Կասկադ համալիր

Կասկադ համալիր, ճարտարապետական-կոթողային համալիր Երևանում։ Համալիրում գտնվում են ցուցասրահներ, շատրվաններ, ծաղկանոցներ և հարթաքանդակներ։ Համալիրի վերևում գտնվում է Հոկտեմբերյան հեղափոխության 50-ամյակին նվիրված հուշարձան (1967 թ.)։ Ներքևում՝ համալիրի առջևում Ալեքսանդր Թամանյանի արձանն է։

Կասկադ համալիր
Տեսակ	կառույց և սանդուղք
Երկիր	Հայաստան
Տեղագրություն	Երևան
ԲԾՄ	1020 մետր
Ճարտարապետական ոճ	ար-դեկո
Բարձրություն	78 մետր
Շինանյութ	Տրավերտին
Սեփականատեր	Երևանի քաղաքապետարան
Կառուցման սկիզբ	1976 թ.
Հիմնադրված է	1980
Բացված	նոյեմբերի 17, 2009
Ճարտարապետ	Ալեքսանդր Թամանյան, Ջիմ Թորոսյան և Ասլան Մխիթարյան
Կառուցման ավարտ	1988 թ.
Վերանորոգվել է	2002-2009 թթ Գաֆէսճեան ընտանիք հիմնադրամի կողմից
Պաշտոնական կայք

Ընդհանուր տվյալներ

Կասկադ համալիրի աստիճանների թիվը 572 է^[1]։ Բարձրությունը հիմքից մինչև գագաթ՝ 302 մետր, իսկ հիմքից մինչև վերին հարթակ՝ 450 մետր։ Լայնությունը 50 մետր է։ Չավարտված հատվածի բարձրությունը՝ 78 մետր։ Վերին հարթակի բարձրությունը 118 մետր է։ Ընդհանուր թեքությունը 15 աստիճան։

Պատմություն

Ալեքսանդր Թամանյանի հուշարձանը Կասկադի բակում

Կասկադ համալիրի գաղափարի նախահեղինակը ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանն է։ Նա ցանկանում էր միմյանց կապել քաղաքի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածները՝ քաղաքի պատմականորեն բնակելի և մշակութային կենտրոնները, ջրվեժների ու պարտեզների հսկայական կանաչ տարածքով, որը պետք է «գահավիժեր» քաղաքի ամենաբարձր բլուրներից մեկից։ Այս նախագիծը խորը մոռացության մատնվեց մինչև 1970-ականների վերջը, երբ այն կրկին կյանքի կոչվեց Երևանի գլխավոր ճարտարապետ Ջիմ Թորոսյանի կողմից։ Կասկադի նախագծման պատվերն արվել էր 1972 թվականին։ Այն պետական պատվեր էր, որի իրականացման համար միջոցները հատկացվում էին կենտրոնից՝ Մոսկվայից։ Շինարարական աշխատանքները սկսվեցին խորհրդային իշխանության օրոք՝ 1976 թվականին^[2]։

Համալիրը կառուցվել է տրավերտին տեսակի սպիտակ քարից, որը ներդաշնակորեն համադրվում է շրջակա միջավայրի հետ։ Նախագծելով Կասկադը հեղինակները՝ ճարտարապետներ Ջիմ Թորոսյանը, Սարգիս Գուրզադյանը և Ասլան Մխիթարյանը, ավարտեցին 1924 թվականին Ալեքսանդր Թամանյանի կողմից նախագծված Երևանի գլխավոր հատակագծի հորինվածքային առանցքը, այսպես կոչված, «Հյուսիսային ճառագայթը», որը հատում է քաղաքը՝ հյուսիս-հարավ ուղղությամբ^[2]։ Կասկադ համալիրի գլխավոր գաղափարը ազգային վերածնունդը ներկայացնելն էր։ Այդ գաղափարը իրականություն դարձնելու համար օգտագործվեցին ճարտարապետական ամենատարբեր ձևեր և գեղարվեստական արտահայտչամիջոցներ։ Կասկադի կառուցման նպատակը ոչ միայն տարածքի բարեկարգումն էր, այլև այնպիսի համալիրի ստեղծումը, որն ունենար բազմաբնույթ կիրառություն։ Կասկադի թորոսյանական ընկալումն ներառում էր Թամանյանի նախնական նախագիծը, բայց նաև լի էր նոր գաղափարներով. դրանք էին մոնումենտալ արտաքին աստիճանները, ներսի երկար շարժասանդուղքներով թունելը, բակերի և բացօթյա պարտեզների բարդ ցանցը՝ զարդարված հայոց հարուստ պատմության և մշակութային ժառանգության մոտիվները կրող բազմաթիվ զարդաքանդակներով^[2]:Սրահները և ենթակառուցվածքները օգտագործվելու էին ցուցադրությունների և մշակութային տարբեր միջոցառումների համար։ Սկզբնական նախագիծը հետագայում ենթարկվեց մի շարք փոփոխությունների, էական փոփոխություններ կատարվեցին հատկապես 1980 թվականին։ Խորհրդային տարիներին Կասկադը պաշտոնական բացում չունեցավ, որովհետև սրահների ինտերյերներն անավարտ էին^[2]։

Կասկադ համալիրի շինարարութունը դադարեցվեց 1988 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած երկրաշարժի և 1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզման հետևանքով։ Անկախության և ժողովրդավարական համակարգի անցմանը զուգահեռ՝ Հայաստանը թևակոխեց նաև տնտեսական ծայրահեղ դժվարությունների ժամանակաշրջան, և Կասկադն ավելի քան մեկ տասնամյակ մնաց խորհրդային ժամանակաշրջանից ժառանգված անտեսված մասունք։ Ամերիկահայ մեծ գործարար և բարեգործ Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեանը (1925-2013), համագործակցելով Երևանի քաղաքապետարանի և Հայաստանի կառավարության հետ, 2002 թվականին նախաձեռնեց Կասկադի վերականգնումը։ Գաֆեսճէանի նախաձեռնությամբ՝ Կասկադի կառուցումը նորից կյանք առավ։ Հաջորդած 7 տարիների ընթացքում հուշահամալիրը հիմնովին վերանորոգվեց, իսկ դրա մեծ մասը լիովին վերափոխվեց՝ վերածվելով արվեստի կենտրոնի, որը կրում է իր բարերար՝ Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեանի անունը։ 2009 թվականին նոյեմբերի 8-ի պաշտոնական բացումով Կասկադ համալիրը վերափոխվեց ժամանակակից արվեստի կենտրոնի։ Այժմ այստեղ է գտնվում Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնը^[3]։

Ներկայումս Կասկադը՝ ի դեմս Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի, ծառայում է ժամանակակից արվեստի առաջատար միտումները Հայաստանում ցուցադրելու և աշխարհին հայկական մշակույթի լավագույնս ներկայացնելու առաքելությամբ։ Կենտրոնն առաջարկում է բազմազան ցուցահանդեսներ՝ այդ թվում ներկայացնելով կարևոր ստեղծագործությունների ընտրանի Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեանի հավաքածուից^[3]։

• 
  Ջերարդ Գաֆէսճեանը Երևանում մասնակցում է Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի պաշտոնական բացմանը, նոյեմբերի 8, 2009թ․
• 
  Ջերարդ և Քլեո Գաֆէսճեանները կտրում են կարմիր ժապավենը Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի պաշտոնական բացման արարողության ժամանակ, նոյեմբերի 8, 2009 թ․

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 

Ծանոթագրություններ

1. ՄեդիաՄաքս մեդիա ընկերություն, Երևան, XX դար, Երևան, «ՄեդիաՄաքս մեդիա ընկերություն», 2012, էջ 54 — 174 էջ, ISBN 978-99941-2-759-7։
2. Ռիմա Դեմիրճյան, «Հիշատակ», Էդիտթ պրինտ, Երևան, 2018
3. ԳԱԿ-ի մասին

Արտաքին հղումներ

• Կասկադի պատմությունից
• «Շրջակայքը։ Կասկադ համալիր». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 29-ին.