Commonwealth
From Wikipedia, the free encyclopedia
Commonwealth abo oficielnje Commonwealth of Nations je mjezystatny zwjazk, kotryž wobsteji předewšěm ze Zjednoćeneho kralestwa Wulkeje Britaniskeje a Sewjerneje Irskeje a jeho něhdyšich kolonijow. Załoženje a institucionalizacija tutoho zwjazka spočatk 20. lětstotka bě reakcija Zjednoćeneho kralestwa na prócowanja jeho teritorijow Kanada, Južna Afrika, Awstralska a Nowoseelandska wo njewotwisnosć, zo by tute dale z Britiskim mócnarstwom zwjazała.
Po přistupach Indiskeje (1947), Ceylona (1948) a Pakistana (1949), kotrež do jich njewotwisnosće k Britiskemu mócnarstwu słušachu, nasta moderny Commonwealth (New Commonwealth). 1957 přistupi něhdyša kolonija Ghana jako prěni srjedźoafriski kraj. Commonwealth bywaše hromadźišćo něhdyšich britiskich kolonijow; při tym njeje wot wuwołanja republiki hižo trěbne, zo připóznaja čłonske staty britisku kralownu tež jako swójsku statnu hłowu. Dla dekolonizacije přiběraše ličba čłonow wot wósom w lěće 1955 na 20 w lěće 1964. Z Commonwealtha nasta multietniska a multikulturna organizacija. 1995 přistupi Mosambik jako prěni kraj, kotryž ženje britiska kolonija njebě; w lěće 2009 slědowaše Ruanda jako něhdyša belgiska kolonija.
Dźensa ma Commonwealth 53 čłonskich statow, z kotrychž je 16 (tak mjenowane Commonwealth Realms) w personalnej uniji ze sobu zwjazane. W tutych krajach je britiski kral Charles III. oficielny hłowa stata. Zo bychu swoju njewotwisnosć wuzběhnyli, mjenuja jeho pak w jednotliwych krajach oficielnje jako King of Canada, King of Australia, King of New Zealand atd.
Dźensa su nimale 30 % swětoweho wobydlerstwa – cyłkownje wjace hač dwě miliardźe ludźi – w statach Commonwealtha žiwe.
Zarjad
Oficielna hłowa Commonwealtha je britiski kral abo britiska kralowna. Nimo toho eksistuje Commonwealth Office w Londonje, kotrež rjaduje wšědne naležnosće. Šef tutoho zarjada je generalny sekretar.
Generalni sekretarojo
| mjeno | ródny kraj | nastup zastojnstwa | kónc zastojnstwa |
|---|---|---|---|
| Arnold Smith |  Kanada
| 1. julija 1965 | 30. junija 1975 |
| Shridath Ramphal |  Guyana
| 1. julija 1975 | 30. junija 1990 |
| Emeka Anyaoku |  Nigerija
| 1. julija 1990 | 31. měrca 2000 |
| Don McKinnon |  Nowoseelandska
| 1. apryla 2000 | 31. měrca 2008 |
| Kamalesh Sharma |  Indiska
| 1. apryla 2008 | w zastojnstwje |
Předsydźa
| mjeno | ródny kraj | nastup zastojnstwa | kónc zastojnstwa |
|---|---|---|---|
| Thabo Mbeki |  Južna Afrika |
12. nowembra 1999 | 2. měrca 2002 |
| John Howard |  Awstralska |
2. měrca 2002 | 5. měrca 2003 |
| Olusegun Obasanjo | Nigerija |
5. decembra 2003 | 25. decembra 2005 |
| Lawrence Gonzi |  Malta |
25. nowembra 2005 | 23. nowembra 2007 |
| Yoweri Museveni |  Uganda |
23. nowembra 2007 | 27. nowembra 2009 |
| Patrick Manning |  Trinidad a Tobago |
27. nowembra 2009 | 25. meje 2010 |
| Kamla Persad-Bissessar | 26. meje 2010 | 28. oktobra 2011 | |
| Julia Gillard | Awstralska |
28. oktobra 2011 | 27. junija 2013 |
| Kevin Rudd | 27. junija 2013 | 18. septembra 2013 | |
| Tony Abbott | 18. septembra 2013 | 15. nowembra 2013 | |
| Mahinda Rajapaksa |  Sri Lanka |
15. nowembra 2013 | w zastojnstwje |
Čłonske staty
Antigua a Barbuda (1981)
Awstralska (1931)
Bahamy (1973)
Bangladeš (1972)
Barbados (1966)
Belize (1981)
Botswana (1966)
Brunei (1984)
Cypernska (1961)
Dominika (1978)
Fidźi (1970) – 1987 wustupili a 1997 znowa přistupili, 2000–01 suspendowane, wot septembra 2009 znowa suspendowane
Ghana (1957)
Grenada (1974)
Guyana (1966)
Indiska (1947)
Jamaika (1962)
Južna Afrika (1931) – 1961 wustupiła, 1994 znowa přistupiła
Kamerun (1995) – jenož mjeńša połojca běše z britiskej koloniju
Kanada (1931)
Kenija (1963)
Kiribati (1979)
Lesotho (1966)
Malajzija (1957)
Malawi (1964)
Malediwy (1982)
Malta (1964)
Mauritius (1968)
Mosambik (1995) – ženje njebě britiska, ale portugalska kolonija
Namibija (1990) – běše hač do lěta 1919 němska kolonija a steješe potom pod južnoafriskim zarjadnistwom. Jeničce kónčiny wokoło Walvisbay běchu z dźělom britiskeho mócnarstwa.
Nauru (1999)
Nigerija (1960) – wot 1995 do 1999 suspendowana
Nowoseelandska (1931)
Pakistan (1947) – 1972 wustupił, 1989 znowa přistupił, wot 1999 do 2004 suspendowany, 2007–08 znowa suspendowany
Papuwa-Nowa Gineja (1975)
Ruanda (2009) – ženje njebě britiska kolonija, ale najprjedy němska a potom belgiska
Salomony (1978)
Sambija (1964)
Samoa (1970)
Seychelle (1976)
Sierra Leone (1961)
Singapur (1965)
Sri Lanka (1948)
St. Kitts a Nevis (1983)
St. Lucia (1979)
St. Vincent a Grenadiny (1979)
Swaziska (1968)
Tansanija (1961)
Tonga (1970)
Trinidad a Tobago (1962)
Tuvalu (1978)
Uganda (1962)
Vanuatu (1980)
Zjednoćene kralestwo (1931)
Něhdyše čłonske staty
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Wotkaz
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.