Լուի Արագոն

Լուի Արագոն (ֆր.՝ Louis Aragon, ի ծնե անունը՝ Լուի-Մարի Անդրիյո, ֆր.՝ Louis-Marie Andrieux, հոկտեմբերի 3, 1897(1897-10-03)^{[1][2][3][…]}, Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա^[4] - դեկտեմբերի 24, 1982(1982-12-24)^{[1][3][5][…]}, Փարիզի 7-րդ շրջան, Ֆրանսիա^[4]), ֆրանսիացի գրող և քաղաքական գործիչ։ Եղել է Գոնկուրյան ակադեմիայի անդամ։

Լուի Արագոն ֆր.՝ Louis Aragon
Ծնվել է	հոկտեմբերի 3, 1897(1897-10-03)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Փարիզի 16-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[4]
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 24, 1982(1982-12-24)[1][3][5][…] (85 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզի 7-րդ շրջան, Ֆրանսիա[4]
Գերեզման	Moulin de Villeneuve
Գրական անուն	Arnaud Saint Romain[6], Arnaud de Saint-Roman[6], François la Colère[6], Témoin des martyrs[6] և Albert de Routisie
Մասնագիտություն	բժիշկ-գրող, լրագրող, քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, վիպասան, արվեստի քննադատ, Ֆրանսիական դիմադրության մարտիկ և պատմաբան
Լեզու	ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Կարնոյի լիցեյ
Ժանրեր	վեպ և պոեզիա
Գրական ուղղություններ	դադաիզմ և սյուրռեալիզմ
Անդամակցություն	Société des poètes français?
Կուսակցություն	Ֆրանսիայի կոմունիստական կուսակցություն
Աշխատավայր	Լ'Յումանիտե, Ce soir? և Les Lettres françaises?
Պարգևներ	Ռենոդո մրցանակ [7] և honorary doctorate of the University of Moscow? [8]
Ամուսին	Էլզա Տրիոլե
Լուի Արագոն Վիքիդարանում
Louis Aragon Վիքիպահեստում

Ծնվել է 1897 թվականի հոկտեմբերի 3-ին, Փարիզում։ 1915 թ. ընդունվել է համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը, բայց ընդամենը մեկ տարի անց, ուսումը կիսատ թողնելով, մեկնել է ռազմաճակատ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմին մասնակցել է որպես սանիտար։ Պատերազմից հետո ակտիվորեն մասնակցել է գրական կարևոր իրադարձություններին։ 1919-1924 թվականներին անդամակցել է դադաիստների փարիզյան խմբին, 1924 թվականին Անդրե Բրետոնի ու Ֆիլիպ Սուպոյի հետ ընթացք տվել սյուրռեալիստական շարժմանը։ 1927 թվականին ընդունվել է ֆրանսիական կոմկուսի շարքերը և սկսել է մեծ եռանդով զբաղվել լրագրողական աշխատանքով՝ աշխատակցելով Ֆրանսիայի կոմկուսի օրգան հանդիսացող «Յումանիտե» թերթին։ 1932 թվականին գրողների ինտերնացիոնալ խմբի կազմում այցելել է Խորհրդային Միություն՝ ծանոթանալու սոցիալիստական Ուրալի նորակառույցներին, եղել է Մագնիտոգորսկի, Չելյաբինսկի շինհրապարակներում և այդ այցի տպավորություններն արտացոլել բանաստեղծությունների «Ուռա՜, Ուրա՛լ» շարքում։

1928 թվականին ամուսնացել է ռուսական ավանգարդի մուսան համարվող Լիլի Բրիկի կրտսեր քրոջ՝ ֆրանսիացի բանաստեղծուհի և թարգմանչուհի Էլզա Տրիոլեի հետ, ում բազում բանաստեղծություններ է նվիրել։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ակտիվորեն մասնակցել է Ֆրանսիայում ֆաշիստ զավթիչների դեմ ծավալված Դիմադրության շարժմանը։

1957 թվականին արժանացել է միջազգային լենինյան մրցանակի՝ ժողովուրդների միջև խաղաղությունն ամրապնդելու համար։ Ֆրանսիայում մասայականացրել է խորհրդային գրականությունը, 1953-1972 թվականներին խմբագրել է «Les lettres francaises» ամսագիրը, որը տպագրվում էր ֆրանսիական կոմկուսի աջակցությամբ։ 1972 և 1977 թվականներին խորհրդային կառավարության կողմից պարգևատրվել է նաև Հոկտեմբերյան հեղափոխության և Ժողովուրդների բարեկամության շքանշաններով։ Հետագա տարիներին կտրուկ արտահայտվել է ԽՍՀՄ-ում տիրապետող կոմունիտական ավտորիտար ռեժիմի դեմ, բողոքել, դատապարտել խորհրդային այլախոհ գրողների նկատմամբ սանձազերծված հալածանքները, դատական շինծու վարույթները։ 1968 թվականին բողոքի իր ձայնն է բարձրացրել ընդդեմ խորհրդային զորքերի՝ Չեխոսլովակիայում իրականացրած ռազմական միջամտության։

Նրա միջամտությամբ է Սերգեյ Փարաջանովը բանտից ազատ արձակվել։

1955 թվականին նա հրատարակել է մի ծավալուն հոդված՝ նվիրված հայ գրականությանը, ուր հատկապես բարձր է գնահատել Ավետիք Իսահակյանի և Եղիշե Չարենցի ստեղծագործությունները^[9]։ Նրա «Կարմիր աֆիշ» բանաստեղծությունը նվիրված է Միսաք Մանուշյանին^[10]։

Խորհրդային տարիներին Երևանում առանձին գրքով լույս է տեսել Լուի Արագոնի բանաստեղծությունների և պատմվածքների ընտրանին՝ հայերեն թարգմանությամբ։ Նրա բանաստեղծությունների մի փոքրիկ փունջ զետեղվել է 1984 թվականին Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչության կողմից տպագրված «Ֆրանսիական պոեզիա» ժողովածուում։

2015 թվականին Երևանում հայերեն հրատարակվել է նաև Արագոնի «Իռենի ճեղքը» վիպակը, որը նա գրել էր 1928-ին^[11]։

2012 թվականի մարտի 27-ին Փարիզում՝ Սեն Լուի կղզում բացվել է Լուի Արագոնի անունը կրող հրապարակ։

Հայերեն հրապարակումները

Մամուլ

• Իմ ճշմարտությունը (բելգիական «Լը պուան» թերթին տված հարցազրույցը)։ «Գարուն», 1967, № 4, էջ 65-68։
• Բանաստեղծություններ։ «Գարուն», 1978, թիվ 3, էջ 57։
• Բանաստեղծություններ։ «Գարուն», 1996, թիվ 5, էջ 78։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Delarge J. Le Delarge (ֆր.) — Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. — ISBN 978-2-7000-3055-6
3. Internet Speculative Fiction Database — 1995.
4. Fichier des personnes décédées mirror
5. BD Gest' (ֆր.)
6. Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
7. Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
8. https://www.lemonde.fr/archives/article/1965/01/09/aragon-docteur-honoris-causa-de-l-universite-de-moscou_2187870_1819218.html
9. Զ. Մ. Գրիգորյան, Ա. Ա. Ղազինյան, «Գրականություն», 1992, «Լույս» հրատարակչություն, էջ 298։
10. «Գարուն», 1967, № 4, էջ 65։
11. «Իռենի ճեղքը» վեպը հասանելի է նաև հայ ընթերցողներին

Արտաքին հղումներ

• Լուի Արագոն. «Իռենի ճեղքը»
• Իռենի ճեղքը (առաջին մաս)
• Իռենի ճեղքը (շարունակություն)
• Իռենի ճեղքը վիպակը յուփաբ գրախանութում Արխիվացված 2016-08-06 Wayback Machine
• Լուի Արագոնի բանաստեղծությունները

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուի Արագոն» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուի Արագոն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 682)։