Mónako

Mónako —héra tee hína, Mburuvichavete ra'y rekuái Mónaco (Hyãsiañe'ẽme: Principauté de Monaco; Mónakoñe'ẽme: Principatu de Mu̍negu; Italiañe'ẽme: Principato di Monaco; Occitáno ñe'ẽme: Principat de Mónegue)— ha'e peteĩ tetã hekosãsóva, ojejuhúva Kuarahyreike Európape. Ijyvy apekue oñemohenda 10 tavapy rupive.

Mburuvichavete ra'y rekuái Mónaco
Mónako
Poyvi Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Deo Juvante (Latinañe'ẽ: «Tupã pytyvõre»)
Tetã Momorãhéi: Hymne monégasque (Hyãsiañe'ẽ: «Mónako momorãhéi») Nerehendúirõ
Tavusu	Táva Mónako1
Ñe'ẽnguéra	Hyãsiañe'ẽ
• Hablados	Mónakoñe'ẽ, Occitáno ñe'ẽ, Italiañe'ẽ
Tetãygua réra	Mónakogua, Mónakogui
Tekuái reko	Porokuái peteĩme léi guasúre
• Mburuvichavete	Alberto II
• Tetã Sãmbyhyhára	Serge Telle
Tetã Amandaje	Consejo Nacional
Hembiasakue  • Dinastía Grimaldi Sãso  • Declarada  • Reconocida  • Léi guasu	8 jasyteĩ ary 1297 Hyãsia Mburuvi pegua 17 jasypoteĩ ary 1814 2 jasykõi ary 1861 5 jasyteĩ ary 1911
Yvy apekue	Ñemoĩha 246.º
• Opaite	2 [1] km²
• Y (%)	0 [1]
Tembe'y	6 km (Hyãsia rehe) [1]
Y rembe'y	4,1 km [1]
Yvyty yvatevéva	Chemin des Révoires Monte Agel Tête de Chien
Ava hetakue	Ñemoĩha 218.º
• Hetakue	38 400 (2015) hab.
• Typy'ũ	17 821 (2º) hab./km²*
IDH (2015)	1.074 (1.º) – Iporãite
Viru	Euro (€, EUR)
Ára	CET (UTC+1)
• Arahakúpe	CEST (UTC+2)
ISO Jehero	492 / MCO / MC
Tetã renda tee Ñandutíme	.mc
Tetã pumbyry papapy	+377
Tetã puhoe papapy	3AA-3AZ
Mba'yrumýi papapy tee	MC
COI Jehero	MON
Atyvete OIF, ONU, OSCE, CdE
Opaite Tetã Yvýgui
↑ Mónako ha'e voi tetã itáva peteĩva. Tetã rekuái róga kuéra oĩ tavapy Mónakope.
[editar datos en Wikidata]

Ko mburuvichavete ra'y rekuái ojejuhu para Yvy mbytépe ha yvytyrysýi Áype ypy imbytépe. Oñohembe'y yvy rupive Hyãsia rehe (5,469 métro) ^[2] ha ojejuhu Hyãsia-Itália oñohembe'yhápe ypýpe. Mónako yrembe'y para Yvy mbytépe pegua ipukukue hína 3,829 métro.^[2]

Mónako ha'e voi tetã imichĩvéva mokõiha, Táva Vatikano hína peteĩha, ha tetã peteĩha ava hetakue rypy'ũ rehe. Mónako ha'e akue mburuvichavete ra'y retãmi tetã Itália pegua, ha oĩ akue Itália ijyvy apekuépe Hyãsia oñembojára peve opaite Nísa retãvore, amo saro'y XIX-pe. Italiañe'ẽ ha'e akue Mónako iñe'ẽ tee ary 1860 peve. Ko Mónakoñe'ẽ ou hína upe Ligúriañe'ẽgui.

Ko tetã héra ou Gyresiañe'ẽgui Monoikos ('óga peteĩva') ha'e va'ekue karaiguasu Hércules opy ymaguare.