (Rómulo e Remo), irmáns xemelgos descendentes de Ascanio que fundaron a cidade;[17]
- de Rumon ou Rumen, nome arcaico do Tíber, que tiña raíz etimolóxica análoga á do verbo grego ῥέω (rhèo) e do verbo latino ruo, que significan "fluir";[18]
- da palabra etrusca ruma, que significaba ubre, e podería polo tanto facer referencia ao mito de Rómulo e Remo, ou tamén á forma dos outeiros do Palatino e do Aventino;[19]
- do grego ῤώμη (rhòme), que significa forza;[20]
- de Roma, unha moza troiana que coñecía a arte da maxia, da cal existen referencias nos escritos do poeta Estesícoro de Himera.[21]
Roma atópase nas ribeiras do río Tíber; a aldea orixinaria desenvolveuse sobre os outeiros que están fronte á curva deste río na cal xorde un promontorio de terra coñecido como a Illa Tiberina.
Territorio
O territorio do municipio de Roma é amplo, absorbendo áreas que estiveran abandonadas por séculos, na súa maioría infestadas de paludismo e pouco aptas para a agricultura, áreas non pertencentes a ningún municipio: esténdese sobre unha superficie de 1285,31 km² e é o territorio ocupado pola cidade máis grande de Italia[22] e un dos máis extensos en contraste con outras capitais de Europa. Roma goberna unha área que polas súas dimensións é tan grande como, aproximadamente, a suma dos territorios de Milán, Nápoles, Turín, Palermo, Xénova, Boloña, Florencia, Bari e Catania, e é superior á de municipios como o de Nova York, Moscova, Berlín, Madrid e París.[23]
A densidade de poboación non é moi elevada, pola notable presenza de áreas verdes dispersas en todo o seu territorio: Roma representa un caso excepcional no mundo occidental pola vasteza de áreas verdes que serven de coroa á cidade o cal xera unha compenetración entre cidade e campo.[8] Roma, ademais, é a cidade italiana co máis alto número de municipios veciños: 29 municipios italianos máis o enclave da Cidade do Vaticano, sumando un total de 30 territorios limítrofes.
O territorio sobre o cal a cidade xurdiu e sobre o cal se desenvolveu ten unha historia xeoloxicamente complexa: o substrato recente está constituído por material piroclástico producido fai de 0.6 a 0.3 millóns de anos polos volcáns, hoxe en día inactivos, situados na área sueste da cidade, o volcán Laziale que se atopa nos actuais outeiros Albanas, e ao nordés, os montes Sabatinos. Destes depósitos fórmase gran parte dos outeiros que abundan no territorio romano. Sucesivamente a actividade fluvial do Tíber e do Aniene contribúe á erosión dos relevos e á sedimentación, caracterizando aínda máis ao terreo.
O territorio de Roma, polo tanto, presenta diversas paisaxes naturais e características ambientais: algúns relevos montañosos e outeiros (entre eles os históricos sete outeiros), as zonas forestais, o río Tíber e os seus afluentes, as marranas ou pequenos regatos típicos da paisaxe urbana, os lagos como o lago de Bracciano e o lago de Martignano así como aqueles artificiais, unha illa fluvial (a illa Tiberina), e a costa areosa do balneario de Ostia, fronte ao mar Tirreno.
Sísmicamente, Roma está clasificada como unha zona 3 (sísmicamente baixa), de acordo á Ordenanza PCM n. 3274 do 20/03/2003.[24]
Orografía
O núcleo central e antigo da cidade está constituído polos históricos Sete outeiros de Roma: o Outeiro Palatino, o Aventino, o Capitolio, o Quirinal, o Viminal, o Esquilino e o Celio. A cidade comprende tamén outros relevos, entre os cales atópanse o monte Mario, o monte Antenne, o monte Brianzo, o monte das Xoias, o monte Giordano, o Gianicolo, o Pincio, os montes Parioli, o monte Savello, o monte Sacro e o monte Verde.
Fai fronteira coas comunas de Albano Laziale, Anguillara Sabazia, Ardea, Campagnano di Roma, Castel Gandolfo, Castel San Pietro Romano, Ciampino, Colonna, Fiumicino, Fonte Nuova, Formello, Frascati, Gallicano nel Lazio, Grottaferrata, Guidonia Montecelio, Marino, Mentana, Monte Porzio Catone, Monte Compatri, Monterotondo, Palestrina, Poli, Pomezia, Riano, Sacrofano, San Gregorio da Sasola, Tívoli, Trevignano Romano, Zagarolo.
Hidrografía
A cidade, á parte do río Tíber, está atravesada tamén doutro río, o Aniene, que conflúe co Tíber na zona setentrional do territorio urbano, e por pequenos arroios como o Almone e as numerosas gabias ou margas do Agro Romano.. O municipio Roma XIII atópase fronte ao mar Tirreno (Roma é o municipio costeiro máis grande de Europa, con ao redor de 20 km de costa[25]), o municipio Roma XX sobre os lagos de Bracciano e de Martignano (co seu enclave de Polline Martignano, no parque natural rexional do complexo lacustre Bracciano-Martignano).[26])
Clima
De acordo á clasificación climática de Köppen, Roma posúe un clima mediterráneo, ou sexa un clima temperado acorde as latitudes medias, con veráns quentes,[27] particularmente suave no período da primavera e en outono.[28]
As estacións máis chuviosas son a primavera e o outono, prevalentemente nos meses de novembro e abril. O verán é quente, húmido e tende a ser seco, mentres que o inverno é xeralmente frío e chuvioso, pero con notables baixas de temperatura, e raros fenómenos neviscosos dunha certa consistencia.[29] En xeral, o clima é frecuentemente ventilado, cunha prevalencia de ventos setentrionais, como a tramontana e o grecale, e occidentais, como o maestrale, o libeccio e o ponentino, chamado así porque provén da zona relatora da cidade.
Datos climáticos para Roma (Aeroporto de Roma-Ciampino). | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Mes | Xan | Feb | Mar | Abr | Mai | Xuñ | Xul | Ago | Set | Out | Nov | Dec | Anual |
Temperatura máxima en °C | 18,9 | 21,0 | 26,3 | 25,8 | 31,4 | 34,6 | 38,6 | 37,2 | 37,6 | 31,4 | 26,5 | 20,9 | 38,6 |
Media máxima en °C | 11,9 | 13,0 | 15,2 | 17,7 | 22,8 | 26,9 | 30,3 | 30,6 | 26,5 | 21,4 | 15,9 | 12,6 | 20,4 |
Media diaria en °C | 7,5 | 8,2 | 10,2 | 12,6 | 17,2 | 21,1 | 24,1 | 24,5 | 20,8 | 16,4 | 11,4 | 8,4 | 15,2 |
Media mínima en °C | 3,1 | 3,5 | 5,2 | 7,5 | 11,6 | 15,3 | 18,0 | 18,3 | 15,2 | 11,3 | 6,9 | 4,2 | 10,0 |
Temperatura mínima en °C | −9,8 | −6,0 | −9,0 | −2,5 | 3,7 | 6,2 | 9,8 | 8,6 | 5,4 | 0,0 | −7,2 | −5,4 | −9,8 |
Precipitación media mm | 66,9 | 73,3 | 57,8 | 80,5 | 52,8 | 34 | 19,2 | 36,8 | 73,3 | 113,3 | 115,4 | 81 | 804,0 |
Media de días con precipitacións | 7,0 | 7,6 | 7,6 | 9,2 | 6,2 | 4,3 | 2,1 | 3,3 | 6,2 | 8,2 | 9,7 | 8,0 | 79,4 |
Media de horas de sol mensuais | 120,9 | 132,8 | 167,4 | 201,0 | 263,5 | 285,0 | 331,7 | 297,0 | 237,0 | 195,3 | 129,0 | 111,6 | 2 472,8 |
Fonte: Servizio Meteorologico [30][31] |
Altitude
A altitude de Roma é de 13 msnm (na Piazza del Popolo) no máis baixo ata os 120 msnm no monte Mario.