Kónčkaty klon

Kónčkaty klon abo jawor (Acer platanoides) je lisćowy štom ze swójby mydłowcow (Sapindaceae), z roda klonow (Acer).

Kónčkaty klon

Kónčkaty klon (Acer platanoides)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
	Eurosidy II
rjad:	(Sapindales)
swójba:	Mydłowcowe rostliny (Sapindaceae)
podswójba:	Jěrowcowe rostliny (Hippocastanoideae)
ród:	Klon[1][2] (Acer)
družina:	Kónčkaty klon
wědomostne mjeno
Acer platanoides
L.
Mapa
Rozšěrjenje kónčkateho klona
Wikipedija:Projekt za botaniku
p • d • w

Po druhich žórłach zarjaduje so do swójskeje swójby klonowych rostlinow (Aceraceae).

Łopjena

Kćenja a łopjena

Ilustracija (Otto Wilhelm Thomé, 1885)

Wopis

Kónčkaty klon je w lěću zeleny štom, kotryž docpěje wysokosć wot 20 hač do 30 m (15-25 m) a starobu wot 150 hač do 200 lět. Štom je zmjerzkokruty, ale ćopły klima njewudźeržuje. Na sewjer polarneho kruha jenož wysokosć wot kerka docpěje.

Króna štoma je kulojta hač šěroko kehelojta a kmjen je krótki a ma sylne hałuzy.

Najprjedy skora je hładka a blědobruna, pozdźišo je ćmowobruna abo čornojta. Ma dołhe kwěkańcy a je rjapikata.

Młode hałuzy su brune, nahe.

Łopjena

Zymske pupki su owalne, kulojte abo kónčkojte a docpěwaja dołhosć wot 3 hač do 10 mm.

Łopjena su schódne, napřećostejne, stołpikate z 3-20 cm dołhosću. Łopjena su zwjetša pjećlapate, rědko sydomlapate, docpěja dołhosć wot 15 cm (10/12-18 cm) a šěrokosć wot 20 cm. Lapy su daloko wobłukaće zubate, na wšěm boku z 1-2 zubomaj. Na hornim boku su ćěmnozelene, błyšćace, nahe, na delnim boku - jasniše, tróšku módrojte a na žiłkach - kosmate. Nazymske barbjenje je złotožołte abo ćěmnočerwjene.

Jich stołpiki mlokowu mězu wobsahuja.

Kultiwowane sorty móžeja čornočerwjene lisćo abo běło kromate łopjena měć.

Kćenja

Kónčkaty klon kćěje wot apryla do meje. Pjećličbne kćenja so před zazelenjenju lisća jewja. Steja w krótkich, zrunanych, wokołkojtych pakićach, kotrež docpěja dołhosć wot 4 hač do 8 cm. Kćenjowy přikryw je dwójny. W kwětnistwje su dwusplažne a jednosplažne kćenja, kotrež stołpiki docpěja dołhosć wot 1-2 cm. Keluch a króna su podobne, žołtozelene abo blědožołte, docpěja dołhosć wot 4 hač do 7 mm. Próškowe łopješka su wósom. Płódnik je hornje stejacy.

Kćenja buchu wot pčołow wopróšene.

Štom w starobje wot něhdźe 20 lět kćěwowu zrałotu docpěje.

Płody

Płody su křidłate worjechi, při čimž křidlešce w tupym kuće abo nimale wodorunje wotstejitej. Dźělne płody docpěja dołhosć wot 4 hač do 5 cm (6 cm) a šěrokosć wot 15 mm. Płody zrawja w oktobrje.

Płody buchu wot wětra rozšěrjene.

Stejnišćo

Kónčkaty klon rosće w słónčnych lěsach, wudolinskich a łučinowych lěsach. Rosće na wšěch pódach ale preferuje hłuboko sahace, włóžne, wutkate a bazowe hlinjane a kamjentne drjebiznowe pódy.

Rozšěrjenje

Kónčkaty klon je w nimale cyłej Europje rozšěrjeny. Rozšěrjenje saha na wuchodźe hač do Urala a na sewjerje hač do Srjedźneje Šwedskeje a Južneje Finskeje. Tež rosće w Małej Aziji, Kawkazu, sewjernej Persiskej; w srjedźnej Europje wot nižiny hač do horiny z wysokosć wot 1000m. Pobrachuje we Wulkej Britaniskej a na kupach srjedźneho morja.

Zwonka přirodneho rozšěrjenskeho teritorija so často w parkach a na alejach plahuje.

Wužiwanje

Hódnotne, twjerde, ćežke a cunonitkojte drjewo bu za meble, blidowe deski a hudźbowe nastroje wužiwane.

Sorty (wuběrk)

Wažne sorty su:

• 'Oregon Pride'
• 'Cleveland'
• 'Summershade'
• 'Drummondii' ma panašěrowane łopjena.

Sćěhowace tři sorty maja ćmowopurpurowe łopjena.

• 'Schwedleri'
• 'Faasen's Black'
• 'Crimson King'
• 'Columnare' njese jednore, zelene łopjena a ma wuski, stołpojty róst.

Choroby

Na łopjenach so často čorne blečki jewja, kotrež hrib zawinuje.