Բոլիվիա

Բոլիվիա, պետություն Հարավային Ամերիկայի կենտրոնական մասում։ Մակերևույթը լեռնային է։ Տարածքը զբաղեցնում են Կենտրոնական Անդերի լեռնաճյուղերը (Արևմտյան Կորդիլիերա, Ռիալ Կորդիլիերա, Կենտրոնական Կորդիլիերա) և դրանց միջև գտնվող Պունա սարահարթը։ Հարթավայրերը գտնվում են հյուսիս-արևելքում և աստիճանաբար իջնում են դեպի Ամազոնի դաշտավայր։

Estado Plurinacional de Bolivia (es), Buliwya Mamallaqta (qu), Wuliwya Suyu (ay), Tetã Volívia (gn) Բոլիվիայի բազմազգային պետություն
Դրոշ Զինանշան
Ազգային օրհներգ՝ Bolivianos, el hado propicio
Բոլիվիա դիրքը
Մայրաքաղաք		Սուկրե 19°2′S, 65°15′W
Պետական լեզուներ		Իսպաներեն, քեչուա, այմարա, գուարանի[1]
Կառավարում		Հանրապետություն
-	Նախագահ	Էվո Մորալես
Անկախացում Իսպանիայից
-	Հայտարարված	Օգոստոսի 6 1825
-	Ճանաչված	Հուլիսի 21 1847
-	Ջրային (%)	1.29
Բնակչություն
-	2010 նախահաշիվը	+ 10,907,778[2]  (84)
-	2001 մարդահամարը	8,280,184
ՀՆԱ (ԳՀ)		2009 գնահատում
-	Ընդհանուր	$45 563 000 000[3]
-	Մեկ շնչի հաշվով	$4,455[3]
ՀՆԱ (անվանական)		2009 գնահատում
-	Ընդհանուր	$17 627 000 000
-	Մեկ շնչի հաշվով	$1,723[3]
Ջինի (2002)		60.1 (high)
ՄՆԶԻ (2007)		+ 0.729 (medium) (113)
Արժույթ		Boliviano (BOB)
Ժամային գոտի		(ՀԿԺ-4)
Ազգային դոմեն		.bo
Հեռախոսային կոդ		++591

Ույունի չորացած աղի լիճը

Բնական պաշարներ

Կան անագի, նավթի, գազի, պղնձի, ցինկի, կապարի, արծաթի հանքավայրեր։

Կլիմա

Կլիման մերձհասարակածային և արևադարձային է, լեռներում՝ խիստ արտահայտված վերընթաց գոտիականությամբ։ Գետերը՝ Բենին, Մամորեն և Գուապորեն, արագահոս են, ջրառատ և միախառնվելով առաջացնում են Մադեյրա գետը (Ամազոնի վտակ)։ Խոշոր լճերն են Պոոպոն և Տիտիկակայի արևելյան մասը։

Բնակչություն

Բոլիվիայի տարածքում հնագույն ժամանակներից բնակվել են հնդկացիական ցեղեր։ Գրեթե 300 տարի երկիրը Իսպանիայի գաղութն էր՝ Վերին Պերու անունով։ Ամերիկայի իսպանական գաղութների անկախության պատերազմի ընթացքում Սիմոն Բոլիվարի զորքերն ազատագրեցին երկիրը (1825 թվականին) և, ի պատիվ նրա, անվանեցին Բոլիվիայի Հանրապետություն։ Բնակչության 60 %-ը հնդկացիներ են՝ կեչուաներ, այմարաներ և այլք։

Տնտեսություն

Տնտեսության հիմքը հանքարդյունաբերությունն է, գլխավորապես՝ անագի, նավթի, ծարիրի, կապարի և ցինկի արդյունահանումը։ Կան սննդի և տեքստիլ արդյունաբերության ձեռնարկություններ։

Գյուղատնտեսություն

Գյուղատնտեսական գլխավոր մշակաբույսերն են սուրճը, եգիպտացորենը, շաքարի ճակնդեղը, ծխախոտը, կակաոն և այլն։ Զբաղվում են նաև անասնապահությամբ։

Մշակույթ

Երկրում պահպանվել են հնդկացիների մշակույթի որոշ ավանդույթներ։ Ազգային մշակույթի ամենաբնորոշ երևույթը դիմակահանդեսներն են, որ փետըրվար-մարտ ամիսներին կազմակերպվում են խոշոր քաղաքներում։ Դիմակահանդեսների օրերին խաղացվում են ներկայացումներ (դիաբլադոս), որոնց հիմքում բարու և չարի պայքարն է։

Վարչական բաժանում

Հիմնական հոդված՝ Բոլիվիայի վարչական բաժանում

Դեպարտամենտ	Տարածք (կմ²)	Բնակչություն*	Կենտրոն
Բենի	213 564	362 521	Տրինիդադ (Բոլիվիա)
Չուկիսակա	51 524	1 352 000	Սուկրե
Կոչաբամբա	55 631	1 455 711	Կոչաբամբա
Լա Պաս	133 985	2 350 466	Լա Պաս
Օրուրո	53 588	391 870	Օրուրո
Պանդո	63 827	52 525	Կոբիխա
Պոտոսի	118 218	709 013	Պոտոսի
Տարիխա	37 623	391 226	Տարիխա
Սանտա Կրուս	370 621	2 029 471	Սանտա Կրուս դե լա Սյերա

Տես նաև

• Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ

Ծանոթագրություններ

1. Constitución de Bolivia, Artículo 5-I: Son idiomas oficiales del Estado el castellano y todos los idiomas de las naciones y pueblos indígena originario campesinos, que son el aymara, araona, baure, bésiro, canichana, cavineño, cayubaba, chácobo, chimán, ese ejja, guaraní, guarasu'we, guarayu, itonama, leco, machajuyai-kallawaya, machineri, maropa, mojeño-trinitario, mojeño-ignaciano, moré, mosetén, movima, pacawara, puquina, quechua, siriona, tacana, tapieté, toromona, uru-chipaya, weenhayek, yawanawa, yuki, yuracaré y zamuco.
2. «Bolivia». World Gazetteer. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 7-ին.
3. «Bolivia». International Monetary Fund. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 21-ին.

Աղբյուրներ

• Հայկական Հանրագիտարան

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 504)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոլիվիա» հոդվածին։