Gladíolo

Gladíolo^[1] L. é o nome común das plantas bulbosas floríferas do xénero Gladiolus (do latín, diminutivo de gladius, espada) da familia Iridaceae.

Gladíolos (xénero Gladiolus)
Gladiolus spp
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Liliopsida Orde: Asparagales Familia: Iridaceae Subfamilia: Crocoideae Tribo: Ixieae Xénero: Gladiolus L.
Especies
Véxase no texto
Sinonimia
Véxase no texto

O xénero Gladiolus contén cerca de 260 especies, das cales 250 son nativas da África subsahariana, principalmente de Suráfrica. Cerca de 10 especies son nativas de Eurasia. Existen 160 especies de gladíolos endémicos do sur de África e 76 da África tropical. As especies mudaron moito, sendo discretas nunha orixe e nas especies bravas, até as espectaculares espigas de flores xigantes dispoñíbeis á venda hoxe en día como plantas ornamentais.

Son moi cultivadas no mundo enteiro, por mor das súas flores altamente decorativas e que teñen gran valor comercial. En Galiza son comúns na xardinaxe particular.

Etimoloxía

O nome galego gladíolo vén do xenérico Gladiolus atribído a Plinio o Vello e fai referencia, por unha banda, á forma das follas destas plantas, semellantes á espada romana denominada "gladius". Por outra banda, tamén se refire ao feito que na época dos romanos a flor do gladíolo era entregadas aos gladiadores que triunfaban na batalla; por iso, a flor é o sinal da vitoria.^[2]

Descrición

As especies de Gladiolus presentan flores lixeira ou acentuadamente zigomorfas e hermafroditas. O perigonio está composto por 6 tépalos subiguais, estendidos, recurvos, unidos no seu baseamento formando un tubo máis ou menos notábel segundo a especie. O androceo está composto por 3 estames, dispostos unilateralmente, arqueados. Os filamentos dos estames son filiformes e ceibos. As anteras son lineares. O ovario é ínfero, trilocular, cos lóculos pluriovulados, o estilo é filiforme e trífido. O froito é unha cápsula dehiscente por 3 valvas. Son plantas herbáceas cuxo talo subterráneo é un cormo. Os talos son aplanados e as follas son ensiformes. As flores, moi vistosas, están dispostas en longas espigas terminais máis longas que as follas. A altura das plantas vai de 30 cm a 1 m, segundo a especie.^[3]

Sinonimia

Acidanthera Hochst. Anomalesia N. E. Br. Dortania A. Chev. Hebea (Pers.) R. Hedw.

Homoglossum Salisb. Kentrosiphon N. E. Br. Oenostachys Bullock Petamenes Salisb. ex J. W. Loudon

Ilustración do Gladiolus palustri

Gladiolus delenii

Gladiolus delenii

Gladíolo (cultivar)

Gladiolus alatus, Clanwilliam, Suráfrica

Especies

• Gladiolus abbreviatus Andrews
• Gladiolus acuminatus F. Bol.
• Gladiolus aequinoctialis Herb.
• Gladiolus alatus L.
• Gladiolus aleppicus Boiss. var. aleppicus
• Gladiolus anatolicus
• Gladiolus andringitrae Goldblatt
• Gladiolus angustus L.
• Gladiolus antandroyi Goldblatt
• Gladiolus antholyzoides Baker
• Gladiolus appendiculatus G. Lewis
• Gladiolus aquamontanus Goldblatt & Vlok
• Gladiolus arcuatus Klatt
• Gladiolus atropurpureus Baker
• Gladiolus atroviolaceus Boiss.
• Gladiolus aurantiacus Klatt
• Gladiolus aureus Baker
• Gladiolus bellus C. H. Wright
• Gladiolus benguellensis Baker
• Gladiolus bilineatus G. J. Lewis
• Gladiolus boehmii Vaupel (1882)
• Gladiolus bojeri (Baker) Goldblatt
• Gladiolus brachylimbus Baker (1893)
• Gladiolus brachyphyllus F. Bolus ou Bolus f.
• Gladiolus brevifolius Jacq.
• Gladiolus brevitubus G. Lewis
• Gladiolus buckerveldii (L. Bolus) Goldblatt
• Gladiolus bullatus Thunb. ex G. Lewis
• Gladiolus caeruleus Goldblatt & J.C. Manning
• Gladiolus calcaratus G. Lewis
• Gladiolus calcicola Goldblatt
• Gladiolus callianthus Mosais
• Gladiolus canaliculatus Goldblatt
• Gladiolus candidus (Rendle) Goldblatt
• Gladiolus cardinalis Curtis
• Gladiolus carinatus Aiton
• Gladiolus carmineus C. H. Wright
• Gladiolus carneus
• Gladiolus caryophyllaceus (Burm. f.) Poiret
• Gladiolus cataractarum Oberm.
• Gladiolus caucasicus Herb.
• Gladiolus ceresianus L. Bolus
• Gladiolus citrinus Klatt
• Gladiolus x colvillei
• Gladiolus communis L.
• Gladiolus conrathii Baker (1898)
• Gladiolus crassifolius Baker
• Gladiolus crispulatus L. Bolus
• Gladiolus cruentus T. Moore
• Gladiolus curtifolius Marais
• Gladiolus cuspidatus
• Gladiolus cylindraceus G. Lewis
• Gladiolus cymbarius Baker
• Gladiolus dalenii Van Geel
• Gladiolus debilis Ker Gawler
• Gladiolus decaryi Goldblatt
• Gladiolus decipiens Vaupel
• Gladiolus decoratus Baker
• Gladiolus densiflorus Baker
• Gladiolus deserticolus Goldblatt
• Gladiolus dolomiticus Oberm.
• Gladiolus dracocephalus Hook.f.
• Gladiolus dregei Klatt
• Gladiolus dubius
• Gladiolus dzavakheticus
• Gladiolus ecklonii Lehm.
• Gladiolus edulis Burchell ex Ker Gawler
• Gladiolus elliotii Baker
• Gladiolus emiliae L. Bolus
• Gladiolus engysiphon G. Lewis
• Gladiolus equitans Thunb.
• Gladiolus erectiflorus Baker
• Gladiolus exiguus G. Lewis
• Gladiolus flanaganii Baker
• Gladiolus floribundus Jacq.
• Gladiolus fourcadei (L. Bolus) Goldblatt & De Vos
• Gladiolus ×gandavensis [= G. dalenii × G. oppositiflorus]
• Gladiolus garnierii Klatt
• Gladiolus geardii L. Bolus
• Gladiolus goetzii Harms
• Gladiolus gracilis Jacq.
• Gladiolus gracillimus Baker
• Gladiolus grandiflorus
• Gladiolus gregarius Welw. ex Baker
• Gladiolus griseus Goldblatt & J.C. Manning
• Gladiolus gueinzii Kunze
• Gladiolus guthriei F. Bol.
• Gladiolus halophilus
• Gladiolus harmsianus Vaupel
• Gladiolus heterolobus Vaupel
• Gladiolus hirsutus Jacq.
• Gladiolus hollandii L. Bolus
• Gladiolus horombensis Goldblatt
• Gladiolus huillensis (Welw. ex Baker) Goldblatt

Gladiolus hyalinus Jacq. Gladiolus illyricus W.D.J.Koch Gladiolus imbricatus Gladiolus inandensis Baker Gladiolus incospicuus Baker Gladiolus inflatus Thunb. Gladiolus inflexus Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus insolens Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus intonsus Goldblatt Gladiolus invenustus G. J. Lewis Gladiolus involutus Gladiolus iroensis (A. Chev.) Marais Gladiolus italicus P. Mill. Gladiolus johnstoni Baker Gladiolus jonquilliodorus Ecklon ex G. Lewis Gladiolus junodi Baker Gladiolus kamiesbergensis G. Lewis Gladiolus karendensis Baker Gladiolus katubensis De Wild. Gladiolus klattianus Hutch. Gladiolus kotschyanus Boiss. Gladiolus kubangensis Harms Gladiolus lapeirousioides Goldblatt Gladiolus laxiflorus Baker Gladiolus lemoinei Gladiolus leptosiphon Bolus f. Gladiolus liliaceus Houtt. Gladiolus linearifolius Vaupel Gladiolus linearis N.E.Br. Gladiolus longanus Harms Gladiolus longicollis Baker Gladiolus loteniensis Hilliard & Burtt Gladiolus louiseae L. Bolus Gladiolus lundaensis Goldblatt Gladiolus luteus Lam. Gladiolus lyalinus Gladiolus macneilii Oberm. Gladiolus macowani Baker Gladiolus macowanii Baker Gladiolus macrospathus Goldblatt Gladiolus maculatus Sweet Gladiolus magnificus (Harms) Goldblatt Gladiolus malangensis Baker (1879) Gladiolus malvinus Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus marlothii G. Lewis Gladiolus martleyi L. Bolus Gladiolus meliusculus (G. Lewis) Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus melleri Baker Gladiolus micranthus Baker (1901) Gladiolus microcarpus G. Lewis Gladiolus microsiphon Baker Gladiolus milleri Ker Gawler Gladiolus mirus Vaupel Gladiolus monticola G. Lewis ex Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus mortonius Gladiolus mostertiae L. Bolus Gladiolus muenzneri F. Vaup Gladiolus murielae Gladiolus natalensis (Eckl.) Hook. Gladiolus nerineoides G. Lewis Gladiolus newii Baker Gladiolus nigromontanus Goldblatt Gladiolus niveus Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus nyasicus Goldblatt Gladiolus oatesii Rolfe Gladiolus ochroleucus Baker Gladiolus odoratus L. Bolus Gladiolus oliganthus Baker Gladiolus oppositiflorus Herbert Gladiolus orchidiflorus Andrews Gladiolus oreocharis Schltr. Gladiolus pallidus Baker Gladiolus paludosus Baker Gladiolus palustris Gladiolus papilio Hook. f. Gladiolus pappei Baker Gladiolus pardalinus Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus parvulus Schltr. Gladiolus patersoniae F. Bolus ou Bolus f. Gladiolus pavonia Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus permeabilis Delaroche

Gladiolus perrieri Goldblatt Gladiolus persicus Boiss. Gladiolus pillansii G. Lewis Gladiolus pole-evansii Verd. Gladiolus praecostatus Gladiolus praelongitubus G. J. Lewis Gladiolus pretoriensis Kuntze Gladiolus priorii (N. E. Br.) Goldblatt & De Vos Gladiolus prismatosiphon Schltr. Gladiolus pritzelii Diels Gladiolus psittacinus Gladiolus psittacinus Hook. Gladiolus puberulus Vaupel Gladiolus pubigerus G. Lewis Gladiolus pulchellus Klatt Gladiolus pulcherrimus (G. Lewis) Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus punctulatus Schrank Gladiolus pusillus Gladiolus quadrangularis (Burm. f.) Ker Gawler Gladiolus quadrangulus (Delaroche) Barnard Gladiolus ramosus Gladiolus recurvus Gladiolus rehmannii Baker Gladiolus remotifolius Baker Gladiolus rigidifolius Baker Gladiolus robertsoniae F. Bolus ou Bolus f. Gladiolus rogersii Baker Gladiolus roseovenosus Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus rubellus Goldblatt Gladiolus rudis Lichtst. ex Roem. & Schult. Gladiolus rupicola F. Vaupel Gladiolus saccatus (Klatt) Goldblatt & M.P. de Vos Gladiolus salteri G. Lewis Gladiolus saundersii Hook. f. Gladiolus schlechteri Baker Gladiolus schweinfurthii Baker Gladiolus scullyi Baker Gladiolus serapiiflorus Goldblatt Gladiolus serenjensis Goldblatt Gladiolus sericeovillosus Hook. f. Gladiolus serpenticola Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus somalensis Gladiolus speciosus Thunb. Gladiolus spectabilis Baker Gladiolus splendens ((Sweet)) Herbert Gladiolus stefaniae Oberm. Gladiolus stellatus G. Lewis Gladiolus subcaeruleus G. Lewis Gladiolus sufflavus (G. Lewis) Goldblatt & J.C. Manning Gladiolus sulcatus Goldblatt Gladiolus taubertianus Schltr. Gladiolus tenellus Ecklon Gladiolus tenuis Gladiolus teretifolius Goldblatt & De Vos Gladiolus trichonemifolius Gladiolus tristis Gladiolus tritoniaeformis Gladiolus tritoniiformis Kuntze Gladiolus uitenhagensis Goldblatt & Vlok Gladiolus undulatus L. Gladiolus unguiculatus Baker Gladiolus usambarensis Marais ex Goldblatt Gladiolus uysiae L. Bolus ex G. Lewis Gladiolus vaginatus F. Bolus ou Bolus f. Gladiolus validissimus Vaupel Gladiolus vandermerwei (L. Bolus) Goldblatt & De Vos Gladiolus varius F. Bolus ou Bolus f. Gladiolus velutinus De Wild. Gladiolus venustus G. Lewis Gladiolus vernus Oberm. Gladiolus vinoso-maculatus Kies Gladiolus violaceo-lineatus G. Lewis Gladiolus virescens Thunb. Gladiolus viridiflorus G. Lewis Gladiolus viridis Aiton Gladiolus watermeyeri Gladiolus watsonioides Baker Gladiolus watsonius Thunb. Gladiolus woodii Baker Gladiolus zimbabweensis Goldblatt

• Lista completa

Clasificación do xénero

Sistema	Clasificación	Referencia
Linné	Clase Triandria, orde Monogynia	Species Plantarum (1753)