Աշտանգա յոգա

Աշտանգա յոգա (սանսկրիտ՝ अष्टाङ्गयोग, aṣṭāṅgayoga, "յոգայի ութ եզրեր"), Պատանջալիի դասական յոգայի դասակարգում, ինչպես սահմանված է նրա յոգա սուտրաներում։ Նա սահմանել է ութ փուլեր կամ եզրեր`

1. յամա (ժուժկալություն)
2. նիյամա (կանոնների պահպանում)
3. ասանա (կեցվածք)
4. պրանայամա (շնչառություն)
5. պրատյահարա (մեկուսացում)
6. դհարանա (կենտրոնացում)
7. դհյանա (մեդիտացիա)
8. սամադհի (ներծծում)։

Չշփոթել Աշտանգա վինյասա յոգա հոդվածի հետ։

Յոգա սուտրաների հեղինակ Պատանջալիի արձանը յոգայի ութ փուլերից դհյանա (մեդիտացիա) դիրքում, որը նա է սահմանել

Ութ փուլերը հաջորդաբար, արտաքինից ներքին են ուղղորդում մարդուն։ Կեցվածքը՝ ասանան, պետք է լինի կայուն և հարմարավետ երկար ժամանակ, որպեսզի յոգը զբաղվի մյուս փուլերով՝ պրանայամայից մինչև սամադհի։ Աշտանա յոգայի հիմնական նպատակը կայվալյան (սանսկրիտ՝ कैवल्य) է` Պուրուշայի ճանաչումը, մաքուր-գիտակցությունը, որպես պրակրիտիից առանձին, ճանաչողական ապարատ և Պուրուշայի անջատում-ազատագրումը նրա խճճված մթագնումներից։

Սահմանում

Պատանջալին սկսում է իր տրակտատը՝ նշելով իր գրքի նպատակը առաջին սուտրայում, որին հաջորդում է 1-ին գրքի իր երկրորդ սուտրաում «յոգա» բառի սահմանումը^[1].

योगश्चित्तवृत्तिनिरोधः ॥२॥ yogaś-citta-vṛtti-nirodhaḥ IAST - Յոգա սուտրաներ 1.2

Այս հակիրճ սահմանումը կախված է սանսկրիտ երեք տերմինների իմաստից։ Ի. Կ. Թաիմինին այն թարգմանում է որպես «Յոգան մտքի (citta ^IAST) փոփոխությունների (vṛtti ^IAST) զսպումն է (nirodhaḥ ^IAST)»^[2]: Վիվեկանանդան սուտրան թարգմանում է որպես «Յոգան զսպում է (nirodhah) միտքը (citta) տարբեր ձևեր ընդունելուց (vrittis)»^[3]: Երբ միտքը հանդարտվում է, բացահայտվում է տեսանող (ինքնահայեցող) կամ իրական Ես-ը.

1.3. Հետո Տեսնողը հաստատվում է իր էական և հիմնարար բնույթով։ 1.4. Այլ վիճակներում տեղի է ունենում ասիմիլյացիա (Տեսնողի) մոդիֆիկացիաների (մտքի) հետ[4]։

Ութ փուլեր

Հավելյալ տեղեկություն՝ Պատանջալի և Յոգա սուտրա

Ըստ Պատանջալիի` յոգայի ութ եզրերը կամ փուլերը

Պատանջալին իր յոգա սուտրաներում յոգան սահմանել է որպես ութ անդամներ ունեցող (अष्टाङ्ग aṣṭ āṅga ^IAST, "ութ եզրեր").

Յոգայի ութ եզրույթներն են՝ յամա (ժուժկալություն), նիյամա (պահումներ), ասանա (յոգայի կեցվածքներ), պրանայամա (շնչառության հսկողություն), պրատյահարա (զգայականությունների հեռացում), դհարանա (կենտրոնացում), դհյանա (մեդիտացիա) և սամադհի (ներծծում) »[5]։ - Յոգա սուտրա 2.29

Պատանջալիի յոգայի ութակի ուղին բաղկացած է բարոյապես կարգապահ և նպատակասլաց կյանքի պատվիրաններից, որոնցից ասանան (յոգի կեցվածքը) կազմում է միայն մեկ փուլը^[6]։

1. Յամա

Յամաները հինդուիզմում էթիկական կանոններ են և կարող են դիտարկվել որպես բարոյական հրամայականներ («չի կարելիներ»)։ Յոգա սուտրա 2.30-ում Պատանջալիի կողմից թվարկված հինգ յամաներն են^[7].

1. Ահիմսա (अहिंसा), ոչբռնություն, այլ կենդանի էակներին չվնասել^[8]
2. Սատյա (सत्य), ճշմարտացիություն, ոչ սուտ^[8][9]
3. Աստեյա (अस्तेय), չգողանալ^[8]
4. Բրահմաչարյա (ब्रह्मचर्य), մաքրաբարոյություն^[9], ամուսնական հավատարմություն կամ սեռական զսպվածություն^{[Ն 1]}

1. Ապարիգրահա (अपरिग्रह), ոչ ագահություն^[8], ոչ տիրականություն^[9]։

Պատանջալին, 2-րդ գրքում, նշում է, թե ինչպես և ինչու է վերոհիշյալ ինքնասահմանափակումն օգնում անհատի անձնական աճին։ Օրինակ, հատված II.35-ում Պատանջալին նշում է, որ ոչբռնության և ուրիշներին չվնասելու առաքինությունը (ահիմսա) հանգեցնում է թշնամանքից հրաժարվելուն, մի վիճակ, որը յոգին տանում է դեպի ներքին և արտաքին բարեկամության կատարելությունը բոլորի և ամեն ինչի հետ^[11][12]։

2. Նիյամա

Պատանջալիի յոգայի ուղու երկրորդ բաղադրիչը նիյաման է, որն իր մեջ ներառում է առաքինի սովորություններ և կանոններ («դոսը»)^[13][14]։ Սադհանա Պադա Վերսե հատված 32-ը թվարկում է նիյամաները հետևյալ կերպ.

1. Շաուչա (शौच), մաքրություն, մտքի, խոսքի և մարմնի պարզություն^[15]
2. Սանտոշա (संतोष), գոհունակություն, ուրիշների ընդունում, իր հանգամանքների ընդունումն այնպիսին, ինչպիսին կան՝ դրանք անցնելու կամ փոխելու համար, լավատեսություն սեփական անձի նկատմամբ^[16]
3. Տապաս (तपस्), համառություն, հաստատակամություն, խստություն, ասկետիզմ, ինքնակարգապահություն^{[17][18][19][20]}
4. Սվադհյայա (स्वाध्याय), Վեդաների ուսումնասիրություն, սեփական անձի ուսումնասիրություն, ինքնաարտացոլում, սեփական մտքերի, խոսքի և արարքների ներդաշնակություն^[18][21]
5. Իշվարապրանիդհանա (ईश्वरप्रणिधान), Իշվարայի (Աստված/Գերագույն Էակ, Բրահման, Իրական Ես, Անփոփոխ Իրականություն) հայեցում^[16][22]։

Ինչպես Յամաների դեպքում, Պատանջալին բացատրում է, թե ինչպես և ինչու է Նիյամաներից յուրաքանչյուրն օգնում անձնական աճին։ Օրինակ, հատված II.42-ում Պատանջալին նշում է, որ ուրիշների գոհունակության և ընդունելու առաքինությունը այնպիսին, ինչպիսին նրանք կան (սանտոշա) հանգեցնում է այն վիճակին, որտեղ ուրախության ներքին աղբյուրները ամենակարևորն են, և դադարում է հաճույքի արտաքին աղբյուրների փափագը^[23]։

3. Ասանա

Հիմնական հոդված՝ Ասանա

Լահիրի Մահասայան նստած ` Պադմասանա (լոտոս) կեցվածքով` հնագույն նստած մեդիտացիոն ասանաներից մեկով

Պատանջալին սկսում է ասանայի (आसन, կեցվածք) քննարկումը` սահմանելով այն 2-րդ գրքի 46-րդ հատվածում, հետևյալ կերպ^[1].

स्थिरसुखमासनम् ॥४६॥ Մեդիտացիայի կեցվածքը պետք է լինի կայուն և հարմարավետ[24][25]։ - Yoga Sutras II.46

Ասանա, կեցվածք, որը կարելի է պահել որոշ ժամանակ՝ մնալով հանգիստ, կայուն, հարմարավետ և անշարժ։ Յոգա սուտրան չի նշում որևէ կոնկրետ ասանա^[26]։ Āraṇya-ն թարգմանում է II.47 հատվածը այսպես. «Ասանաները ժամանակի ընթացքում կատարելագործվում են ջանքերի թուլացումով անսահմանի վրա մեդիտացիայով»; այս համադրությունը և պրակտիկան դադարեցնում են մարմնի ցնցումները^[27]։ Ցավ կամ անհանգստություն պատճառող ցանկացած կեցվածք յոգայի կեցվածք չէ։ Երկրորդական տեքստերում, որոնք քննարկում են Պատանջալիի սուտրան, ասվում է, որ նստած մեդիտացիայի համար ճիշտ կեցվածքի պահանջներից մեկը կրծքավանդակը, պարանոցը և գլուխը կանգուն պահելն է (ողնաշարի ճիշտ կեցվածք^[25]):

Սուտրաներին կցված Բհասյա մեկնաբանությունը, որն այժմ համարվում է հենց Պատանջալիի մեկնաբանություն^[28], առաջարկում է տասներկու նստած մեդիտացիայի կեցվածք^[29]. Պադմասանա (լոտոս), Վիրասանա (հերոս), Բհադրասանա (փառահեղ), Սվաստիկասանա (հաջողության նշան), Դանդասանա (ձող), Սոպասրայասանա ( հենված), Պարյանկասանա (մահճակալ), Կրաունչա-նիշադասանա (նստած ձկնկուլ / խերոն), Հաստանիշադասանա (նստած փիղ), Ուշտրանիշադասանա (նստած ուղտ), Սամասանսթհանասանա (հավասարաչափ հավասարակշռված) և Շտիրասուխասանա (ցանկացած անշարժ կեցվածք, որը հաճելի է մարդուն)^[25]։

Ավելի քան հազար տարի անց Հաթհա յոգա պրադիպիկայում (հաթհա յոգայի լույս) հիշատակվում են Շիվայի կողմից ուսուցանված ${\displaystyle 84}$^{[Ն 2]} ասանաներ՝ նշելով դրանցից չորսը որպես ամենակարևորները՝ Սիդդհասանա (իրագործված), Պադմասանա (լոտոս), Սիմհասանա (առյուծ) և Բհադրասանա (փառահեղ), և նկարագրում է այս չորս և տասնմեկ այլ ասանաների տեխնիկան^[31][32]։ Ժամանակակից յոգայում ասանաները զգալիորեն բազմաթիվ են՝ ի տարբերություն յոգայի նախկին ձևերի^[33][34]։

4. Պրանայամա

Հիմնական հոդված՝ Պրանայամա

Պրանայամայի ձև. քթածակով այլընտրանքային շնչառություն

Prāṇāyāma-ն շնչառության կառավարումն է՝ սանսկրիտից prāṇa (प्राण, շունչ)^[35] և āyāma (आयाम, զսպվածում)^[36]։

Ցանկալի կեցվածք ձեռք բերելուց հետո, II.49-ից մինչև II.51 հատվածները խորհուրդ են տալիս prāṇāyāma-ն՝ շնչառությունը գիտակցաբար կարգավորելու պրակտիկա (ներշնչում, ամբողջական դադար, արտաշնչում և դատարկ դադար)^[37]։ Դա արվում է մի քանի եղանակով, օրինակ՝ ներշնչելով և հետո արտաշնչումը որոշակի ժամանակով դադարեցնելով, արտաշնչելով և հետո ներշնչումը որոշակի ժամանակով դադարեցնելով, դանդաղեցնելով ներշնչումը և արտաշնչումը, կամ գիտակցաբար փոխելով շնչառության ժամանակը և երկարությունը (խորը, կարճ շնչառություն)^[38][39]։

5. Պրատյահարա

Pratyāhāra-ն երկու սանսկրիտ բառերի համադրություն է prati- (նախածանցը՝ प्रति-, «դեմ» կամ «հակա») և āhāra (आहार, «մոտ բերել, մոտեցնել»)^[40]։

Պրատյահարան ուշադրության կենտրոնացում է, գիտակցության մեջ խորասուզվել է։ Դա արտաքին օբյեկտներից զգայական փորձի շեղման գործընթաց է։ Դա ինքնադուրսկորզման և վերացականության քայլ է։ Պրատյահարա չի նշանակում գիտակցաբար փակել աչքերը զգայական աշխարհից, այլ մարդու մտքի գործընթացները զգայական աշխարհից գիտակցաբար փակելն է։ Պրատյահարան մարդուն ուժ է տալիս դադարել վերահսկվել արտաքին աշխարհի կողմից, գրավել իր ուշադրությունը ինքնաճանաչողություն փնտրելու և ներաշխարհում բնածին ազատությունը զգալու համար^[41][42]։

Պրատյահարան նշում է յոգի փորձի անցումը Պատանջալիի Աշտանգայի սխեմայի առաջին չորս եզրերից, որոնք կատարելագործում են արտաքին ձևերը, մինչև վերջին երեք եզրերը, որոնք կատարելագործում են յոգի ներքին վիճակը` շարժվելով դրսից ներս, մարմնի արտաքին ոլորտից դեպի ոգու ներքին ոլորտ^[43]։

6. Դհարանա

Դհարանա (սանսկրիտ. धारणा) նշանակում է կենտրոնացում, ինքնաճանաչողական` ներհայացողական կենտրոնացում և մտքի մեկ ուղղվածություն։ Բառի արմատը dhṛ (धृ) է, որը նշանակում է «բռնել, պահել, պահպանել»^[44]։

Դհարանան, որպես յոգայի վեցերորդ եզր, մարդու միտքը պահում է որոշակի ներքին վիճակի, թեմայի կամ մտքի թեմայի վրա^[45]։ Միտքը ֆիքսված է մանտրայի, կամ մարդու շնչառության/պորտի/լեզվի ծայրի/ցանկացած վայրի, կամ առարկայի վրա, որը նա ցանկանում է դիտարկել, կամ գաղափարի/մտքի վրա իր մտքում^[46][47]։ Մտքի շտկումը նշանակում է միակողմանի կենտրոնացում՝ առանց մտքի շեղումների և առանց մի թեմայից մյուսն անցնելու^[46]։

7. Դհյանա

Մեդիտացիա` Բենարեսում, սուրբ Գանգես գետի մոտ

Դհյանա (սանսկր. ध्यान) բառացի նշանակում է «հայեցում, ռեֆլեքսիա» և «խորը, վերացական մեդիտացիա»^[48]։

Դհյանան խորհրդածում է, կենտրոնանալով այն ամենի վրա, ինչի վրա կենտրոնացել է Դհարանան։ Եթե յոգայի վեցերորդ եզրում մարդը կենտրոնանում է անձնական պաշտամունքի առարկայի վրա, ապա Դհյանան նրա հայեցումն է։ Եթե կոնցենտրացիան եղել է մեկ օբյեկտի վրա, Դհյանան այդ օբյեկտի նկատմամբ ոչ դատող, ոչ հավակնոտ դիտարկում է^[49]։ Եթե շեշտը դրված էր հայեցակարգի/գաղափարի վրա, Դհյանան դիտարկում է այդ հայեցակարգը/գաղափարն իր բոլոր ասպեկտներով, ձևերով և հետևանքներով։ Դհյանան մտքի անխափան գնացք է, ճանաչողության հոսանք, գիտակցության հոսք^[47]։

Դհյանան անբաժանելիորեն կապված է Դհարանայի հետ, մեկը տանում է մյուսին։ Դհարանան մտքի վիճակ է, Դհյանան՝ մտքի գործընթաց։ Դհյանան տարբերվում է Դհարանայից նրանով, որ մեդիտացիա անողն ակտիվորեն զբաղված է իր ուշադրության առարկայով։ Պատանջալին սահմանում է հայեցումը (դհյանա) որպես մտքի գործընթաց, որտեղ միտքը ֆիքսվում է ինչ-որ բանի վրա, և այնուհետև տեղի է ունենում «գիտելիքի համաչափ փոփոխություն»^[50]։ Ադի Շանկարան Յոգա սուտրաների մասին իր մեկնաբանության մեջ Դհյանային տարբերակում է Դհարանայից՝ բացատրելով Դհյանան որպես յոգի վիճակ, երբ կա միայն «օբյեկտի մասին շարունակական մտքի հոսք, որը չի ընդհատվում նույն առարկայի հետ կապված տարբեր տեսակի այլ մտքերով»։

Ըստ Շանկարայի, Դհարանան կենտրոնացած է մեկ օբյեկտի վրա, բայց գիտակցում է նույն օբյեկտին վերաբերվող բազմաթիվ ասպեկտների և գաղափարների առկայությունը։ Շանկարան օրինակ է բերում յոգինին, որն առավոտյան արևի տակ դհարանա վիճակում կարող է գիտակցել նրա պայծառության, գույնի և ուղեծրի մասին, իսկ յոգինը դհյանա վիճակում հայեցում է միայն Արեգակի ուղեծրի մասին, օրինակ, առանց գույնի, փայլի կամ հարակից այլ գաղափարների վրա շեղվելու^[51]։

8. Սամադհի

Սամադհի (սանսկրիտ. समाधि) բառացի նշանակում է «միավորել, միանալ, զուգակցել, միություն, ներդաշնակ ամբողջություն, տրանս»^[52][53]։ Սամադհիում առարկայի շուրջ խորհրդածելիս ներկա է միայն խորհրդածության առարկան^[54], իսկ այն գիտակցությունը, որ մեդիտացիա ես անում, անհետանում է^[54][55][47]։ Սամադհին լինում է երկու տեսակ^[56][57]՝ Սամպրաջնատա Սամադհի, մեդիտացիայի օբյեկտի աջակցությամբ, և Ասամպրաջնատա Սամադհի, առանց մեդիտացիայի օբյեկտի աջակցության^[58]։

Սամպրաջնատա Սամադհի

Սամպրաջնատա Սամադհին, որը նաև կոչվում է սավիկալպա սամադհի և Սաբիջա Սամադհի^{[Ն 3][59]}, առարկայի աջակցությամբ մեդիտացիան^{[Ն 4][58]}, կապված է մտորումների, ռեֆլեկսիայի, երանության և ես-ի հետ (YS 1.17)^{[63][Ն 5]}:

Առաջին երկու ասոցիացիաները՝ մտորումները և ռեֆլեքսիան, կազմում են սամապատիի (Samāpatti) տարբեր տեսակների հիմքը^[63][65].

• Սավիտարկա. «խորհրդակցական», Citta-ն կենտրոնացած է մեդիտացիայի օբյեկտի վրա, կոնկրետ տեսք ունեցող առարկայի վրա, որը ընկալելի է մեր զգայարանների համար, ինչպես լամպի լույսը, քթի ծայրը
• Սավիչարա. «արտացոլող», Citta-ն կենտրոնացած է մեդիտացիայի նուրբ օբյեկտի վրա, որը ընկալելի չէ զգայարանների համար, բայց ստացվել է եզրակացության միջոցով, ինչպիսին են զգայարանները, ճանաչողության գործընթացը, միտքը, ես-ես-ը, չակրաները, ներքին-շունչը (պրանա), նադիները, ինտելեկտը (բուդհի)։

Վերջին երկու ասոցիացիաները՝ սանանդա սամադհին և սասմիտան, համապատասխանաբար մեդիտացիայի վիճակ են և սավիչարա սամադհիի օբյեկտ.

• Սանանդա Սամադհի, անանդա, «երանություն». այս վիճակը ընդգծում է մեդիտացիայի ժամանակ երանության է'լ ավելի նուրբ վիճակը։
• Սասմիտա. Citta-ն կենտրոնացած է «ես-ի ես»-ին զգալու վրա։

Ասամպրաջնատա Սամադհի

Ասամպրաջնատա Սամադհին, որը նաև կոչվում է Նիրվիկալպա Սամադհի^[57] և Նիրբիջա Սամադհի^{[57][Ն 6]}, մեդիտացիա է առանց օբյեկտի^[58], որը հանգեցնում է պուրուշայի կամ գիտակցության ամենանուրբ տարրի` իմացության^{[Ն 7][67]}:

Տես նաև

• Ազնիվ Ութակի ճանապարհ

Նշումներ

1. • [a] Louise Taylor (2001), A Woman's Book of Yoga, Tuttle, 978-0804818292, էջ 3;
   • [b] Չորրորդ ուխտը` բրահմաչարյան, նշանակում է աշխարհիկ մարդկանց համար, ամուսնական հավատարմություն և մինչամուսնական ամուրիություն. ասկետների համար դա նշանակում է բացարձակ ամուրիություն. Ջոն Քորթը նշում է. «Բրահմաչարյան ենթադրում է միայն կողակցի հետ սեքսով զբաղվելը, ինչպես նաև բուռն հայացքից կամ անառակ ժեստերից խուսափելը» (...)^[10]:
2. ${\displaystyle 84}$-ի սիմվոլիկան կարող է բխել նրա աստղագիտական և նումերոլոգիական հատկություններից. այն աստղագուշակության մեջ 7 մոլորակների թվի և ${\displaystyle 12}$ կենդանակերպի նշանների թվի արտադրյալն է, մինչդեռ նումերոլոգիայում ${\displaystyle 7}$-ը ${\displaystyle 3}$-ի և ${\displaystyle 4}$-ի գումարն է, և ${\displaystyle 12}$-ի արտադրյալն է, այսինքն՝ ${\displaystyle 84}$ ${\displaystyle =}$ ${\displaystyle (3+4)}$ ${\displaystyle *}$ ${\displaystyle (3*4)}$^[30]:

   • Այս թիվը խորհրդանշական նշանակություն ունի.
     • Ս. Դասգուպտան «Անհայտ կրոնական պաշտամունքներ» (Obscure Religious Cults, 1946) աշխատության մեջ մեջբերում է հնդկական գրականության ութսունչորսի բազմաթիվ վարիացիաներ, որոնք շեշտում են դրա «հստակ առեղծվածային բնույթը»
     • Գուդրուն Բյունեմանը, իր «Ութսունչորս ասանա յոգա» (Eighty-Four Asanas in Yoga) գրքում, մանրամասն նշում է, որ թիվը «նշանակում է ամբողջականություն, իսկ որոշ դեպքերում՝ սրբություն։
     • Ջոն Քեմփբել Օմանը, «Հնդկաստանի միստիկները, ասկետները և սրբերը» (The Mystics, Ascetics, and Saints of India, 1905)գրքում անվանում է... յոթ ... դասական մոլորակներ հնդկական աստղագուշակության մեջ ... և տասներկու, կենդանակերպի նշանների թիվը։
     • Մեթյու Կապշտեյնը առաջարկում է թվաբանական լուծում`

   ${\displaystyle 3}$${\displaystyle +}$${\displaystyle 4}$ ${\displaystyle =}$ ${\displaystyle 7}$ ... ${\displaystyle 3*4}$ ${\displaystyle =}$ ${\displaystyle 12}$...^[30]:

3. Սերմերը կամ սամսկարաները չեն ոչնչացվում^[59]։
4. Ըստ Ջիանսին Լիի, «Սամպրաջնատա սամադհի»-ն կարելի է համեմատել բուդդիզմի «ռուպա ջհանա»-ի հետ^[60]։ Այս մեկնաբանությունը կարող է հակասել Գոմբրիչին և Վինին, որոնց համաձայն առաջին և երկրորդ «ջհանա»-ն ներկայացնում է կենտրոնացում, մինչդեռ երրորդ և չորրորդ «ջհանա»-ն միավորում է կենտրոնացումը գիտակցության հետ^[61]։ Ըստ Էդի Քրանգլի, առաջին «ջհանան» հիշեցնում է Պատնաջալիի «Սամպրաջնանա սամադհի»-ն, որում եկիրառվում են և' «vitarka»-ն, և' «vicara»-ն^[62]
5. Յոգա սուտրա 1.17: «Օբյեկտիվ «սամադհին» (սամպրաջնատա) կապված է մտորումների, ռեֆլեքսիայի, երանության և ես-այնության («ասմիտա») հետ^[64]։
6. Without seeds or Samskaras^[57] According to Swami Sivananda, "All the seeds or impressions are burnt by the fire of knowledge [...] all the Samskaras and Vasanas which bring on rebirths are totally fried up. All Vrittis or mental modifications that arise form the mind-lake come under restraint. The five afflictions, viz., Avidya (ignorance), Asmita (egoism), Raga-dvesha (love and hatred) and Abhinivesha (clinging to life) are destroyed and the bonds of Karma are annihilated [...] It gives Moksha (deliverance form the wheel of births and deaths). With the advent of the knowledge of the Self, ignorance vanishes. With the disappearance of the root-cause, viz., ignorance, egoism, etc., also disappear."^[57]
7. According to Jianxin Li, Asamprajnata Samadhi may be compared to the arupa jhanas of Buddhism, and to Nirodha-Samapatti.^[60] Crangle also notes that sabija-asamprajnata samadhi resembles the four formless jhanas.^[62] According to Crangle, the fourth arupa jhana is the stage of transition to Patanjali's "consciousness without seed".^[66]

Ծանոթագրություններ

1. • Sanskrit Original with Translation 1: The Yoga Philosophy TR Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives;
   • Translation 2: The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa GN Jha (Translator), with notes; Harvard University Archives;
   • Translation 3: The Yogasutras of Patanjali Charles Johnston (Translator)
2. Taimni, 1961, էջ 12
3. Vivekananda, p. 115.
4. Taimni, 1961, էջ 16-17
5. Յոգա սուտրա 2.29
6. Carrico, Mara (2017 թ․ հուլիսի 10). «Get to Know the Eight Limbs of Yoga». Yoga Journal.
7. Āgāśe, K. S. (1904). Pātañjalayogasūtrāṇi. Puṇe: Ānandāśrama. էջ 102.
8. James Lochtefeld, "Yama (2)", The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 2: N–Z, Rosen Publishing. 9780823931798, page 777
9. Arti Dhand (2002), The dharma of ethics, the ethics of dharma: Quizzing the ideals of Hinduism, Journal of Religious Ethics, 30(3), pages 347-372
10. Jeffrey Long (2009), Jainism: An Introduction, IB Tauris, 978-1845116262, էջ 101-109
11. Jan E. M. Houben and Karel Rijk van Kooij (1999), Violence Denied: Violence, Non-Violence and the Rationalization of Violence in South Asian Cultural History, Brill Academic, 978-9004113442, page 5
12. The Yoga Philosophy T. R. Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives, page 80
13. N. Tummers (2009), Teaching Yoga for Life, 978-0736070164, page 13-16
14. Y. Sawai (1987), "The Nature of Faith in the Śaṅkaran Vedānta Tradition", Numen, Vol. 34, Fasc. 1 (Jun., 1987), pages 18-44
15. Sharma and Sharma, Indian Political Thought, Atlantic Publishers, 978-8171566785, page 19
16. N Tummers (2009), Teaching Yoga for Life, 978-0736070164, page 16-17
17. Kaelber, W. O. (1976). "Tapas", Birth, and Spiritual Rebirth in the Veda, History of Religions, 15(4), 343-386
18. SA Bhagwat (2008), Yoga and Sustainability. Journal of Yoga, Fall/Winter 2008, 7(1): 1-14
19. Espín, Orlando O.; Nickoloff, James B. (2007). An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies. Liturgical Press. էջ 1356. ISBN 978-0-8146-5856-7.
20. Robin Rinehart (2004). Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice. ABC-CLIO. էջ 359. ISBN 978-1-57607-905-8.
21. Polishing the mirror Yoga Journal, Gary Kraftsow, February 25, 2008
22. Īśvara + praṇidhāna, Īśvara Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine and praṇidhāna Արխիվացված 2016-04-16 Wayback Machine, Spoken Sanskrit.
23. The Yoga Philosophy T. R. Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives, page 84
24. The Yoga Philosophy T. R. Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives, page 86
25. Hariharānanda Āraṇya (1983), Yoga Philosophy of Patanjali, State University of New York Press, 978-0873957281, page 228 with footnotes
26. The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa GN Jha (Translator); Harvard University Archives, page xii
27. Hariharānanda Āraṇya (1983), Yoga Philosophy of Patanjali, State University of New York Press, 978-0873957281, page 229
28. Maas, Philipp A. (2013). «A Concise Historiography of Classical Yoga Philosophy, in: Eli Franco (ed.), Periodization and Historiography of Indian Philosophy». Pre-Print Version of the Article Published in: Eli Franco (Ed.), Periodization and Historiography of Indian Philosophy. Publications of the de Nobili Research Library, 37. Vienna: Sammlung de Nobili. Vienna: Sammlung de Nobili, Institut für Südasien-, Tibet- und Buddhismuskunde der Universität Wien.
29. The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa G. N. Jha (Translator); Harvard University Archives, page 89
30. Rosen, Richard (2017). Yoga FAQ: Almost Everything You Need to Know about Yoga-from Asanas to Yamas. Shambhala. էջեր 171–. ISBN 978-0-8348-4057-7.
31. Mikel Burley (2000), Haṭha-Yoga: Its Context, Theory, and Practice, Motilal Banarsidass, 978-8120817067, page 198
32. Hatha Yoga Pradipika P Sinh (Translator), pages 33-35
33. Singleton, Mark (2011 թ․ փետրվարի 4). «The Ancient & Modern Roots of Yoga». Yoga Journal.
34. Jain, Andrea (2016 թ․ հուլիս). «The Early History of Modern Yoga». Oxford Research Encyclopedias. doi:10.1093/acrefore/9780199340378.013.163. ISBN 978-0-19-934037-8. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 24-ին.
35. prAna Sanskrit-English Dictionary, Koeln University, Germany
36. AyAma Sanskrit-English Dictionary, Koeln University, Germany
37. Hariharānanda Āraṇya (1983), Yoga Philosophy of Patanjali, State University of New York Press, 978-0873957281, pages 230-236
38. The Yoga Philosophy TR Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives, page 88-91
39. The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa GN Jha (Translator); Harvard University Archives, pages 90-91
40. AhAra Sanskrit-English Dictionary, Koeln University, Germany
41. Charlotte Bell (2007), Mindful Yoga, Mindful Life: A Guide for Everyday Practice, Rodmell Press, 978-1930485204, pages 136-144
42. Geeta Iyengar (1998), Yoga: A Gem for Women, 978-8170237150, pages 29-30
43. R. S. Bajpai (2002), The Splendours And Dimensions Of Yoga, Motilal Banarsidass, 978-8171569649, pages 342-345
44. dhR, Monier Monier-Williams Sanskrit-English Dictionary (2008 revision), Քյոլնի թվային սանսկրիտ բառարան, Գերմանիա
45. Bernard Bouanchaud (1997), The Essence of Yoga: Reflections on the Yoga Sūtras of Patañjali, Rudra Press, 9780915801695, page 149
46. Charlotte Bell (2007), Mindful Yoga, Mindful Life: A Guide for Everyday Practice, Rodmell Press, 978-1930485204, pages 145-151
47. The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa - Book 3 GN Jha (Translator); Harvard University Archives, pages 94-95
48. dhyAna, Monier Williams Sanskrit-English Dictionary (2008 revision), Cologne Digital Sanskrit Lexicon, Germany
49. Charlotte Bell (2007), Mindful Yoga, Mindful Life: A Guide for Everyday Practice, Rodmell Press, 978-1930485204, pages 151-159
50. The Yoga Philosophy TR Tatya (Translator), with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives, page 94-95
51. Trevor Leggett (1983), Shankara on the Yoga Sutras, Volume 2, Routledge, 978-0710095398, pages 283-284
52. samAdhi Sanskrit-English Dictionary, Koeln University, Germany
53. samAdhi, Monier Williams Sanskrit-English Dictionary (2008 revision), Cologne Digital Sanskrit Lexicon, Germany
54. Āraṇya, 1983, էջ 252-253
55. Desmarais, 2008, էջ 175-176
56. Jones, Ryan, էջ 377
57. Sri Swami Sivananda, Raja Yoga Samadhi
58. Swami Jnaneshvara Bharati, Integrating 50+ Varieties of Yoga Meditation
59. Swami Sivananda, Samprajnata Samadhi
60. Jianxin Li, n.d.
61. Wynne, 2007, էջ 106; 140, note 58
62. Crangle, 1984, էջ 191
63. Maehle, 2007, էջ 177
64. Maehle, 2007, էջ 156
65. Whicher, 1998, էջ 254
66. Crangle, 1984, էջ 194
67. Maehle, 2007, էջ 179

Գրականոթյուն

• Āraṇya, Hariharānanda (1983), Yoga Philosophy of Patanjali, State University of New York Press, ISBN 978-0873957281
• Bryant, Edwin F. (2009), The Yoga Sūtras of Patañjali: A New Edition, Translation and Commentary, New York: North Poinnt Press, ISBN 978-0865477360
• Crangle, Eddie (1984), «A Comparison of Hindu and Buddhist Techniques of Attaining Samādhi» (PDF), in Hutch, R. A.; Fenner, P. G. (eds.), Under The Shade of the Coolibah Tree: Australian Studies in Consciousness, University Press of America, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ սեպտեմբերի 1-ին, Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 5-ին
• Desmarais, Michele Marie (2008), Changing Minds : Mind, Consciousness And Identity In Patanjali'S Yoga-Sutra, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120833364
• Jianxin Li (n.d.), A Comparative Study between Yoga and Indian Buddhism, asianscholarship.org, Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին
• Jones, Constance; Ryan, James D. (2006), Encyclopedia of Hinduism, Infobase Publishing
• Maehle, Gregor (2007), Ashtanga Yoga: Practice and Philosophy, New World Library
• Taimni, I.K. (1961), The Science of Yoga: The Yoga Sutras of Patanjali (PDF)
• Whicher, Ian (1998), The Integrity of the Yoga Darsana: A Reconsideration of Classical Yoga, SUNY Press
• Wynne, Alexander (2007), The Origin of Buddhist Meditation (PDF), Routledge

Արտաքին հղումներ

• TR Tatya (1885), The Yoga Philosophy, with Bhojaraja commentary; Harvard University Archives;
• GN Jha (1907), The Yoga-darsana: The sutras of Patanjali with the Bhasya of Vyasa with notes; Harvard University Archives;
• Charles Johnston (1912), The Yogasutras of Patanjali
• I.K. Taimni (1961), The Science of Yoga: The Yoga Sutras of Patanjali
• Chip Hartranft (2003), The Yoga-Sûtra of Patañjali. Sanskrit-English Translation & Glossary (86 pages)